Adam Brzechwa-Ajdukiewicz
Adam Józef Stanisław Brzechwa-Ajdukiewicz (ur. 20 marca 1894 w Komornikach pod Wieliczką[1], zm. 6 czerwca 1954 w Londynie) – pułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej i Polskich Sił Zbrojnych, członek Naczelnej Komendy Obrony Lwowa w listopadzie 1918 roku[2], kawaler Orderu Virtuti Militari.
| |
 pułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
20 marca 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 czerwca 1954 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1947 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca pułku piechoty |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
       
| |
Młodość i działalność niepodległościowa
edytujUrodził się w rodzinie Kazimierza, ziemianina, i Julii z d. Ostoja-Fink. Po ukończeniu Gimnazjum im. Stefana Batorego we Lwowie rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Lwowskiej. Po zaliczeniu 4 semestrów kontynuował studia w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach. Do wybuchu I wojny światowej zaliczył 6 semestrów. Był członkiem „Sokoła” i drużynowym I Lwowskiej Drużyny Skautowej im. Naczelnika Tadeusza Kościuszki we Lwowie[3].
W sierpniu 1914 rozpoczął służbę w Legionie Wschodnim[1], a po jego rozwiązaniu w Legionie Zachodnim. Następnie znalazł się w batalionie zapasowym Legionów Polskich. Od 1915 do lipca 1917 był dowódcą oddziału karabinów maszynowych w I batalionie 4 pułku piechoty Legionów. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do armii austriackiej[1]. Następnie działał w Polskiej Organizacji Wojskowej[1] na terenie Galicji, w ramach POW używał pseudonimu „Brzechwa”[3].
We wrześniu 1918 roku został zwolniony z wojska i został asystentem na Wydziale Rolniczo–Leśnym Politechniki Lwowskiej[4].
Służba w Wojsku Polskim
edytujOd listopada 1918 brał udział w obronie Lwowa i pełnił służbę w dowództwie Brygady Lwowskiej. Od marca do września 1919 był szefem Oddziału Operacyjnego Sztabu Grupy Operacyjnej gen. Władysława Jędrzejewskiego, a od września 1919 do grudnia 1920 szefem Oddziału Operacyjnego Sztabu 6 Armii.[4].
W okresie od stycznia do września 1921 był słuchaczem II kursu Wojennej Szkoły Sztabu Generalnego[4]. 30 czerwca 1921 Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz zezwolił mu na zmianę nazwiska rodowego „Ajdukiewicz” na „Brzechwa-Ajdukiewicz”[5].
Po zakończeniu nauki i uzyskaniu tytułu oficera Sztabu Generalnego skierowany został do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie i wyznaczony na stanowisko szefa Oddziału III Operacyjnego. W grudniu 1923 został przydzielony do Ekspozytury Oddziału II SG Nr 5 we Lwowie na stanowisko kierownika[6]. Na tym stanowisku 31 marca 1924 roku awansował do stopnia podpułkownika. Z dniem 27 sierpnia 1924 odkomenderowany został do dyspozycji wojewody nowogródzkiego, gen. dyw. Mariana Januszajtisa[7]. Od września 1924 do września 1926 był zastępcą dowódcy 40 pułku piechoty we Lwowie[4].
Od września 1926 do maja 1927 był szefem wydziału w Biurze Inspekcji Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych. W maju 1927 objął dowództwo 66 Kaszubskiego pułku piechoty im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Chełmnie[4]. Po niespełna dwóch latach dowodzenia pułkiem awansuje na stopień pułkownika. W czerwcu 1931 mianowany został dowódcą piechoty dywizyjnej 28 Dywizji Piechoty w Warszawie. W marcu 1938 został dowódcą 26 Dywizji Piechoty w Skierniewicach[8].
