III Korpus Polski (PSZ)

III Korpus Polski (III KP) – wyższy związek taktyczny Polskich Sił Zbrojnych w czasie II wojny światowej.

Historia III Korpusu Polskiego

We wrześniu 1942 roku przystępując do organizacji Armii Polskiej na Wschodzie zakładano, że w jej skład wejdą dwa korpusy – II i III (I Korpus pozostawał w Szkocji). Z planów tych zrezygnowano dopiero w 1945 roku.

25 listopada 1943 roku Naczelny Wódz, generał broni Kazimierz Sosnkowski wydał „Wytyczne organizacyjne dla Armii Polskiej na Wschodzie”. Zgodnie z wytycznymi Armia Polska na Wschodzie została podzielona na trzy rzuty. Rzut pierwszy tworzył II Korpus Polski wraz z Bazą Armii Polskiej na Wschodzie. Rzut drugi tworzył sztab armii i jednostki, które nie weszły w skład II KP. Trzeci rzut stanowiły jednostki armii pozostające na terenie Palestyny, Syrii i Iranu.

7 maja 1944 roku Dowództwo Armii Polskiej na Wschodzie zostało przekształcone w Dowództwo Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie z zachowaniem dotychczasowej nazwy.

W okresie od 18 sierpnia do 5 grudnia 1944 roku Dowództwo JWŚW zostało przemianowane na III Korpus. 5 grudnia 1944 roku szef Sztabu Naczelnego Wodza, generał dywizji Stanisław Kopański przemianował Dowództwo III Korpusu na Dowództwo Jednostek Wojska na Środkowym Wschodzie (ang. H.Q. Polish Forces – Middle East), a Prezydent RP zwolnił generała dywizji Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego ze stanowiska dowódcy korpusu i pozostawił do dyspozycji Ministra Obrony Narodowej oraz mianował generała brygady Józefa Wiatra pełniącym obowiązki dowódcy Jednostek Wojska na Środkowym Wschodzie.

Struktura organizacyjna JWŚW i III Korpusu Polskiego

• Kwatera Główna Armii Polskiej na Wschodzie
  • Dowództwo APW (JWŚW – III KP)
  • Sztab APW (JWŚW – III KP)
  • Kwatermistrzostwo APW (JWŚW – III KP)
  • 13 Sąd Polowy

• Jednostki broni i służb armii:
  • Ośrodek Zapasowy Armii (od 26 VIII 1944 – Ośrodek Wyszkoleniowo–Zapasowy)
  • 11 Batalion Saperów Kolejowych
  • Szpital Wojenny nr 4 (do VI 1944)
  • Szpital Wojenny nr 5 (od VI 1944)
  • Oddział Zaopatrzenia i Transportu
  • Komenda Uzupełnień nr 3 (w VIII 1944 przeniesiona do Włoch)
  • Komenda Uzupełnień nr 4 (zorganizowana w VIII 1944 z części KU nr 3)
  • Więzienie Wojskowe
  • Składnica Bagażu
  • Biuro Rozrachunkowe
• Dowództwo Jednostek Terytorialnych Palestyna, Syria i Irak
  • 15 Sąd Polowy
  • Oddział Administracyjny
  • Stacja Zborna
  • Szkoły Junaków
  • Szkoły Kadetów
  • Kursy Administracji Cywilnej
  • Biuro Dokumentacji
  • Sekcja Wydawnicza (w VIII 1944 przeniesiona do Bazy II KP)
  • Biuro Oszczędności Żołnierza (w VIII 1944 przeniesione do Bazy II KP)
  • Komendy rejonów etapów i placów

Obsada personalna JWŚW i III Korpusu Polskiego

• Zastępca dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie – dowódca JWŚW
  • gen. dyw. Michał Tokarzewski-Karaszewicz (16 III 1943 – VIII 1944)
• Zastępca dowódcy Armii Polskiej na Wschodzie – dowódca III Korpusu Polskiego
  • gen. dyw. Michał Tokarzewski-Karaszewicz (VIII 1944 – 5 XII 1944)
• Dowódca Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie
  • gen. bryg. Józef Wiatr (III 1945 – 1947)
• Zastępca dowódcy Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie
  • gen. bryg. Józef Wiatr (od V 1944)
  • płk dypl. Adam Brzechwa-Ajdukiewicz
• Szef sztabu Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie – III Korpusu Polskiego
  • płk dypl. Stanisław Künstler (III 1944 – IV 1945 )
• Szef Oddziału Operacyjno-Wyszkoleniowego - ?
• Szef Oddziału Służby Sztabu - ppłk dypl. Władysław Rogulski
• Dowódcy Jednostek Terytorialnych
  • płk dypl. Bolesław Ostrowski (II 1944 – IV 1945)
  • płk dypl. Stanisław Künstler (IV 1945 – VII 1947)

Zobacz też

• Korpusy polskie

Bibliografia

• Witold Biegański, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej, tom 5, Regularne jednostki Wojska Polskiego na Zachodzie, Warszawa 1967.
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski, Generałowie Polski Niepodległej, Warszawa 1991.
• Krzysztof Spruch, 3 Korpus PSZ (sierpień – grudzień 1944 r.) – zarys prac organizacyjnych, Zeszyty Historyczne „Si vis pacem, para bellum. Bezpieczeństwo i polityka Polski”, tom XII, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa-Włocławek 2013, ISBN 978-83-7455-329-2, ISSN 1898-4630, s. 347-362.
• Piotr Żaroń: Armia Polska w ZSRR, na Bliskim Wschodzie i Środkowym Wschodzie. Warszawa: KAW RSW „Prasa- Książka - Ruch, 1981.