Wikipedia

Łańcut

miasto i gmina w województwie podkarpackim
Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: Łańcut (ujednoznacznienie).

Łańcut – miasto w Polsce położone w województwie podkarpackim, na granicy Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Siedziba powiatu łańcuckiego oraz gminy wiejskiej Łańcut. Leży w dawnej ziemi przemyskiej[2]. W czasach I Rzeczypospolitej Łańcut był częścią powiatu przeworskiego z centrum w Przeworsku[3].

Łańcut
miasto i gmina
Ilustracja
Zamek w Łańcucie
Herb
Herb
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

łańcucki

Aglomeracja

rzeszowska

Prawa miejskie

1349

Burmistrz

Damian Szubart

Powierzchnia

19,42[1] km²

Populacja (01.01.2024)
• liczba ludności
• gęstość


17 703[1]
912 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 17

Kod pocztowy

37-100

Tablice rejestracyjne

RLA

Położenie na mapie powiatu łańcuckiego
Mapa konturowa powiatu łańcuckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łańcut”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Łańcut”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Łańcut”
Ziemia50°04′05″N 22°13′47″E/50,068056 22,229722
TERC (TERYT)

1810011

SIMC

0974529

Urząd miejski
pl. Sobieskiego 18
37-100 Łańcut
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Łańcut należy do województwa podkarpackiego, leżąc 16 km na wschód od jego stolicy – Rzeszowa. Przez tereny miasta przebiega autostrada A4, która łączy zachód Europy z Ukrainą.

Według danych GUS z 1 stycznia 2024 r. Łańcut liczył 17 703 mieszkańców[1].

Historia

edytuj
Osobny artykuł: Historia Łańcuta.

Miasto założone zostało przez króla Kazimierza Wielkiego. Lokacja miasta na prawie magdeburskim nastąpiła w roku 1349 z nadania księcia Władysława Opolczyka w dolinie rzeki Wisłok.

Król sprowadził kolonistów niemieckich (zob. Głuchoniemcy[4]) z miasta Landshut (‘strażnica kraju’) w Bawarii[5][6]. Jest to zatem nazwa przeniesiona (ponowiona) przez kolonistów na nowo założone miasto, a następnie adaptowana fonetycznie z języka niemieckiego do polskiego[7]. W pobliżu Łańcuta założono w roku 1450 niemiecką wieś Helwigau. Ludność niemiecka z okolic Łańcuta zachowała swoją odrębność językową do pierwszej połowy XVIII wieku[8].

Nazwa miasta notowana była w formach: Landshut, Lanczuth (1375), Landssuth (1381), Lanchth (1384), Lanczuth (1494), jeszcze w roku 1650 Landshut[9].

W XV wieku wybudowano zamek początkowo drewniany, który do XVI wieku dawał odpór najazdom tatarskim.

W 1635 roku Łańcut uzyskał prawo składu[10].

W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. miasto stało się częścią Austrii, wchodząc w skład Galicji.

W latach 1918–1921, podczas wojny polsko–bolszewickiej, Łańcut był miejscem przetrzymywania jeńców z Ukraińskiej Armii Halickiej (powstał w nim pierwszy obóz w Polsce)[11].

Podczas okupacji niemieckiej administracja tzw. Generalnego Gubernatorstwa wprowadziła dla miasta w 1941 roku nazwę Landshut.

W czerwcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 Żydów. 19 sierpnia 1942 roku zostali wywiezieni do obozu w Pełkiniach, a część do obozu zagłady Bełżcu i tam zamordowani[12].

  •  
    Widok ogólny, 1915
  •  
    Rynek, 1915
  •  
    Zamek, 1915
  •  
    Ulica 3-go Maja, 1907

Struktura powierzchni

edytuj

Łańcut ma obszar 19,43 km² (2002)[13], w tym:

  • użytki rolne: 59%
  • użytki leśne: 2%

Miasto zajmuje 4,3% powierzchni powiatu.

Demografia

edytuj
Osobny artykuł: Ludność Łańcuta.

Miasto liczyło w 2008 roku 18025 mieszkańców (31 grudnia 2008)[14]. Dane z 31 grudnia 2008 r.[15]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 18 025 100 9493 52,67 8532 47,33
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 928,0 488,8 439,2

Według danych z 1 stycznia 2018 Łańcut liczył 17 777 mieszkańców[16].

  • Piramida wieku mieszkańców Łańcuta (2014)[17].
     

Zabytki i atrakcje turystyczne

edytuj
Zabytki i atrakcje turystyczne Łańcuta
 
Zamek od strony Ogrodu Włoskiego
 
Ogród Różany
 
Zameczek romantyczny
 
Oranżeria (1799–1802)
 
Stary kort tenisowy
 
Glorieta w Parku Zamkowym
 
Powozy z XIX i pocz. XX w.
 
Ogród Włoski – rzeźba „Bachus”

Gospodarka

edytuj

Przemysł

edytuj
  • Fabryka śrub „Śrubex” SA[18] obecnie „Koelner” SA[19][20]
  • Łańcucka Fabryka Wódek „Polmos Łańcut”
  • Zakład Poligraficzny „Techgraf”
  • Zakłady odzieżowe „Vipo”
  • Lancerto S.A.

Handel

edytuj

Łańcut jest ośrodkiem usługowym dla mieszkańców regionu.

