Temps de trabalh

Lo temps de trabalh qualifica e mesura la durada pendent que una persona trabalha al sen d'una societat. Aquel paramètre es un dels factors màger per determinar la remuneracion dins fòrça professions e categorias socioprofessionalas. La limitacion del temps de trabalh es afirmada per l'article 24 de la Declaracion universala dels drechs de l'òme e l'article 7 del Pacte internacional relatiu als dreches economics, socials e culturals coma lo drech al trabalh.

Mesura e definicion

Per èsser mesurat, apreciat e aisidament comparat, lo « temps de trabalh » se deu estimar dins un periòde de referéncia:

Raportat a la setmana, s'exprimís sovent e istoricament en oras e minutas o en oras e centièmas d'oras.

Raportat a l'annada, es mesurat en oras trabalhadas annalas o, dins l'encastre de forfachs jornadièrs, mesurat en nombre de jorns trabalhats dins l'annada.

Raportat a l'ensemble de la vida activa d'una persona, lo comol del temps trabalhat « tot lo long del parcors professional » pòt comptar per determinar - ensemble amb d'autres critèris- lo drech a d'unes avantatges (retirada, formacion de contunh, reconversion, dedomatjaments diverses.)

Temps de trabalh efectiu

En França, segon l'article L.3121-1 del Còdi de trabalh, lo temps de trabalh efectiu es lo temps pendent que lo salariat es a la disposicion de l'emplegaire e deuse conformar a ses directivas sens poder vacar liurament a d'occupacions personalas.

Lo temps de trabalh efectiu mejan -calculat per una populacion donada- varia segon lo trabalh a temps parcial, de las oras suplementàrias o encara de la durada de trabalh dels entreprenaires e de las professions liberalas que - a la diferéncia d'aquela dels salariats- es sovent non constrencha.

Durada legala de trabalh

La « duréada legala de trabalh » es una nocion pròpria a cada país: pòt èsser impausada de biais legislatiu per l'Estat (lei sus las 35 oras en França, per exemple). L'Estat pòt tanben limitar legalament lo temps de trabalh efectiu, en restrenhent las contingents d’oras suplementàrias en dejós de que los emplegaires son libres d’ordonar d'oras suplementàrias, e al delà dels quals devon demandar l’autorizacion^[1].

D'autres païses daissan los emplegats e lo emplegaires negociar entre eles lo temps de trabalh setmanièr. Per poder comparar, cal donc puslèu observar lo temps de trabalh efectiu mejan puslèu que lo temps de trabalh obligatòri.

Comparason de las duradas efectivas du trabalh

Trabalh salariat

Nombre d'oras trabalhadas pels salariats dins los païses de l'OCDE entre 1970 e 2011. Font: http://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=ANHRS OCDE

La tendéncia dins l'ensemble dels païses de l'OCDE es de diminuir lo temps de trabalh. En 2013, los païses avent lo nombre d'oras trabalhadas mai fèble èran los Païses Basses (1380 h), l'Alemanha (1388 h), la Norvègi (1408 h), lo Danemarc (1411 h) e la França (1489 h). A l'opausat los païses avent lo nombre d'oras de trabalhadas mai naut son lo Mexic (2237 h), la Corèa del Sud (2163 h), la Grècia (2037 h), lo Chile (2015 h), la Russia (1980 h). En mejana lo temps de trabalh dins los païses de l'OCDE èra de 1770 h.

País	Oras trabalhadas en 2003	Oras trabalhadas en 2013	Tendéncia
Païses Basses	1 401	1 380	-21
Alemanha	1 436	1 388	-48
Norvègia	1 401	1 408	+7
Danemarc	1 462	1 411	-51
França	1 484	1 489	+5
Eslovènia	1 724	1 547	-177
Belgica	1 581	1 570	-11
Soïssa	1 627	1 585	-42
Suècia	1 582	1 607	+25
Àustria	1 786	1 623	-163
Luxemborg	1 651	1 643	-8
Espanha	1 719	1 665	-54
Finlàndia	1 719	1 666	-53
Reialme Unit	1 674	1 669	-5
Austràlia	1 743	1 676	-67
Islàndia	1 811	1 704	-107
Canadà	1 739	1 706	-33
Portugal	1 768	1 712	-56
Japon	1 799	1 735	-64
Itàlia	1 826	1 752	-74
Nòva Zelanda	1 820	1 760	-60
Moyenne OCDE	1 812	1 770	-42
Eslovaquia	1 698	1 770	+72
Republica Chèca	1 815	1 772	-43
Estats Units	1 800	1 788	-12
Irlanda	1 887	1 815	-72
Turquia	1 943	1 832	-111
Israèl	1 974	1 867	-107
Estònia	1 985	1 868	-117
Ongria	1 978	1 883	-95
Polonha	1 984	1 918	-66
Russia	1 993	1 980	-13
Chile	2 235	2 015	-220
Grècia	2 112	2 037	-75
Corèa del Sud	2 424	2 163	-261
Mexic	2 277	2 237	-40

