Nauta Edat Mejana

L'« Euròpa » just abans l'an mila; un miègmillenari de transicion li donèt una cara novèla. Los airals culturals son plan installats, l'eritatge roman contunha dins los dos empèris que se lo disputan, lo Sant Empèri roman germanic que perpetuís la cultura latina fòrça presenta dins los monastèris e dins la Glèisa Romana, e l'Empèri roman d'Orient que perpetuís la cultura grèga fòrça presenta dins las glèisas orientalasl.

La Nauta Edat Mejana es la primièra de las tres subdivisions principalas de l'Edat Mejana amb l'Edat Mejana Centrala e l'Edat Mejana Tardièra. Per convencion, la Nauta Edat Mejana, es un periòde istoric que comança en 476 amb lo capvirament del darrièr emperaire roman d'Occident, Romul August, per Odoacre a Ravena. Se autrescòps se lo fasiá acabar en l'an 1 000, aquesta data simbolica es pas pus vista coma data carnièra pels istorians. Segon los especialistas, la transicion entre la Nauta Edat Mejana e la Centrala se fa en 888, que correspond al començament del periòde d'alternànça entre de reis carolingians e robercians, mas tanben al començament de la societat feudala e de las incursions dels vikings, o en 987 amb lo començament de la dinastia capeciana. Inaugura un epòca medieval pendnet, en Occident, la cultura latina es transmesa dins los monastèris. Lo latin vulgar se transforma pauc a pauc e venon las lengas romanas.

Començament convencional de la Nauta Edat Majana

L'Antiquitat tardièra

La data simbolica de 476 utilizada per marcar la frontièra entre l'Antiquitat e los « Temps nouvèls », correspondent a la deposicion del darrièr emperaire roman d'Occident, es artificiala que los eveniments qu'an precipitat la casuda d'aqueste empèri que deuriá semblar eternal a sos contemporanèus an començat plan abans, amb las grandas migracions que se debanèron a partir del sègle III a las frontièras de l'empèri.

Lo mond roman es devesit en dos, d'un costat lo mond civilizat, es a dire l'Empèri roman e de l'autre le barbaricum, los barbars que se trapan al delà del limes dins las zonas non conquistadas coma Germània per exemple.

Aquestes espacis vivon pas en s'ignorant. Roma atrach los barbars per sa riquesa, e entretenon sovent de relacions bellicosas. Mas l'Empèri roman reagís renforçant lo limes, e tornant organizar la politica de l'Empèri, amb la tetrarquia a la fin del sègle III ApC.

Pasmens, i a pas sonque d'escambis bellicoses. Per exemple dins las regions prèp del limes coma la zona del Ren, i a una fòrta dinamica comerciala, e una mescla culturala. « Los barbars tendon a se romanizar, coma los Romans a se barbarizar ». Çò que contribuís tanben a l'exportacion de la religion cretiana dins las zonas barbaras, subretot jos la forma arriana que preval a l'epòca.

De fach, l'Empèri roman es pas ermetic, i a fòrça escambis entre barbars e romans que siá al nivèl cultural, economic o politic.

A la fin del sègle IV, las pressions exercidas pels barbaras sul limes se fan sempre mai fòrtas. En 376, los Gòts passan lo Danubi e s’installèron en Tràcia, amb l'autorizacion de l'emperaire. Aquestes pòbles barbars que migran cap a l'empèri son butats per de novèlas menaças coma los Uns que venon d'Asia. forman alara a l’interior de l'empèri una forma d'armada vaganta.

En 392, la religion oficiala de l'Empèri roman ven lo cristianisme nicèu. Unes barbars s'intègron fòrça plan a la cultura romana, coma Arbogast, un Franc, que faguèt una carrièra militara, e venguèt un dels pròches conselhièrs de l'emperaire roman Teodòsi a la fin del sègle IV.

Entretenon amb los emperaires de las relacions instablas que pòdon anar de l'ententa a la discòrdi, amb de consequéncias desastrosas coma le sacatge de Roma en 410 per Alaric. Per estabilizar aquestas populacions, los emperaires concluguèron de tractats que lor donan una tèrra en cambi d'engatjaments militars. Aquesta solucion se faguèt eficaça.

La casuda de l'Empèri roman d'Occident

A partir de 450, la situacion se degalha. Los emperaires romans se succedisson rapidament, çò que crea una instabilitat politica. Aquesta succession rapida s'explica pel fach que fòrça generals destituisson los emperaires quand se desacordan. Mai, fòrça generals barbard son eissits de pòbles barbars.

Aquestes caps barbars prenon sempre mai de libertats e s’emancipan del poder imperial se constituissent, per exemple, de reialmes dins l'Empèri. Çò que mena pas a la disparicion de la cultura romana. En efièch, fòrça caps barbars son romanizats, avent per exemple estat educats a Roma. Gaireben totes demoran fidèls a l'emperaire, per nosar des relacions amb l'aristocracia romana locala e atal legitimar lors tròns.

