Wikipedia

Grupy metodyczne w harcerstwie

Grupy metodyczne – wyodrębnione grupy członkowskie w organizacjach harcerskich, pracujące metodyką charakterystyczną dla swojego wieku.

Określenie grupy metodyczne jest stosowane głównie w Związku Harcerstwa Polskiego[1]. Pozostałe organizacje działające metodą harcerską nie używają tego terminu, ale odpowiadających mu określeń: grupy członkowskie, grupy wiekowe, piony lub piony wiekowe (np. pion wędrowniczy w ZHR[2]), gałęzie (w ZHPpgK i SKHZ-FSE)[3][4].

Niezależnie od używanej terminologii wszystkie organizacje harcerskie stosują odrębne metodyki przynajmniej dla niektórych grup członkowskich (wiekowych), np. metodykę zuchową; niekiedy też mają w swojej strukturze komórki zajmujące się takimi poszczególnymi grupami (np. wydziały w Głównej Kwaterze).

Historia

edytuj

W pierwszych latach ruchu harcerskiego najmłodszą grupę tworzyły wilczęta, nazywane od lat 20. zuchami, choć niektóre organizacje pozostały przy nazwie wilczki[4]. Gromady wilczęce, gromady zuchowe lub drużyny zuchów skupiały chłopców i dziewczęta w wieku od 8 do 12 (początkowo) lub 11 lat[5][6]. Z czasem wiek zuchów został nieznacznie obniżony – do 7–11 lat[7] (uczniowie klas I–IV)[8].

Kolejną grupę stanowili harcerze i harcerki, działające w drużynach harcerskich. Drużyny harcerskie zrzeszały uczniów klas V–VIII (w wieku 11–15[7] lub 11–16 lat[5][9]), a w uzasadnionych przypadkach także uczniów klasy IV szkoły podstawowej (10 lat)[10].

Najstarszą grupę wyodrębniono dopiero w latach 30. XX wieku, nazywając ją wędrowniczkami i skautami (nazwę wędrownicy wprowadzono w 1948)[11] lub włóczęgami[12]. Po reaktywowaniu ZHP grupę tę nazwano harcerzami starszymi[11][13]. Drużyny starszoharcerskie zrzeszały młodzież w wieku powyżej 15 lat (15–18 w latach 60.[9], 15–25 w latach 80.[7]).

W Związku Harcerstwa Polskiego w 2002, po reformie systemu oświaty z 1999 wprowadzającej gimnazja, pomimo rozbieżnych opinii sformułowanych na metodycznych konferencjach instruktorskich w chorągwiach[14][15], zdecydowano o wyodrębnieniu dodatkowej, czwartej grupy metodycznej, nazwanej wędrownikami (dotychczas wędrownicy w ZHP działali jako ruch programowo-metodyczny) i zmianie systemu stopni harcerskich z pięciostopniowego na sześciostopniowy[1]. Na taką zmianę nie zdecydowały się inne organizacje harcerskie. W związku z kolejną reformą systemu oświaty z 2017 i wygaszaniem gimnazjów w 2017–2018 przeprowadzono w ZHP wewnętrzne konsultacje dotyczące jej skutków dla systemu metodycznego, Rada Naczelna zdecydowała o utrzymaniu do czerwca 2020 podziału na cztery grupy metodyczne i dalszych konsultacjach w tej sprawie[16].

W Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju funkcjonuje ponadto dodatkowa grupa obejmująca dzieci w wieku przedszkolnym (4–7 lat) zwana skrzatami. Również w ZHR podejmowano próby organizowania gromadek skrzatów.

Osobne artykuły: skrzaty (harcerstwo), zuchy, harcerze, wędrownicy i harcerze starsi.