Nombre d'oras trabalhadas per setmana dins los païses d'Euròpa en 2008, pels trabalhador de temps plen e de temps pacial. Font: Eurostat (temps plen, temps parcial)

Aquelas mejanas globalas amagan de disparitats entre las personas trabalhant a temps plen o a temps parcial. Eurostat prepausa d'estatisticas pel nombre d'oras traalhadas per setmanas de temps parcial e de temps plen ^[2]^,^[3]. Aquelas estatisticas son pas dirèctament comparables amb las precedentas. L'OCDE compta le nombre d'oras de trabalh annal, alara qu'Eurostat lo fach sus una basa setmanala. Lo nombre de setmanas trabalhadas podent èsser diferent segon los païses, es pas aisit de passar dirèctament de l'un a l'autre. Aquelas estatisticas permeton de constatar de grandas diferéncias segon los païses. Per un temps de trabalh comparable de temps plen, l'Alemanha e la Romania an un temps de trabalh de temps parcial fòrça diferent (17,9 oras per l'Alemanha, 24,4 oras per la Romania). Dins l'autre sens, la Norvègia e la Turquia an un temps de trabalh de temps parcial similar (respectivament 19,5 oras e 20 oras) mas lo temps de trabalh de temps complet es de 39,2  oras en Norvègia contre 53,6  oras en Turquia.

Trabalh non salariat

Los trabalhadors non salariats francés de temps plen trabalhan puslèu mai (2 453 oras) que lors omològs dels autres païses de l'UE.

Istòria del temps de trabalh

Abant l'èra industriala

Lo temps de trabalh al sen de l'èra preindustriala es una donada difficila d'apreciar. Las personas non esclavas trabalhavan generalament mens d'oras per an qu'o fan uèi, mas sus un cicle moens regular: lor temps de trabalh passava las nòrmas modèrnas pendent la nauta sason quandun demai de trabalh èra util, mas èra mendre pendent las autras sasons. Atal los païsans de l'epòca medievala avián mai de vacanças que los emplegats actuals. Lors vacanças podavan s'espandre de 8 setmanas fins a la mitat de l'an^[4].

Dempuèi l'èra industriala

Amb la revolucion industriala se dubrís la possibilitat de trabalhar mai longtemps dins la jornada mercé a l'esclairatge artificial e tot lo long de l'annada, que lo trabalhl es mai sasonièr.

Abant las negociacions collectivas e las leis de proteccion dels trabalhadors, i a pas de fren a la productivitat del capital de las entrepresas — que volon rentabilizar al maxim dels equipaments costoses — malgrat de condicions de trabalh fòrça duras impausadas a una man d'òbras bon mercat. Los registres indican que las cadéncias pòdon aténher 12 a 16 oras per jorn, sovent siès jorns per setmanas. Las avançadas tecnicas del començament del capitalisme e los estimulants colonials coma lo cafè, le tè e lo sucre faguèron possible un trabalh de 70 oras per setmanas e pear persona.

Quand se desvopa lo movement obrièr amb los sindicats los trabalhadors revendican — sovent per la cauma — de salaris melhors, de condicions melhoras e doras de trabalh mendre.

La reglamentacion del temps de trabalh dels enfants

La primièra reglamentacion concernís lo temps de trabalh dels enfants. Après los rapòrts del doctor René Villermé, la lei del 22 de març 1841 en França interdís lo trabalh dels enfants de mens de 8 ans e le limita a 8 oras per aqueles entre 8 e 12 ans d'edat. D'autres limitacions foguèron edictadas en 1892.