Odoacre es proclama lo 23 d'agost de 476 rei dels Eruls (un pòble germanic) per sas tropas. Ocupa Ravena lo 4 de setembre de 476 e capvira lo darrièr emperaire d'Occident, Romul August, qu'es exiliat en Campània. Odoacre torna enseguida los insignes imperials a Bizanci, per que Zenon lo reconesca coma patrici. Zenon los remandan a l’emperaire legitim d’Occident, Juli Nepos, alara refugia en Dalmàcia. Odoacre rebuta e las causas demoran atal. En aparéncia, Odoacre govèrna al nom del sol emperaire d'Orient, ven rei d'Itàlia. De fach, l’Empèri roman d'Occident existís pas mai.

Mai, la Romanitat conéis pas de discontinuitat dins la partida orientala de l'Empèri. Sol l'Empèri roman d'Occident a desaparegut, remplaçat per de reialmes barbars. De sègles de guèrras son de seguir, abans que nascan de fòrça novèlas: los reialmes francs, sedentarizacion dels pòbles germanics e territòris islamics (en Occident, veire al Andalús; per la província d'Africa: Ifriqiya). L'unitar del mond roman, la Pax Romana, ven un dels mites qu'inspirèron longtemps lo mond occidental, esperan que venga una forma de ressorgissenta (veire Occident crestian). La data simbolica de 476 aguèt un resson considerable per la civilizacion occidentala que se reclama de la cultura latina.

Los realmes barbars

L'Empèri roman d'Occident va se trocejar per donar diferents reialmes barbars. Unes seràn efemèrs, d'autres duraràn dins lo temps.

De reialmes efemèrs

Foguèt lo cas pel reialme ostrogòt. L'emperaire Zenon, vovent un dangièr dins aqueste reialme, i envièt Teodoric que desfisa Odoacre en 493 e installa lo sieu reialme, çò que Zenon aviá pas previst. Trenta ans mai tard, son reialme cai per la reconquista de Justinian. Lo reialme vandal en Africa coneguèt astre parièr.

Los reiales burgondis e alamans foguèron, eles tanben, efemèrs e conquistats pels Francs.

De reialmes durables

Unes reialmes barbars capitan a se fixar dins lo temps coma lo reialme visigòt. Coneguèt un periòde trèble al nivèl politic, mas capita e s'enforçar (se convertissent per exemple al cristianisme, sacralizant lo poder reial...) e caçant lis Bizantins fòra del reialme. Pasemns, lo poder reial venguèt, pauc a pauc, l'enjòc de facions aristocraticas que farà mai aisida la conquista d'Espanha pels musulmans en 711.

N'es del mèsme pel reialme lombard, que s'installa en Itàlia. Es de fach un ensemble de ducats que, pauc a pauc, rebutèt la precéncia bizantina  s'installar de biais durable, e contribuir al trocejament de la peninsula.

Lo reialme anglosaxon es mai particular. Es lo punt d'encontra de fòrça pòbles coma los Frisons, los Angles, los Jutes e los Saxons, constituiguèron fòrça pichons reialmes. Al sègle VII se fixèron al nombre de set. A vegada se dotavan d'un rei comun (lo Bretwalda), aqueste reialme foguèt marcat per una dinamica d'unificacion.

En cerca d'estabilitat

Los reis d'aquestes realmes cercan l'estabilitat, passa per mai d'un biais:

• l'associacion amb la noblesa locala, solament per aquò caliá partejar una mèsma religion. Gaireben totes los reis barbars s'èran convertits a l'omeïsme, doctrina crestiana que lo Paire es semblable al Filh dins la Trinitat, pròche de l'arianisme, las gents de la noblesa al cristianisme nicèu (conforma als canons del Concili de Nicèu e condamna l'arianisme). Los barbars van se convertir al cristianisme nicèu per formar l'unitat religiosa de lors reialmes;
• l'ediccion de las leis escrichas, coma lo còdi d'Euric pels Visigòts. Utilzacion del drech roman qu'èra un drech escrich, unificacion juridica;
• la construccion d'una identitat comuna per las historiæ gentium;
• la legitimacion de lors poders en utilizant d'insignes imperials coma lo mantèl porpre, o la mesa en scèna del poder dins los palais. Se plaçan atal coma cap de lor pòble e reis de las populacions d'originas romanas;
• l'utilizacion pels reis barbars del sistèma administratiu roman que lo malhon central èra constituida pels comtes. S'inserís tanben los evesques dins aquesta administracion.

Demora pasmens un obstacle a l'estabilitat: la succession. Per exemple pels reialmes burgondis e francs, lo territòri èra partejat entre los filhs del rei. Pels Visigòts, lo rei èra elegit.