Porównanie systemów metodycznych

edytuj
Wiek ZHP
(początki)		 ZHP
(od lat 30.)		 ZHP
(lata 60.)		 Szkoły
(lata 70.–90.)		 ZHP
(lata 70.–90.)		 Szkoły
(1999–2017)		 ZHP
(2003–2013)		 ZHP
(obecnie,
od 2013)		 ZHR
(obecnie)		 SH
(obecnie)		 Skauci
Europy
(obecnie)		 ZHPpgK Szkoły

(2017-obecnie)

4–5 – – – – – – – – – – skrzaty
5–6
6–7 szkoła
podstawowa		 zuchy zuchy zuchy szkoła

podstawowa

7–8 szkoła
podstawowa		 zuchy zuchy zuchy
8–9 zuchy zuchy wilczki
9–10
10–11 harcerze harcerze
11–12 harcerze harcerze harcerze harcerze harcerze
12–13 harcerze harcerze
13–14 gimnazjum harcerze
starsi		 harcerze
starsi
14–15
15–16 harcerze
starsi		 szkoła średnia
(liceum,
technikum,
szkoła zawodowa)		 harcerze
starsi		 wędrownicy wędrownicy szkoła średnia

(liceum, technikum, szkoła zawodowa)

16–17 instruktorzy wędrowniczki
i skauci		 szkoła
ponad-
gimnazjalna		 wędrownicy
i
instruktorzy		 wędrownicy
i
instruktorzy
17–18 przewodniczki
i wędrownicy
18–19 instruktorzy harcerze
starsi
i
instruktorzy		 starsze
harcerstwo,
instruktorzy
19–20 szk. śr./studia instruktorzy szk. pg./studia
20–21 instruktorzy studia studia instruktorzy szk. śr./studia
21–22 starszyzna
harcerska
i
instruktorzy 		studia
22–23
23–24
24–25

Związek Harcerstwa Polskiego

edytuj

Od 2003 w ZHP działają następujące grupy metodyczne[17][18][19][20]:

Szczegółowe porównanie charakterystycznych elementów poszczególnych grup zawiera poniższa tabela.

Grupy metodyczne
– cechy metodyki		 zuchy harcerki i harcerze harcerki i harcerze starsi wędrowniczki i wędrownicy
Wiek 6–10 lat 10–13 lat 13–16 lat 16–21 lat
(do 2013 – 16–25 lat[18][19])
Metodyka zuchowa harcerska starszoharcerska wędrownicza
Charakterystyczna forma aktywności zabawa w kogoś lub w coś gra, rozumiana jako działanie zespołowe w zastępach i towarzyszące temu współzawodnictwo poszukiwanie, polegające na przewartościowywaniu dotychczasowego sposobu patrzenia na świat i autorytety służba realizowana wewnątrz organizacji i poza nią, wyczyn
Funkcjonowanie elementów metody harcerskiej Prawo i obietnica/ przyrzeczenie

przyjmowane wprost

przyjmowane wprost, jako niekwestionowany system wartości

pojawiają się wątpliwości i pytania, a po przemyśleniach rozpoczyna się proces świadomego akceptowania i przestrzegania norm zawartych w prawie i przyrzeczeniu

są drogowskazem w życiowej drodze, kodeks wędrowniczy jest dopełnieniem prawa harcerskiego

