Bedřich Smetana

kompozytor czeski

Bedřich Smetana, Bedrzich Smetana (ur. 2 marca 1824 w Litomyšlu, zm. 12 maja 1884 w Pradze[1]) – czeski kompozytor okresu romantyzmu.

Bedřich Smetana
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

2 marca 1824
Litomyšl

Data i miejsce śmierci

12 maja 1884
Praga

Zawód

kompozytor

podpis

Życiorys

edytuj

Smetana od młodości uczył się gry na fortepianie i skrzypcach, grywał również w amatorskim kwartecie smyczkowym, do którego należeli członkowie jego rodziny. Mimo początkowych oporów ze strony ojca, w latach 1840–1843 studiował muzykę w Pradze. Pracował tam jako nauczyciel muzyki, a w 1848 otrzymał pomoc finansową Ferenca Liszta na założenie własnej szkoły.

Języka czeskiego zaczął się uczyć dopiero pod wpływem przemian politycznych i społecznych drugiej połowy XIX stulecia, które obudziły czeski ruch narodowy i wzbudziły w Smetanie uczucia patriotyczne. Wcześniej porozumiewał się głównie w języku niemieckim[2].

W 1856 Smetana wyjechał do Szwecji, gdzie uczył, prowadził orkiestrę i dawał koncerty kameralne. W 1863, po powrocie do Pragi otworzył po raz drugi szkołę muzyczną, gdzie miała być propagowana głównie muzyka czeska. W 1874 z powodu zapalenia kości stracił słuch, ale nie przestał komponować. W tym okresie skomponował większość poematów symfonicznych z cyklu Moja Ojczyzna (Má vlast, 1872–1879), także Kwartet smyczkowy „Z mojego życia” (z 1876). Oprócz tego napisał Trio fortepianowe i wiele utworów na fortepian solo, w tym polki i tańce czeskie. Do najbardziej znanych jego oper należą Sprzedana narzeczona (Prodaná nevěsta) z 1866, Dalibor i Dwie wdowy (Dvě vdovy) z 1874, Libusza (Libuše) z 1881, Czarcia ściana (Čertova stěna). Autorką librett do szeregu jego oper była Eliška Krásnohorská.

Do międzynarodowej popularności Sprzedanej narzeczonej bardzo przyczynił się Gustav Mahler. Zobaczył tę operę w 1892 roku w Wiedniu i tak mu się spodobała, że 2 lata później wystawił ją w Hamburgu, potem wprowadził do repertuaru Opery Wiedeńskiej, a w 1909 roku do Metropolitan w Nowym Jorku. W Polsce wystawiono ją w roku 1902, potem dopiero w latach 60[3].

W 1883 jego choroba psychiczna na tyle się nasiliła, że został umieszczony w szpitalu w Pradze, gdzie zmarł w następnym roku. Jego grób znajduje się na Cmentarzu Wyszehradzkim w Pradze.

Smetana jest uważany za pierwszego kompozytora, który komponował muzykę specyficznie czeską w charakterze, jednocześnie wynosząc ją ponad przeciętność. Jego twórczość wywarła duży wpływ na Antonína Dvořáka.

Wykaz utworów

edytuj

JB - Katalog tematyczny prac Bedřicha Smetany (Tematický katalog skladeb Bedřicha Smetany) utworzony przez Jiří Berkoveca (Praga, 1999).

  • Brandenburczycy w Czechach (Braniboři v Čechách), JB 1:87, 1866
  • Sprzedana narzeczona (Prodaná nevěsta), JB 1:100, 1866
  • Dalibor, JB 1:101, 1868
  • Dwie wdowy (Dvě vdovy), JB 1:108, 1874
  • Pocałunek (Hubička), JB 1:104, 1876
  • Tajemnica (Tajemství), JB 1:110, 1878
  • Libusza (Libuše), JB 1:102, 1881
  • Czarcia ściana (Čertova stěna), JB 1:122, 1882
  • Viola (niedokończona), JB 2:48, 1874

