Vejatz lo contengut

Menta

Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.
  Mentha
Mentha
Descripcion d'aqueste imatge, tanben comentat çaiaprèp

Mentha aquatica

Classificacion
Règne Plantae
Division Magnoliophyta
Classa Magnoliopsida
Òrdre Lamiales
Familha Lamiaceae

Genre

Mentha
L., 1753

Classificacion filogenetica

Òrdre Lamiales
Familha Lamiaceae

Las mentas forman un genre (Mentha) de plantas erbacèas vivaças de la familha des Lamiacèas. Aqueste genre compren nombrosas espècias, que fòrça son cultivadas coma plantas aromaticas e condimentàrias, ornementalas o medicinalas.

Se las mentas son conegudas e agradadas per lors qualitats aromaticas dempuèi l'Antiquitat, unas prenguèron una granda valor economica dempuèi unas decennias. De las 18 espècais de mentas actualament acceptadas, pas que tres (la menta de granolha (Mentha aquatica), M. canadensis, M. spicata) e lors ibrids (M. x gracilis, M. x piperita, M. x villosonervata) dominan lo mercat mondial per la produccion d'òli essencial[1].

Etimologia

[modificar | Modificar lo còdi]

Lo mot « menta » ven de latin menta, e del grèc μίνθη / mínthê o μίνθα / míntha, possiblament un manlèu a una lenga mediterranèa de substrat, nonindoeuropèu[2].

Dins la mitologia grèga, la nifma Menta (en grèc ancien Μίνθη / Mínthê) es cambiada en menta per Demetèr, la maire de Persfòna o, segon d'autras versions, per la quiata Persefòna, après qu'Ades la daissèt[3].

Descripcion

[modificar | Modificar lo còdi]

La flor de las Menta se caracteriza per una combinason de caractèrs:

  1. 4 estaminas mai o mens egalas
  2. rets nuds
  3. antèra amb tècas (mitat d'antèra) diferentas, parallelas
  4. calici ±actinomòrfa de 4 o 5 lòbs
  5. coròlla de 2 lèbras leugièras
  6. nucula (aquèn de paret dur) subellipsoïda, d'apèx redond

L'identificacion de las espècias de menta es dificila a causa de l'importança de las ibridacions que se produson dins aqueste grop.

Distribucion

[modificar | Modificar lo còdi]

Las diferentas espècias de menta son originàrias de las regions temperadas e subtropicalas.

Mai d'entre elas son largament cultivadas.

Usatges

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Òli essencial, mentòl (aròma)

De totas las espècias de mentas del genre Mentha, aquestes qu'an conegut lo desvelopament economic mai notable de lor culture[4] son: Mentha canadensi, menta glaciala (M. x piperita), Mentha spicata e Mentha x gracilis. Son a l'origina d'una produccion importanta d'òli essencila en Índia (50 000 tonas[5], 2014) e en China.

Al subjècte de laMentha canadensis o menta de Japon la produccion es ara dominada per l'Índia après qu'ò foguèt lo Japon dins la primièra mitat del sègle XX puèi pel Brasil.

La menta del Japon es pròche de la menta de restoble (Mentha arvensis) originària d'Euròpa mas al contrari d'aquesta, es fòrça rica en mentòl, un aròma natural utiliza per aromatizar las cigaretas, las gomas de mastegar, las bevendas, per l'igièna bucala, los cosmetics e l'industria farmaceutica. Los cultivars de menta del Japon son fòrça utilizats en Asia que provesisson la font comerciala màger per la produccion de (-)-mentòl natural[6].

Los Estats Units d'America produson subretot la menta glaciala, la mentha spicata e la mentha x gracilis.

  • Medicinala

La menta es una de las plantas medicinalas mai celèbras. Es coneguda e utilizada a l'entorn de la mediterranèa dempuèi l'Antiquitat.

Auriá de vertuts digestivas, espasmoliticas, carminativas, antisepticas, tonicas e estimulantas. Participariá a l’equilibri digestiu e melhorariá le tonus general. Los erboristas, quitament se coneisson plan las diferentas espècias de mentas, tractan de las proprietats de « la Menta » de biais collectiu (Lieutaghi[7], 1966), levat par de la menta poliòt (Mentha pulegium).