System małych grup szóstki zastępy zastępy zastępy wędrownicze, patrole zadaniowe
Uczenie w działaniu zabawa w kogoś lub w coś gra, współzawodnictwo poszukiwanie wyczyn i służba
Program stale doskonalony i pobudzający do rozwoju powinien odpowiadać na specyficzną dla tego wieku ciekawość otaczającego świata oraz krótką koncentrację na jednym temacie powinien uwzględniać potrzebę przeżycia przygody - harcowania, szczególną rolę odgrywają techniki harcerskie powinien uwzględniać specyficzną dla wieku harcerzy starszych potrzebę poznawania i poszukiwań, pozwalać na nieskrępowany rozwój zainteresowań, zakładając ich zmienność, pokazując różnorodne możliwości rozwoju i przygotowując do wyboru specjalizacji i własnej drogi rozwoju zadania podejmowane przez drużynę i wędrowników powinny być ambitne - na miarę wyczynu, programy działania drużyn wędrowniczych wzmacniane są propozycjami płynącymi z innych zespołów harcerskich, z komend hufców i chorągwi, Głównej Kwatery ZHP oraz innych instytucji i organizacji
Program uwzględnia
  • potrzeby zuchów
  • programy sprawności zespołowych i indywidualnych
  • zadania gwiazdek zuchowych
  • zadania prób na stopnie harcerskie,
  • wymagania sprawności
  • zadania prób na stopnie harcerskie
  • zainteresowania harcerek i harcerzy
  • poszukiwanie pól działania i sfer aktywności
  • potrzeby członków zespołów wędrowniczych
  • potrzeby społeczności
  • specjalności drużyny
  • specjalizacje wędrowników wynikające z indywidualnych ścieżek rozwoju
Program działania gromady/ drużyny tworzony przez drużynowego i przybocznych, którzy są również odpowiedzialni za jego realizację tworzony i realizowany przez drużynowego przy współudziale rady drużyny tworzony przez radę drużyny tworzony i przyjmowany przez całą drużynę
Instrumenty metodyczne
  • gwiazdki zuchowe:
    • I gwiazdka – zuch ochoczy
    • II gwiazdka – zuch sprawny
    • III gwiazdka – zuch gospodarny
  • sprawności indywidualne
  • sprawności zespołowe
Działanie Zorganizowanie do działania Gromada pracuje całością w formie systematycznych zbiórek. Charakterystycznym elementem zbiórek gromady jest krąg rady Śródroczna działalność drużyny prowadzona jest na zbiórkach drużyny i zbiórkach zastępów. Drużyna pracuje zastępami stopniowo osiągającymi samodzielność. Śródroczna działalność drużyny prowadzona jest na zbiórkach drużyny i zbiórkach zastępów. W miarę potrzeb pojawiają się grupy zadaniowe. Dużą rolę odgrywa rada drużyny. Każdy członek drużyny wędrowniczej odpowiada za pewien obszar działalności drużyny. Zbiórki drużyny przeprowadzane są przez wszystkich członków drużyny. Zasady działania drużyny reguluje konstytucja drużyny.
Rola drużynowego wódz w zabawie przywódca i autorytet przewodnik w poszukiwaniach lider i koordynator działań drużyny
Charakterystyczne formy pracy zbiórka, kominek, turniej, wycieczka, zabawa tematyczna, zwiad zuchowy, gawęda, piosenka i pląs, zuchowe zwyczaje, obrzędy i tajemnice, majsterka, zuchowy teatr, pożyteczne prace, gry i ćwiczenia gra terenowa, gra w harcówce, biwak, zwiad, ognisko, zbiórka tematyczna, bieg harcerski wycieczka, zwiad, różnorodne formy dyskusyjne, zbiórka tematyczna, zajęcia specjalnościowe formy dyskusyjne (kuźnice, sesje popularnonaukowe, sejmiki, sąd nad... itp.), formy doskonalące (warsztaty, kursy), gry strategiczne i negocjacyjne
Forma letniej działalności kolonia zuchowa samodzielny programowo obóz letni, podsumowujący całoroczną pracę wychowawczą samodzielny programowo obóz letni, podsumowujący całoroczną pracę wychowawczą (szczególną formą obozu jest obóz tematyczny i obóz zagraniczny) samodzielny obóz letni, organizowany własnymi siłami

Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju

edytuj

W Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju wyodrębniono następujące grupy[3]:

  • skrzaty (4–7 lat), działające w gromadkach skrzatowych,
  • zuchy (7–11 lat)
  • harcerki i harcerze (11–15 lat)
  • wędrowniczki i wędrownicy (15–21 lat)
  • instruktorki i instruktorzy (powyżej 18 lat)
  • starsze harcerstwo (powyżej 18+ lat)

Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej

edytuj

W Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej wyróżnia się[21]:

  • zuchy i zuchenki (od 6 do 11 lat[22])– w gromadach zuchenek i gromadach zuchów
  • harcerzy i harcerki (od 11 lat[23][24]) – w drużynach harcerzy i drużynach harcerek
  • wędrowników i wędrowniczki (od 15 lat[25][26]) – w drużynach wędrowników i drużynach wędrowniczek
  • harcerzy starszych i harcerki starsze (powyżej 18 lat[27]) – w kręgach harcerstwa starszego.

Wędrownicy i wędrowniczki zdobywają naramiennik wędrowniczy[2][28].

Skauci Europy

edytuj

Skauci Europy dzielą się na trzy gałęzie[4]:

  • wilczki (8–12 lat),
  • harcerki i harcerze (12–17 lat),
  • przewodniczki i wędrownicy (powyżej 17 lat).