Poematy symfoniczne

edytuj
  • Cykl Švédské písně (Napisane podczas pobytu w Göteborgu)
    • Ryszard III (Richard III), JB 1:70, 1857 - 1858
    • Obóz Wallensteina (Valdštýnův tábor), JB 1:72, 1858 - 1859
    • Hakon Jarl, JB 1:79, 1860 - 1861
  • Cykl Moja Ojczyzna (Má Vlast), JB 1:112, 1872 - 1879
    • Wyszehrad (Vyšehrad)
    • Wełtawa (Vltava)
    • Sarka (Šarka)
    • Z Czeskich Lasów i Łąk (Z českých luhů a hájů)
    • Tabor (Tábor)
    • Blanik (Blaník)

Utwory orkiestrowe

edytuj
  • Menuet B-dur, JB 1:10, ok. 1842
  • Galopp bajadérek, JB 1:11, ok. 1842
  • Uwertura D-dur Velká předehra, JB 1:39, 1848 - 1849
  • Symfonia E-dur Triumfálna, JB 1:59, 1853 - 1854
  • Uwertura c-moll Doktor Faust, JB 1:85, 1862
  • Naszym dziewczynom (Našim děvám), JB 1:86, 1862 - 1863
  • Oldřich i Božena (Oldřich a Božena), JB 1:88, 1863
  • Pochod k slavnosti Shakespearově, JB 1:90, 1864
  • Fanfáry k Shakespearovu dramatu Richard III, JB 1:92, 1867
  • Slavnostní předehra k položení základního kamene Národního Divadla, JB 1:95, 1868
  • Sąd Libuszy (Libušin soud), JB 1:98, 1869
  • Rybak (Rybář), JB 1:97, 1869
  • Venkovanka, JB 1:115, 1879
  • Praski karnawał (Pražský karneval: Introdukce a polonéza) (niedokończone), JB 1:126, 1882 - 1883

Muzyka kameralna

edytuj
  • Fantazja na temat czeskiej pieśni ludowej, JB 1:12, 1843
  • Trio Fortepianowe, JB 1:64, 1855
  • Kwartet smyczkowy nr. 1 Z mého života, JB 1:105, 1876
  • Z ojczyzny (Z domoviny), JB 1:118, 1879 - 1880
  • Kwartet smyczkowy nr. 2, JB 1:124, 1882 - 1883

Utwory chóralne

edytuj
  • Jesu meine Freunde, 1846
  • Ich hoffe auf den Herrn, 1846
  • Lobet den Herrn, 1846
  • Heilig ist der Herr Zebaoth, 1846
  • Scapulis suis obumbrabit tibi dominus, 1846
  • Medtabitur in mandatis tuis, 1846
  • Pieśń o wolności (Píseň svobody), JB 1:38, 1848
  • Czeska pieśń (Píseň česká), JB 1:78, 1860
  • Trzej jeźdźcy (Tři jezdci), JB 1:84, 1862
  • Renegat (Odrodilec), JB 1:89, 1863
  • Czeska pieśń (Píseň česká), JB 1:96, 1868
  • Rolnická, JB 1:94, 1868
  • Slavnostní sbor, JB 1:99, 1870
  • Píseň na moři, JB 1:106, 1876 - 1877
  • Tři ženské sbory, JB 1:109, 1878
  • Modlitwa (Modlitba), JB 1:120, 1880
  • Wiano (Věno), JB 1:119, 1882
  • Dvě hesla, JB 1:123, 1883
  • Nasza pieśń (Naše píseň), JB 1:125, 1883