En Grand Bretanha, en 1842, Lord Ashley faguèt interdire lo trabalh de las femnas e dels enfants de mens de detz ans al fond de las minas.

En responsa a la sola evocacion del « drech al trabalh » de 1848, lo socialista francés Paul Lafargue — gendre de Marx — redigís en 1880 son pamflet Lo Drech a la paresa per tornar introduire e justificar coma objectiu dins las revendicacions la bassa substanciala del temps de trabalh (1880, , version numrica disponibla sus wikisource ; novèla edicion, 1883, sus wikisource).

La luta per la jornada de 8 oras

La jornada internacionala dels trabalhadors, celebrada mondialament e festejada lo 1èr de mai (en França p. ex.) remembra los mòrts ligats a una cauma en 1889 a Chicago per trabalharr 8 oras per jorn. A son congrès de 1904, la CGT revendica de la jornada de 8 oras. Lança la primièra cauma nacionala per l'obténer en mai de 1906. Malgrat fòrça arrèsts de trabalh, la revendicacion es pas satisfacha, mas ven populara.

En plena guèrra, lo 3 de julhet de 1916, l'Estat francés dona unas restriccions:

interdiccion del trabalh de nuèch de las femnas de mens de 18 ans;
limitacion a 10 oras de la jornada de trabalh de las femnas de 18 a 21 ans d'edat.

Après la Primièra Guèrra mondiala, novèlas avançadas: lo 17 d'abril de 1919, la lei sus la jornada de 8 oras es votada par l'Assemblada nacionala puèi, lo 23 d'abri pel Senat.

En 1936, lo Front Popular vòta los 40 oras setmanièras. Lo temps de trabalh dins gaireben totes los païses industrializats a per estandard los 40 oras après la Segonda Guèrra mondiala. Pasmens foguèt pas qu'en 1978 que le temps de trabalh setmanièr efectiu dels obrièrs atenguèt aquel nivèl.

Impacte del temps de trabalh

Sus l'economia

Lo « temps de trabalh » es una quantitat que se pòt mesurar per un individú, o de biais agregat per una societat. Alara, una durada legala de trabalh de 40 oras per setmana implica que los individús salariats dins la societat serán empachats o fortament descortjat de trabalhar mai que 40 òras per setmana. Per exemple, las oras suplementàrias deurán èsser pagadas fòrça mai per descoratja los emplegaires d'autorizar a trabalhar los emplegats mai que la durada legala. Unes Estats daissanr liures los individús de causir eles meteisses lor temps de trabalh. Aquò pòt menar a des temps oraris fòrça importants, que pòdon significar que l'emplegar es simplament entosiast per son trabalh, s'agís pas d'una causa collectiva. L'important demora que lo temps de trabalh realizat siá volontari, e non impausat. Atal, un temps de trabalh subit tròp important representa una bassa dels lésers e pòt tanben representar un problèma de santat publica.

Gaireben totes los païses industrializats an un temps de trabalh mejan situat entre 30 e 40 oras per setmana, fòra dels periòdes de vacanças, que duran mai sovent entre 3 e 5 setmanas pagadas. Las societats diferisson dins lor capacitat a realizar aquel objectiu: per exemple, als Estats Units d'America e al Canadà, sola doas setmanas de conjats pagats son obligatòri mais se'n pren mai que son pas pagadas. En contrapartida, los salaris annals son pas minorats del nombre de setmanas de conjats obligatòris, coma dins los autres païses.

La cresença dins una demanda de trabalh fixe es coneguda jol nom de mite d'una quantitat fixe de trabalh.

De païses, coma la França amb la lei sus las 35 oras, impausèron de limitas mai o mens restrictivas al temps de trabalh, entre autres per combatre lo caumatge. L'eficacitat d'aquelas mesuras permetèt de crear gaireben 350000 emplecs, uèi contrariat per la diminucion dels còsts de las oras suplementàrias^[5]^,^[6].

Al reialme Unit, d'economistas prepausan de baissar la durada del trabalh a 20 oras per setmanas^[7]. En França, lo collectiu Roosevelt 2012 arguís d'una productivitat 23 % supriora en França al respècte de la mejana de la zona Èuro^[8] e d'una productivitat orària multiplicada per 2,7 dempuèi 1970^[9] prepausa una bassa sensibla del temps de trabalh^[10]. Pierre Larrouturou, un dels iniciators del collectiu, milita activament per la setmana de 4 jorns (o 32 oras)^[11].