Transport

edytuj
 
Stacja kolejowa w Łańcucie

Przez Łańcut przebiega linia kolejowa Kraków – Medyka o znaczeniu międzynarodowym ze stacją kolejową.

Oświata

edytuj
 
Liceum Ogólnokształcące nr 1

Obecnie w Łańcucie działają 4 szkoły podstawowe, 2 gimnazja, 4 licea ogólnokształcące oraz 4 profilowane, 6 szkół zawodowych i technicznych. Działają również szkoła artystyczna oraz szkoła policealna. Od roku 2007 funkcjonuje Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego. W Łańcucie działa również Uniwersytet Trzeciego Wieku[21].

Szkoły podstawowe

edytuj
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego (ul. Piłsudskiego 7)
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. ks. Jana Twardowskiego (ul. Kościuszki 17)
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. 10 Pułku Strzelców Konnych (ul. 29 Listopada 21)
  • Szkoła Podstawowa nr 4 im. Jana Pawła II w Łancucie (ul. Kochanowskiego 6)

Szkoły ponadgimnazjalne

edytuj
  • I Liceum Ogólnokształcące im. Henryka Sienkiewicza
  • Zespół Szkół Nr 1 im. Janusza Korczaka (ul. Grunwaldzka 11)
  • Medyczna Szkoła Policealna (ul. Grunwaldzka 11)
  • Zespół Szkół Nr 2 im. Jana Kochanowskiego (ul. Podzwierzyniec 41)
  • Zespół Szkół nr 3 im. M. Kopernika
  • Zespół Szkół Technicznych (ul. Armii Krajowej 51A)
  • Powiatowe Centrum Kształcenia Zawodowego im.Felicjana Dzierżanowskiego (ul. Armii Krajowej 51)

Szkoły artystyczne

edytuj
  • Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. T. Leszetyckiego w Łańcucie (ul. 3 Maja 19)
  • Szkoła Muzyczna I i II st. Łańcuckiego Towarzystwa Muzycznego (z uprawnieniami szkoły publicznej) (ul. 3 Maja 19)

Religia

edytuj
 
Kościół farny św. Stanisława
 
Kościół św. Józefa

Kościół katolicki

edytuj

W Łańcucie mają swoją siedzibę dwa dekanaty należące do archidiecezji przemyskiej:

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

edytuj

Świecki Ruch Misyjny „Epifania”

edytuj
  • Zbór w Łańcucie, ul. Czarnieckiego 22

Świadkowie Jehowy

edytuj

Sport

edytuj

Ludzie związani z Łańcutem‎

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: ‎Ludzie związani z Łańcutem‎.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  2. ↑ „Historia. Pismo młodych historyków”, r. 1: Wieki średnie. Stowarzyszenie Kół Naukowych Historyków Studentów, Kraków 1993, s. 212.
  3. ↑ Przyboś K.: Granice ziemi przemyskiej w czasach nowożytnych XVI – XVIII wiek. „Rocznik Przemyski” T. 29-30: 1993.
  4. ↑ Ut testat Metrika Koronna, 1658, „quod Saxones alias Głuszy Niemcy około Krosna i Łańcuta osadzeni są iure feudali alias libertate saxonica”, [w:] Ks. dr Henryk Borcz: Parafia Markowa w okresie staropolskim. Markowa sześć wieków, 2005, s. 72–189.
  5. ↑ Prof. Stanisław Rospond: Słownik etymologiczny miast i gmin, Ossolineum 1984, ISBN 83-04-01090-9.
  6. ↑ Marcin Kromer: Historia Polski l.12.
  7. ↑ Polska z Miodkiem – (34) Łańcut, Rzeszów. TVP Polonia, 20.12.1015, godz. 17:25 (powtórka: 21.12.2015, godz. 00:40).
  8. ↑ Prof. Barbara Czopek-Kopciuch: Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, 1995, ISBN 83-85579-33-8.
  9. ↑ Polonia Regnum, et Silesia Ducatus. oldworldauctions.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]. Mapa Matthäusa Meriana z 1650, na podstawie map Willema Blaeu Janszoona (1571–1638).
  10. ↑ Stan Lewicki: Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
  11. ↑ Jeńcy bolszewiccy w Polsce. irekw.internetdsl.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-09)].
  12. ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 533.
  13. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset, dostęp 14 września 2010.
  14. ↑ Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska, Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2009, ISSN 1734-6118 [zarchiwizowane z adresu 2013-10-29].
  15. ↑ GUS – Ludność Polski 2008. stat.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-26)].
  16. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 r.
  17. ↑ Łańcut w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  18. ↑ Fabryka śrub na giełdzie. 2004-12-29. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).
  19. ↑ Firma – Historia. [dostęp 2010-05-16]. (pol.).
  20. ↑ Koelner – O spółce. [dostęp 2010-05-11].
  21. ↑ Strona Łańcuckiego Stowarzyszenia Uniwersytet Trzeciego Wieku.
  22. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2017-01-15].
  23. ↑ Bogdan Hućko, Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa u Świadków Jehowy [online], jaslo.naszemiasto.pl, 14 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-14].
  24. ↑ Historia klubu Stal Łańcut.
  25. ↑ Portal 90 minut.pl.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Łańcut&oldid=75471888”