Utwory fortepianowe

edytuj
  • Kvapík, JB 2:1, 1831 - 1832
  • Polka Luizy (Louisina Polka), JB 1:1, 1840
  • Jiřinková Polka, JB 1:2, 1840
  • Galopp di bravoura, JB 1:3, 1840
  • Impromptu es-moll, JB 1:4, 1841
  • Impromptu h-moll, JB 1:5, 1841
  • Impromptu As-dur, JB 1:6, 1842
  • Uwertura c-moll (na 4 ręce), JB 1:7, 1842
  • Uwertura A-dur (na 4 ręce), JB 1:8, 1842
  • Ze studentského života, JB 1:9, ok. 1842
  • Duet Bez słów (Duo beze slov), JB 1:13, ok. 1842
  • Kadryl B-dur (Quadrille), JB 1:14, 1843
  • Rapsodia As-dur (Skladba bez názvu), JB 2:10, 1843
  • Kadryl F-dur (Quadrille), JB 1:16, 1843 - 1844
  • Utwór nienazwany (Skladba bez nadpisu), JB 1:15, 1843 - 1844
  • Polka Es-dur Vzpomínka na Plzeň, JB 1:17, 1843 - 1844
  • Bagatele i Imprompta, JB 1:19, 1844
    • Niewinność (Nevinnost)
    • Zniechęcenie (Sklíčenost)
    • Idylla (Idyla)
    • Pragnienie (Touha)
    • Radość (Radost)
    • Baśń (Pohádka)
    • Miłość (Láska)
    • Niezgoda (Nesvár)
  • 5 Walców (Valčíky), JB 1:18, 1844
  • Šest lístků do památníku, 1844 - 1862
    • Kateřině Kolářové, JB 1:20
    • Alžbětě Felicii Thunové, JB 1:25
    • Josephini Finkové, JB 1:21
    • Janu Kunzovi, JB 1:22
    • Václavi Ulwerovi, JB 1:23
    • Marii Prokschové, JB 1:81
  • Myśl ulotna (Pensée fugitive), JB :, 1845
  • Marsz d-moll Pochod válečníků, 1845
  • Marsz B-dur Venkovský pochod, 1845
  • Marsz E-dur Triumfalní pochod, 1845
  • Utwór nienazwany (Skladba bez nadpisu), JB 1:26, 1845
  • Sonata fortepianowa g-moll, JB 3:24, 1846
  • Polka Es-dur, JB 1:28, 1846
  • Etiuda w formie preludia C-dur, JB 3:18, 1846
  • Etiuda w formie pieśni a-moll, JB 3:18, 1846
  • Wariacje na temat czeskiej pieśni Sil jsem proso, 1846
  • 6 preludiów (na 4 ręce), JB 1:30, 1846
  • Allegro capriccioso h-moll, JB 1:32, ok. 1847
  • Romans B-dur, JB 1:33, ok. 1847
  • Charakteristická skladba, JB 1:34, 1847 - 1848
  • 6 Charakterystycznych kompozycji (Šest charakteristických skladeb), JB 1:35, 1847 - 1848
    • W lesie (V lese)
    • Rodząca się pasja (Vznikající vášeň)
    • Pasterka (Pastýřka)
    • Pragnienie (Touha)
    • Wojownik (Válečník)
    • Rozpacz (Zoufalství)
  • Marsz F-dur Pochod pražské studentské legie, JB 1:36, 1848
  • Marsz D-dur Pochod národní gardy, JB 1:37, 1848
  • Kaprys g-moll, JB 2:17, 1848
  • 3 Polki salonowe, JB 1:60, 1848 - 1854
  • Szkice 1 (Črty 1), JB 1:66, 1848 - 1857
    • Preludium
    • Idylla (Idyla)
    • Pamięć (Vzpomínka)
    • Wytrwałość (Vytrvalá snaha)
  • Szkice 2 (Črty 2), JB 1:67, 1848 - 1857
    • Scherzo-polka
    • Melancholia (Zádumčivost )
    • Přívětivá krajina
    • Rapsodia (Rhapsodie)
  • Sceny weselne (Svatební scény), JB 1:44, 1849
    • Marsz weselny (Svatební průvod)
    • Narzeczeni (Ženich a nevěsta)
    • Uroczystości ślubne: Taniec (Svatební veselí: Tanec)
  • Poklad melodií 1, JB 1:48, 1849 - 1850
    • Preludium
    • Capriccio
    • Allegro Vivace
  • Poklad melodií 2, JB 1:49, 1849 - 1850
    • Moderato
    • Bez nazwy
    • Toccata
    • Moderato
    • Tempo di marcia
  • Šest lístků do památníku, JB 1:51, 1849 - 1850
    • Allegro – Prélude
    • Moderato – Chanson
    • Vivace
    • Allegro comodo
    • Moderato con amina
    • Andante ma non troppo
  • Tři lístky do památníku, JB 1:65, 1849 - 1850
    • Robertowi Schumannowi (Robertu Schumannovi)
    • Pieśń wędrowca (Píseň pocestného)
    • Je slyšet sykot, hukot, a svist...
  • Rondo dla młodzieży (Rondo pro mládež), JB 1:50, 1850
  • Polki z lat pięćdziesiątych (Polky z let padesátých), JB 1:57/55/56/53, 1852 - 1854
  • 3 Polki (Tři poetické polky), JB 1:61, 1854
  • Andante Es-dur, JB 1:62, ok. 1855
  • Cid, JB 2:42, 1857 - 1858
  • Ballada e-moll, JB 2:43, 1858
  • Vidění na plese, JB 1:71, 1858
  • Polka C-dur, JB 1:71, 1858
  • Etiuda-scherzo C-dur, JB 1:73, 1858
  • Transkrypcja pieśni Der Neugierige z cyklu Piękna młynarka Franza Schuberta (Zvědavý, transkripce písně Franze Schuberta z cyklu Krásná mlynářka), JB 1:69, 1858
  • Etiuda koncertowa C-dur, JB 1:73, 1858 - 1859
  • Szkice do sceny Makbet i wiedźmy z "Makbeta" Szekspira (Macbeth, skizza ke scéně „Macbeth a čarodějnice“ ze Shakespeara), JB 1:75, 1859
  • Bettina Polka, JB 1:74, 1859
  • Wspomnienia z Czech w formie polki (Vzpomínky na Čechy ve formě polek), JB 1:76/77, 1859 - 1860
  • Etiuda koncertowa gis-moll Na brzegu morza (Na břehu mořském), JB 1:80, 1861
  • Fantazje na temat czeskiej pieśni ludowej (Koncertní fantasie na české národní písně), JB 1:83, 1862
  • Fantazje na tematy z "Dalibora" (Fantasie na temata z opery Dalibor), 1868
  • Polka z opery "Dwie wdowy" (Polka z Dvou vdov), JB :, 186
  • Sny (Sny: Šest charakteristických skladeb), JB 1:103, 1874 - 1875
    • Zapomniane szczęście (Zaniklé štěstí)
    • Pocieszenie (Útěcha)
    • W Czechach (V Čechách: Vesnický výjev)
    • W salonie (V salóně)
    • Przed zamkiem (Před hradem)
    • Święto ludowe (Slavnost českých venkovanů/Selská slavnost)
  • Czeskie tańce 1: 4 Polki (České tance 1: 4 Polky), JB 1:107, 1877
  • Czeskie tańce 2 (České tance 2), JB 1:114, 1879
    • Furiant
    • Kura (Slepička)
    • Owies (Oves)
    • Niedźwiedź (Medvěd)
    • Cebulka (Cibulička)
    • Dupák
    • Ułan (Hulán)
    • Obkročák
    • Sousedská
    • Skočná
  • Andante f-moll, JB 1:117, 1880
  • Romans g-moll, JB 1:121, 1880
  • Bettina Polka, JB 1:74, 1883
  • Fugi dwu/trzy/cztero -głosowe

