Francoaceae
Francoaceae – rodzina roślin należąca do rzędu bodziszkowców (Geraniales). Obejmuje 8 rodzajów[4] z 31 gatunkami[2]. Przedstawiciele z rodzajów Melianthus i Bersama występują od środkowej Afryki po jej południowej krańce, pozostałe rodzaje spotykane są w Ameryce Południowej[2][5]. Kilka afrykańskich gatunków z tej rodziny używanych jest w tradycyjnym ziołolecznictwie, Bersama abyssinica dostarcza cenionego drewna, rośliny z rodzajów Greyia i Francoa są uprawiane jako rośliny ozdobne[5].
 Melianthus major | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
Francoaceae |
| Nazwa systematyczna | |
| Francoaceae A. Juss. Ann. Sci. Nat. (Paris) 25: 9. Jan 1832[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Francoa Cav. (1801)[3] | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Drzewa, krzewy i rośliny zielne o bardzo różnym pokroju, różniące się zwłaszcza budową liści, ale o podobnych organach generatywnych[5].
- Liście
- Ulistnienie skrętoległe, naprzeciwległe lub okółkowe[6]. Liście są pierzaste, często z oskrzydloną osią u rodzajów Bersama i Melianthus, lirowate u Francoa i niepodzielone u pozostałych rodzajów, choć czasem głęboko wcinane. Liście u nasady niektórych przedstawicieli opatrzone są przylistkami, czasem okazałymi i tworzącymi pochwę osłaniającą łodygę[5].
- Kwiaty
- Zebrane w szczytowe, pojedyncze lub złożone grona, wiechy, kłosy lub wierzchotki, czasem na długich szypułkach, ale też czasem kwiatostan zredukowany do jednego, dwóch lub trzech kwiatów[6][5]. Poszczególne kwiaty są promieniste lub słabo grzbieciste, u rodzajów Bersama i Melianthus odwrócone. U różnych przedstawicieli bywają obu- lub jednopłciowe, 5- lub 4-krotne. Działki kielicha, często nierówne, są 4 lub jest ich 5. W takiej samej liczbie występują płatki korony, nierzadko okazałe (brak jednak płatków u Rhynchotheca). Pręcików jest tyle samo co płatków korony u rodzajów Bersama i Melianthus, podczas gdy u innych jest ich dwa razy tyle. Słupek jest górny, utworzony z 2–5 owocolistków, z zalążnią jedno- lub wielokomorową[5].
- Owoce
- Torebka w miarę dojrzewania wydłużająca się i coraz bardziej papierzasta, tylko u Bersama drewniejąca[5].
Systematyka
edytuj- Pozycja i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[2]
Jedna z dwóch rodzin rzędu bodziszkowców, siostrzana względem bodziszkowatych Geraniaceae. Rząd należy do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2].
W dawniejszych ujęciach systematycznych rodzaje Greyia i Francoa miały niejasną pozycję – były wyodrębniane jako monotypowe rodziny Greyiaceae i Francoaceae. Dopiero na przełomie wieków XX i XXI potwierdzono najpierw ich bliskie pokrewieństwo (połączone zostały w jedną rodzinę Francoaceae), a w końcu potwierdzono bliskie pokrewieństwo z przedstawicielami rodziny miodokwiatowatych Melianthaceae. W systemie APG II rodziny były przedstawiane jako siostrzane i opcjonalnie łączone, w APG III już zostały połączone[5][7]. W systemie APG IV włączono w jedną wielką rodzinę Francoaceae także rodzaje wyodrębniane wcześniej w rodziny Vivianiaceae i Ledocarpaceae[2][8].
| bodziszkowce |
| ||||||
Plemię Bersameae Planchon
- Bersama Fresenius
- Melianthus L’Her. ex Aiton
Plemię Vivianieae Klotzsch (syn. Vivianiaceae Klotzsch)
- Balbisia Cavanilles
- Rhynchotheca Ruíz & Pavón
- Viviania Cavanilles
Plemię Greyieae Gürke
- Greyia Hook. & Harv.
Plemię Francoeae Spach
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – F. University of Maryland, New York Botanical Garden. [dostęp 2018-06-25].
- ↑ a b List of Genera in FRANCOACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-06-25] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 209. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 343–344. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161: 105-121.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.