Menta amb aiga en Provença
Limonada amb menta servida en Siria

La menta verda es utilzada pro corentament coma èrba aromatica, subretot dins las cosinas mediterranèas, per exemple dins lo tè a la menta o lo tabolé, e asiaticas (vietnamianas) amb los nèms e mas ensaladas.

La menta glaciala es la mai utilizada en fitoterapia, per sas proprietats, conegudas de la tradicion e estudiadas scientificament[8],[9]. Contan fòrça mentòl, a l'origina de la sensacion de frescor o de freg (qu'estimula los mèsmes receptors qu'aquestes que dins la boca son sensibles al freg). La menta glaciala conten tanben d'autres terpèns. L'odor es caracteristica de la sabor camfrada. L'esséncia de menta verda es mens presenta qu'es mai paura en mentòl, remplaçada per la carvòna, principi actiu del carvi.

Mai, l'òli essencial de menta es fòrça utilizada en aromaterapia (subretot la glaciala), en fitoterapia e dins la medecina japonesa (subretot la menta del Japon). Se cal pas la metre en contacte amb las mucosas del moment qu'es pas diluida.

  • Cosina, bevenda

Alcoòl de menta, liquor de menta e siròp de menta son de bevendas correntas, mai sovent coloradas artificialament en verd o alara sens colorants. Lo siròp de menta glaciala es mai sovent blanc o leugièrament blavenc alara que lo siròp de menta tradicional es sovent colorat de verd (sens colorant, sa color naturala es en efièch mai pròche del brun que del verd esmerauda).

Allergia

[modificar | Modificar lo còdi]

Existís des cases d'allergia o intolerança a la menta. Aquestes cas son pro rares, mas implican sovent una reaction depuèi l'inalacion, que l'odor de la menta mai sovent plan fòrta provòca alara de nausèas e vertigis. Mas los simptòmas pòdon tanben èsser d'òrdre fisic o respiratòri (eczemà, astma, etc.). Tanben pòdon èsser especificas a unas varietats de menta: totòm pòt èsser allergica a la menta mai espandida dins los produchs alimentari, mas tolerar per exemple la menta glaciala e lo mentòl. La causa de l'allergia es causada per unas proteïnas, o composats quimics contengut dins las mentas pòdon èsser identificats coma nefasts per l'organisme (coma los salicilats, o linalòl). L'allergia pòt èsser crosada amb d'autres membres de la familha de las lamiacèas[10],[11],[12],[13],[14].

Espècias màger

[modificar | Modificar lo còdi]

En 1753, Carl Linné donava dins Species plantarum, una lista de detz espècias du genre Mentha[15]: Mentha crispa, M. spicata, M. aquatica, M. piperita, M. gentilis, M. arvensis, M. canadensis, M. pulegium, M. cervina, M. canariensis.

Dempuèi, mai de 3000 noms, anant de l'espècia a la forma, foguèron publicadas pel genre Mentha (Tucker e Naczi[16], 2006). Es possible que 95 % d'entre eles sián de sinonims o illegitims, lo rèste designant per gaireben totes los taxons infraspecifics. Los estudis de sistematica del genre Mentha son plan dificils a causa de la facilitat d'ibridacion, complicat del fòrt polimorfisme, de la poliploïdia, e de l'importança de la cultura e de la multiplicacion vegetativa.

Lista de la espècias

[modificar | Modificar lo còdi]

L'analisi dels caractèrs morfologics, del nombre de cromosòmas e dels compausants quimics dels òlis essencials, permetèron a Tucket e Naczi de destriar les 18 espècias seguentas, amb lor nombre de cromosòmas 2n:

  1. Mentha aquatica L., 2n=96 – Menta de Granolha; Euròpa, Africa del Nòrd, Pròche Orient
    M. aquatica var. aquatica
    M. aquatica var. citrata (Ehrh.) Fresen. menta bergamòta
  2. Mentha arvensis L., 2n=72– Menta de restoble, syn. (Mentha gentilis L.), Europe
  3. Mentha australis R. Br., 2n=72, Austràlia
  4. Mentha canadensis L., 2n=96 – menta del Japon, syn. Mentha haplocalyx Briq., M. arvensis f. piperascens Malinv. ex Holmes, cultura comerciala importanta en Índia e en China per la produccion d'òli essencial ric en mentòl; originari d'Amrica del Nòrd e d'Asia orientala
  5. Mentha cervina L., 2n=26 – menta dels cèrvis, Espanha, Portugal, França
  6. Mentha dahurica Fisch. ex. Benth., 2n=72, Siberia orientala, China de Nòrd, Japon
  7. Mentha diemenica Spreng., 2n=120, Austràlia
  8. Mentha gattefossei Maire, 2n=48 – Maroc
  9. Mentha grandiflora Benth., 2n=? – Austràlia
  10. Mentha japonica (Miq.) Makino, 2n=48 – Japon
  11. Mentha laxiflora Benth., 2n=?, Austràlia
  12. Mentha longifolia (L.) L., 2n=24 (48) –  sinonim Mentha asiatica, amb 22 sosespècias, a lo mai vast domèni geografic
  13. Mentha pulegium L., 2n=20 (30, 40) – Menta poliòt fòrça utilizada Itàlia e en Espanha, e per realizar de bonbons de menta, mas tanben en medecina veterinària; Euròpa, Africa del Nòrd, Asia temperada
  14. Mentha repens (J.D. Hook.) Briq., 2n=?, Austràlia
  15. Mentha requienii Benth. 2n=18 – Menta còrsa
  16. Mentha satureiodes R.Br., 2n=ca. 144, Corsega, Sardenha
  17. Mentha spicata L., 2n=48 – Menta verta, menta en espic, o menta douça en Africa del Nòrd e Orient Mejan per preparar lo tè a la menta
    M. spicata var. crispata
    M. spicata subsp. condensta
    M. spicata var. undulata ; originària d'Asia occidentala temperada e del sud-èst d'Euròpa
  18. Mentha suaveolens Ehrh., 2n=24 – Menta salvatja, menta de fuèlha redondas; Euròpa, Africa del Nòrd, Turquia

Seccions

[modificar | Modificar lo còdi]

Las espècias son gropadas en 4 seccions:

1. seccion Pulegium (Mill.) Lam. & DC : pas d'estolon

  • M. grandiflora Benth.
  • M. pulegium L.
  • M. requienii Benth.

2. seccion Tubulosae (Briq.) Tucker : pas d'estolon, fuèlha entièra

  • M. diemenica Spreng.
  • M. repens (Hook f.) Briq.

3. seccion Eriodontes Benth. in DC.

  • M. australis R.Br.
  • M. cervina L
  • M. gattefossei Maire
  • M. laxiflora Benth.
  • M. satureioides R. Br.

4. seccion Mentha

  • M. aquatica L.
  • M. arvensis L.
  • M. canadensis L.
  • M. dahurica Fisch.
  • M. japonica (Miq.) Makino
  • M. longiflolia (L.) L.
  • M. spicata L.
  • M. suaveolens Ehrh.

Ibrides de Mentha

[modificar | Modificar lo còdi]
Menta utilizada coma aromata
Mentha rotundifolia

Tucket e Naczi notan los ibrids seguents:

  • Mentha x carinthiaca Host., ibrid de M. arvensis x M. suaveolens
  • Mentha x dalmatica Tausch, ibrid de M. arvensis x M. longifolia
  • Mentha x dumetorum Schultes, ibrid de M. aquatica x M. longifolia
  • Mentha x gracilis Sole, Scotch Spearmint, un ibrid de M. arvensis x M. spicata, sin. Mentha gentilis
  • Mentha x maximilianea Schultz, ibrid de M. aquatica x M. suaveolens
  • Mentha x piperita L. Menta glaciala, ibrid de M. aquatica x M. spicata
    • var. piperita menta glaciala negra
    • var. crispa menta crespada
    • var. officinalis
  • Mentha x rotundifolia (L.) Huds.; ibrid M. longifolia x M. suaveolens, la Menta salvatja o Menta de fuèlha redondas, utilizada dins lo tabolé
  • Mentha x smithiana R. Graham - ibrid de M. aquatica x M. arvensis x M. spicata
  • Mentha × verticillata L. – ibrid de M. aquatica x M. arvensis
  • Mentha x villosa Huds. – ibrid de M. spicata x M. suaveolens
  • Mentha x villoso-nervata Opiz., ibrid de M. longifilia x M. spicata