Pieśni

edytuj
  • Pohled mé dívky, JB 3:25, 1846
  • Żegnaj (Sbohem!), JB 3:25, 1846
  • Ból rozłąki (Bolest odloučení), JB 1:27, 1846
  • Wyzwanie (Vyzvání), JB 1:29, 1846
  • Jaro lásky, JB 1:53, 1853
  • O Gustawie, mój królu (O Gustave, můj králi), JB 1:93, 1867
  • Pieśni wieczorne (Večerní písně), JB 1:116, 1879
    • Któż potrafi grać na złotych strunach? (Kdo v zlaté struny zahrát zná)
    • Nie kamienujcie proroków! (Nakamenujte proroky!)
    • Śniło mi się (Mně zdálo se)
    • Hej, jakaż radość w rundzie (Hej, jaká radost v kole)
    • Ze swych pieśni, tron ci zbudowałem (Z svých písní trůn ti udělám)

Przypisy

edytuj
  1. Bedrich Smetana na stronie allmusic.com. allmusic.com. [dostęp 2011-05-20]. (ang.).
  2. Rok Muzyki Czeskiej (1). Bedřich Smetana – ojciec muzyki czeskiej - Dla Kultury [online], 2 marca 2024 [dostęp 2024-03-02] (pol.).
  3. Dorota Szwarcman: Czeska opera: nikt nic nie wie. „Polityka” 2013 nr 11 s. 89.

Linki zewnętrzne

edytuj