Sus la santat

Un temps de trabalh tròp naut pòt èsser la causa dels problèmas de santat ligats a la fatiga, a l'estrès. Un rapòrt american del NIOSH (Centres pels contraròtle e la prevencion de las malautiás) faguèt la revista d'un nombre d'estudis suls efièchs de trabalh sus la santat. Nòta un aument del risc de nafras, de malautiás e de la mortalitat dins gaireben totes los estudis, en cas d'oras suplementaris^[12]. Un autre estudi mòstra qu'un temps de trabalh naut a d'impactes negatius sus las foncions cognitivas (vocabulari o rasonament)^[13].

Una estabilizacion del temps de trabalh?

Dempuèi los ans 1950, lo temps de trabalh baissat als Estats Units d'America: passèt de 2 010 oras annualas a 1 785 oras annalas en 2007, es a dire mai qu'en Corèa del Sud e tant qu'al Japon^[14]. A la fin dels ans 1990, alara qu'i aviá pas de restriccion al subjècte de la durada legala de trabalh setmanièra, lo temps de trabalh mejan èra de 40 oras. Pasmens, fòrça trabalhadors fasián mai d'ora que lo temps de trabalh setmanièr, jos forma d'oras suplementàrias. Per exemple, dins de sectors coma la distribucion, un minim d'oras suplementària demandada (quatre oras mai pels managers de Walgreens).

L'evolucion a la bassa del temps de trabalh es generalisada a l'ensemble dels païses de l'OCDE^[15]. En mejana, dins los païses de l'OCDE, lo trabalh representava mai de 2 000 oras per an en 1970 contra un pauc mens de 1 750 oras en 2010. Aquò representa una bassa de gaireben cinc oras per setmanas, sens comptar las setmanas de conjat o los jorns feriats, variables segon los païses. Aquela mejana amaga de grandas diferéncias, tanben al seen d'una meteissa zona economica: lo temps de trabalh mejan èra inferior a 1 500 oras per an en 2010 en Alemanha contra mai de 2 000 oras en Grècia.

Lo temps parcial

Lo trabalh a temps parcial designa las personas que trabalhan en dejós de la durada legala o aquela que definís dins las convencions collectivas^[16]. La definicion de temps parcial pòt donc variar coma l'illustran diferentas entrepresas als EUA 2001: Mc Donald's considerava lo temps parcial coma comançant en dejós de 28 oras per stmanas, Gap en dejós de 30 oras, Starbucks en dejós de 20 oras etWal-Mart en dejós de 28 oras^[17].

Dins l'Union Europèa, en 2011, lo trabalh de temps parcial tocava 18,8 % de totes los emplegats e subretot las femnas que la proporcion puja a 31,6 % per elas^[18]. Los Païses Basses utilizan fòrça lo temps pacial d'aquel país es gaireben la mitat (48,5 %) dels emplegat que son a temps parcials.

Lo recors al temps parcial pòt èsser una causida de l'emplegat per consacrar son temps a d'autras activitats. Lo cas contrari pòt tanben se presentar e dins aquel cas l'emplegat agradariá trabalhar mai mas ten pas la possibilitat. Se dich alara que lo temps parcial es subit. En França en 2010, èra 6 % dels actius, o 1,5 milion de personas que, essent a temps parcial, lor auriá agradat de trabalhar mai^[19]. 70 % de las femnas son tocadas pels temps parcial subit en França e 72 % en Alemanha^[20].

Per aqueles que causisson de trabalhar mens, en França, 31 % de las personas de temps parcials o fan per s'ocupar dels enfants. L'imensa majoritat d'aquelas personnas son de femnas (91 %)^[21]. La distinccion entre òmes e femnas se pòt far a partir del recrutament que 41 % de las femnas recrutadas en CDD o son de temps parcial, 16 % pels òmes; las proporcion baissan espectivament a 31 % e 6 % pel recrutament en CDI^[22].

Aquel temps reduch de trabalh, subretot quand es subit, permet pas de segur d'aténher un revengut sufisent. Es la causa que 39 % dels trabalhadors de temps parcial tota l'an recebèron un revengut inferior al lindal de pauretat^[23]. Pasmens se cal nuanciar que los revenguts del fogal, se mai d'una personas trabalhan, pòdon permetre de passar lo lindal de pauretat. Comptant los revenguts del fogal, i a 11 % de trabalhadors paures de temps parcial, contra 5 % de temps complèt.