Cultivar

Autras espècias nomenadas menta

[modificar | Modificar lo còdi]

Menta es un nom atribuit a d'autras plantas que son pas del genre Mentha:

Cultura

[modificar | Modificar lo còdi]
  • Comerciala

Quatre mentas son l'objècte d'una cultura comerciala desvolopada e an donc una importança economica substanciala. Las principalas culturas comercialas son:

- als EUA: la menta glaciala, la Mentha x gracilis, e la mentha spicata indigèna (Native spearmint)
- en Índia: Mentha canadensis (cornmint), la menta glaciala, Mentha x gracilis, mentha spicata
- en China: Mentha canadensis, la menta glaciala, Mentha x gracilis, mentha spicata
  • Dans los òrts

Es una planta que tolèra de talhas pro frequents e qu'agrada un sòl plan umid e melhor la semiombra (mas s'acclimata plan endacòm mai).

La menta es a vegada envasissenta dins un òrt. Per l'empachar de conquerir l'òrt pels estolons[17], cal limitar sa zona de proliferacion enfonzant dins la tèrra un element imputrescible e riegde de tipe barranha de bambó a minim 35 cm de prigondor. Exemples: lausas, bricas, placa de metal, tela de plastic, pòsts…

Predators

[modificar | Modificar lo còdi]

La Chrysolina herbacea, pechon insècte coleoptèr lusent de la familha de las Crisomelièa es espandit.

Las tòras polifagas dels Spilosoma luteum e Spilosoma lubricipeda de la familha de las Arctiidèa pòdon se noirir de la menta.

Nòtas

[modificar | Modificar lo còdi]

Referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Modèl:Chapitre
  2. ↑ Pierre Chantraine, Dictionnaire étymologique de la langue grecque, histoire des mots, Paris, Klincksieck, 1968-1980, p. 704; nouvelle édition 2009.
  3. ↑
  4. ↑ Modèl:Chapitre
  5. ↑
  6. ↑ Zheljazkov e Astatkie, « Effect of Distillation Time on Mentha canadensis Essential Oil Yield and Composition », HortScience, vol. 47, no 5,‎ , p. 643–647 (ISSN 0018-5345 e 2327-9834, legir en linha)
  7. ↑  {{{títol}}}. 
  8. ↑ McKay DL, Blumberg JB, A review of the bioactivity and potential health benefits of peppermint tea (Mentha piperita L.) , Phytother Res. 2006 Aug;20(8):619-33
  9. ↑ Monographie "Plants for a future" Mentha piperita
  10. ↑ Article d'ifood TV en anglais sur les allergies
  11. ↑ eHow sur les allergies en Anglais
  12. ↑ http://www.medhelp.org/posts/Allergy/Coping-with-Mint-allergy-sensitivity/show/380912
  13. ↑ Cleveland Clinic, sur les allergies en Anglais
  14. ↑ http://sante.journaldesfemmes.com/temoignage/temoignage/373147/allergie-a-la-menthe/
  15. ↑ Référence Biodiversity Heritage Library (Biodiversity Heritage Library) : 358597#page/19Modèl:BHL
  16. ↑ A.O. Tucker, R. Naczi, « Chap. I : Mentha: An Overview of Its Classification and Relationship », dans Brian M. Lawrence (ed.), Mint: The genus Mentha, CRC Press, Modèl:Chapitre
  17. ↑ {{{2}}},

Vejatz taben

[modificar | Modificar lo còdi]

Articles connèxes

[modificar | Modificar lo còdi]

Ligams extèrnes

[modificar | Modificar lo còdi]

Bibliografia

[modificar | Modificar lo còdi]
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Menta&oldid=2431441 »