Las dinastias del reialme franc

Dins aqueste periòde, se vei lo reialme franc se bastissent a l'entorn de doas dinastias: los Merovingians e los Carolingians.

L'Empèri d'Occident serà relevat per Carlesmanhe en 800. Calguèt mai de tres sègles per qu'un german gause prene lo títol emperial roman.

D'edats sornas ?

La percepcion d'una edat sorna per descriure aqueste periòde es subretot eissuida d'una vision orientada de descripcion de l'istòria que se desvolpopèron dels sègles XII e XIX amb Gibbon que'n faguèt una sintèsi. Los istorians actuals tiran pas mai ni ben ni mal de la percepcion de la fin de l'Empèri roman.

Puslèu que percebre l'istòria coma de grands movements en progrès (renaissença) o en regression (edats escurs), la percepcion actuala es que, segon las regions e las escasenças, d'experiéncias se debanan; unas anant cap a l'androna e d'autras venent decisivas.

Diferéncia entre la situacion en Orient e en Occident

Persisténcia de las caracteristicas de l'Antiquitat a l'Èst

Donar lo contèxte cronologic e geografic impòerta per desciure plan aqueste periòde istoriografic, dins la mesura ont la persisténcia de l'Empèri roman d'Orient, puèi son evolucion progressiva cap a l'Empèri bizantin de lenga grèga, varrolh oriental de l'Euròpa jos la proteccion de l'armada bizantina, daissa entendre una coexisténcia de l'Antiquitat tardièra en Orient al mèsme moment ont se desvolopan las primièras caracteristicas de çò que seriá l'Edat Mejana dins los primièrs reialmes instaurats dins l'Occident crestian. Constantinòble, anciana Bizanci, acabarà agotada economicament e demograficament par son astre de restaurar l'òrdre imperial ancian sul Mare Nostrum e serà quitament assalhida per aqueste qu'èra censada aparar (una de las crosadas, la 4a en 1204, s'acaba pel sacatge de la vila). Quand cai  en 1453, l'Euròpa es en passa aviar una novèla epòca istorica.

Una èra novèla

De culturas novèlas

Enluminadura del Codex Parisianus, testimoniatge de la renaissença culturala bizantina del sègle X.

Dins lo contèxte de la formacion d'una cultura diferenta del passat roman, agonit pel poder religiós qu'es eissit en Occident (rebut del paganisme, de l'estoïcisme e de l'epicurisme, virant subte d'una situacion de sècta religiosa martirizada a aquesta d'una religion d'Estat), l'Empèri bizantin persistís a èsser un fogal cultural del mond antic, pasmens se s'elleniza e desvia pauc a pauc de la cultura latina. Constituís donc un vector de persisténcia, al mens de transmission, de l'eritatge grèc e de la filosofia antica, a un moment ont, sus las tèrra d'Occident, se desvelopa l'escolatica medievala, sol mòde de penada venent de la teologia qu'i siá tolerada: a aqueste moment, la filosofia mediavala pendent d'experimentacion se pèrd dins de conjecturas de question / responsa.

Fragilitat dels poder novèls

Menats a compausar amb los novèls venguts, a la seguida de lors demonstracions de fòrça, los dos empèris romans liuran de títol als venceires: coma los reis dels pòbles germanics, Lo quite Atila es nomenat Magister militum. Al sortir de las Grandas invasions e in còp l'Empèri roman d'Occident desaparegut, los reis dels pòbles germanics, sedentarizats sus las tèrras de l'Euròpa de l'Oèst, contunhat lor autoritat sens la delegacion romana.

Lo poder reial es fragil pendent l'establiment d'aquestes primièrs reialmes; lis títols de noblesa son atribuidas als mai bravas guerrièrs, e sont pas ereditaris. Son los beneficis, e los onors. Los beneficis, son de tèrras concedidas per un senhor a son vassal per lo prètz de sa fidelitat. Los onors, son de cargas onorificas e publicas que son adjuntas una tèrra e un revengut. Sufís d'una desfacha a la batalha per que l'aristocracia dominanta d'una tèrra siá laminada, çò que se passa per fòrça d'aqueste; mai, l'abséncia d'institucions estaticas fa aisits los conflictes de succession e las traïsons fomentadas dins l'ombre del tròn.

Mutacions linguisticas dins la Romània

Mapa de las lengas romanicas en Euròpa dirèctament eritadas del latin.

Pauc a pauc, las lengas de l'espaci romanizat perdon l'unitat del latin de l'epòca classica, que ven un latin vulgar que se declinan dins la diferentas lengas romanicas

Aquesta evolucions linguisticas s'acompanhan de doblas identitats pels eritièrs dels primièrs reialmes: afogat de cultura latina per l'ensenhament de lors preceptors mas conscients de lor origina franca, los reis merovingians se cofan de pels long e daissant lor mostaca abondanae, tot s'inventant una origina legendària venent de Priam e dels expleits de la Guèrra de Tròia!.