Nòtas e referéncias

Annèxes

Bibliografia

Rapport de la Commission présidée par Jean Boissonnat : «Le Travail dans 20 ans» (1995), Commissariat Général du Plan, La Documentation française, publié aux Ed. Odile Jacob (télécharger au format PDF)
Aznar G. : « Travailler moins pour travailler tous», Paris, Syros 1993
Blanc C., Breton T. : « Le Lièvre et la tortue : les atouts inattendus des Français » Paris, Plon 1994.
Boulin JY., Cette G., Dominique Taddei : « Le temps de travail », Paris, Syros-Futuribles , 1993.
Didier M. : « Scénarios pour l'emploi», Paris, Economica 1995
Jean Gadrey : « L'économie des services », La Découverte, Repères, 1992
André Gorz : « Métamorphoses du travail », Paris Galilée, 1988.
Paul Lafargue : « Le Droit à la paresse », Paris Climats, 1994.
Marchand O., Thélot C. : « Deux siècles de travail en France », Paris, Insee 1991.
Dominique Méda : « Le travail, une valeur en voie de disparition », Paris, Aubier 1995.
Perrot A. : « Les nouvelles théories du marché du travail », Paris, La Découverte, Repères, 1992.
Bertrand Schwartz : « Moderniser sans exclure », Paris, La Découverte 1994.
William McGaughey shorterworkweek.com Raviver un argument économique au sègle 21

Articles connexes

Ligams extèrnes

Temps de travail et allocation universelle
livre manuscrit, https://web.archive.org/web/20160808034451/http://www.shorterworkweek.com/SWW1980sb.html A Workweek Shorter dans les années 1980, multilingue, avec 50 tableaux statistiques

[Pelisse-1] Jérôme Pélisse, « L’enterrement des 35 heures ?

[eurostat_full-time-2] ttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tps00071

[eurostat_part-time-3] ttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tps00070

[4] .

[5] ↑

[6] ↑

[7] ttp://www.guardian.co.uk/society/2012/jan/08/cut-working-week-urges-thinktank

[8] ttp://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=0&pcode=tsdec310&language=en

[9] ttp://www.insee.fr/fr/themes/comptes-nationaux/tableau.asp?sous_theme=5.2.2&xml=t_6215

[10] ttp://www.roosevelt2012.fr/propdetails?propid=13

[11] ttps://web.archive.org/web/20160304232906/http://www.lemonde.fr/societe/chat/2007/03/05/pierre-larrouturou-la-semaine-de-4-jours-creerait-1-6-million-d-emplois_878877_3224.html

[cdc-12] (en) Overtime and Extended Work Shifts: Recent Findings on Illnesses, Injuries, and Health Behaviors - US Department of Health and Human Services, avril 2004 PDF

[13] (DOI:10.1093/aje/kwn382)

[INSEE-14] .

[OCDE-15] ttp://stats.oecd.org/Index.aspx?

[16] ttps://web.archive.org/web/20150508091959/http://travail-emploi.gouv.fr/informations-pratiques,89/fiches-pratiques,91/duree-du-travail,129/le-travail-a-temps-partiel,1016.html

[17] Naomi Klein, No Logo, 2001, p. 554

[insee_tps_partiel-18] ttp://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=CMPTEF03204&reg_id=98

[19] ttp://www.inegalites.fr/spip.php?article410

[20] ttp://www.mediapart.fr/journal/international/160812/temps-partiel-et-precarite-7-millions-dallemands-veulent-travailler-plu

[dares_partiel-21] ttps://web.archive.org/web/20160303190344/http://travail-emploi.gouv.fr/IMG/pdf/2007.09-39.4.pdf

[22] ttps://web.archive.org/web/20150503110222/http://travail-emploi.gouv.fr/etudes-recherche-statistiques-de,76/etudes-et-recherche,77/publications-dares,98/dares-analyses-dares-indicateurs,102/2009-31-3-hommes-et-femmes,10182.html

[travailleurs_pauvres-23] ttps://web.archive.org/web/20160303204914/http://travail-emploi.gouv.fr/IMG/pdf/Ponthieux-Raynaud.pdf

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]