Na czele 26 DP uczestniczył w walkach Armii „Poznań”, a od 6 września Armii „Pomorze”, w tym w bitwie nad Bzurą. Odpowiadał za opracowanie planu obrony na pozycjach wzdłuż jezior żnińskich[9][10]. 16 września 1939 roku bez akceptacji dowódcy Armii i poinformowania walczących w bezpośrednim sąsiedztwie jednostek wycofał swoją dywizję za Bzurę, co doprowadziło do odsłonięcia wschodniej flanki walczącej 16 Dywizji Piechoty[11].
Po zakończeniu działań wojennych przebywał w niewoli niemieckiej w oflagu VIIA Murnau, z którego został uwolniony w kwietniu 1945 przez wojska amerykańskie[12]. Skierowany do Włoch, gdzie w czerwcu 1945 przydzielony został do 7 Dywizji Piechoty. Następnie został zastępcą dowódcy Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie. W 1947 przeniósł się do Wielkiej Brytanii, gdzie służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji zamieszkał w Londynie[12].
Zmarł 6 czerwca 1954 i został pochowany na cmentarzu Kensal Green[12].
Naczelny Wódz, gen. broni Władysław Anders mianował go pośmiertnie generałem brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 roku[13].
Awanse
edytuj- chorąży piechoty – 5 maja 1915
- podporucznik piechoty – 20 sierpnia 1915
- porucznik piechoty – 1 kwietnia 1916 (73 lokata na liście starszeństwa oficerów Legionów Polskich z 12.04.1917)
- kapitan piechoty – 1918
- major piechoty – 1920, zweryfikowany 3 maja 1922 ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 w korpusie oficerów piechoty
- podpułkownik – 31 marca 1924 ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1923 i 60. lokatą w korpusie oficerów piechoty
- pułkownik – 1 stycznia 1929 ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1929 i 7. lokatą w korpusie oficerów piechoty
- generał brygady – 1 stycznia 1964 (pośmiertnie)
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1922)[14]
- Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931)[15]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[16][17]
- Krzyż Walecznych (trzykrotnie)
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[18]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaka Pamiątkowa Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (12 maja 1936)
- Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)[19]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 6.
- ↑ Eugeniusz Romer, Pamiętnik Paryski 1918-1919, t. I, Warszawa 2010, s. 35.
- ↑ a b Czernielewski 2019 ↓, s. 107.
- ↑ a b c d e Czernielewski 2019 ↓, s. 108.
- ↑ Dekret L. 3083 z dnia 30 czerwca 1921 (Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 28 z 16.07.1921 r., poz. 1042).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 76 z 12 grudnia 1923 roku, s. 714.
- ↑ Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 90 z 5.09.1924 r.
- ↑ Czernielewski 2019 ↓, s. 109.
- ↑ Czernielewski 2019 ↓, s. 114.
- ↑ Czernielewski 2019 ↓, s. 119.
- ↑ Czernielewski 2019 ↓, s. 120.
- ↑ a b c Czernielewski 2019 ↓, s. 121.
- ↑ Kryska-Karski Tadeusz, Żurakowski Stanisław, Generałowie Polski Niepodległej, s. 80.
- ↑ Dekret Naczelnika Państwa L. 11314 V.M. Adj. Gen. z 1922 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 6, s. 225)
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi w służbie wojskowej”.
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 2, s. 17, 11 listopada 1936.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych na polu pracy w poszczególnych działach wojskowości”.
- ↑ Odznaka pamiątkowa dawnych Harcerzy małopolskich. „Wschód”. Nr 65, s. 11, 10 listopada 1937.
Bibliografia
edytuj- Piotr Bauer, Bogusław Polak, Armia „Poznań” w wojnie obronnej 1939, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1983, ISBN 83-210-0385-0, s.79–80.
- Kryska-Karski Tadeusz, Żurakowski Stanisław, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991.
- Konrad Czernielewski, Adam Brzechwa-Ajdukiewicz – ostatni dowódca 26 Dywizji Piechoty, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 105, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2019, s. 103-123, ISSN 0208-6050.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].