Stowarzyszenie Harcerskie

edytuj

Wśród członków Stowarzyszenia Harcerskiego wyróżnia się[29]:

  • zuchy (7–11 lat)
  • harcerki i harcerzy (od 11 lat).

Stowarzyszenie Harcerskie w statucie i instrukcjach organizacyjnych nie wyodrębnia w szczególny sposób metodyki właściwej dla harcerzy starszych i wędrowników.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Uchwała nr 21/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 24 listopada 2002 r. w sprawie zmian w systemie metodycznym ZHP
  2. ↑ a b Regulamin naramiennika wędrowniczego (zatwierdzony rozkazem Naczelnika Harcerzy L 9/96 z dnia 18.10.1996 r.). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej – Organizacja Harcerzy. [dostęp 2017-11-26].
  3. ↑ a b Organizacja. Związek Harcerstwa Polskiego [poza granicami Kraju]. [dostęp 2017-11-28].
  4. ↑ a b c Kim jesteśmy?. Skauci Europy. Centrum Rozwoju. [dostęp 2019-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-02-27)].
  5. ↑ a b Statut Związku Harcerstwa Polskiego. W: Zbiór regulaminów ZHP. Cz. I. Warszawa: Wydawnictwo Harcerskie, 1960, s. 8–23.
  6. ↑ 02-I/57 – Instrukcja o organizacji drużyny zuchów. W: Zbiór regulaminów ZHP. Cz. I. Warszawa: Wydawnictwo Harcerskie, 1960, s. 107–121.
  7. ↑ a b c Statut Związku Harcerstwa Polskiego. W: Informator harcerski. Wacław Wierzewski (red.). Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 140-174. ISBN 83-7028-029-3.
  8. ↑ Instrukcja Głównej Kwatery ZHP w sprawie organizacji i zasad działania drużyny zuchowej [wprowadzona Rozkazem Naczelnika ZHP L. 2/79 z 1 lutego 1979 r. z poprawkami zatwierdzonymi przez GK ZHP 29 czerwca 1982 r.]. W: Zbiór instrukcji i regulaminów. Zuchy. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 5-13. ISBN 83-203-3087-4.
  9. ↑ a b 01-I/57 – Instrukcja o organizacji drużyny harcerskiej. W: Zbiór regulaminów ZHP. Cz. I. Warszawa: Wydawnictwo Harcerskie, 1960, s. 46–61.
  10. ↑ Instrukcja Głównej Kwatery ZHP w sprawie organizacji i zasad działania drużyny harcerskiej [wprowadzona w życie z dniem 1 lipca 1983 r.]. W: Zbiór instrukcji i regulaminów. Harcerze. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1989, s. 5-13. ISBN 83-203-3088-2.
  11. ↑ a b Historia wędrownictwa. 1 Leszczyńska Drużyna Wędrownicza. [dostęp 2017-11-28].
  12. ↑ Wojciech Śliwerski: Stopnie harcerskie. Z dziejów metodyki. Wyd. I. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1989. ISBN 83-7028-027-7.
  13. ↑ Instrukcja Głównej Kwatery ZHP w sprawie organizacji i zasad działania drużyny starszoharcerskiej [załącznik do rozkazu L. 13/83 z dnia 1 listopada 1983 r.]. W: Zbiór instrukcji i regulaminów. Harcerze starsi. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988, s. 5-13. ISBN 83-203-3886-4.
  14. ↑ Stanowiska chorągwianych konferencji metodycznych z 2002 r. dotyczące proponowanych zmian w systemie metodycznym ZHP
  15. ↑ Witold Pietrusiewicz: Historia DE-formy – w 10-lecie zmian w systemie metodycznym ZHP. Harcerz Rzeczypospolitej, 2013-06-03. [dostęp 2018-02-28].
  16. ↑ Uchwała nr 17/XL Rady Naczelnej ZHP z dnia 17 czerwca 2018 r. w sprawie przyjęcia trybu dalszej realizacji zapisów Uchwały nr 65/XXXVIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 08 października 2017 roku w sprawie wpływu skutków reformy edukacji na system metodyczny ZHP. Związek Harcerstwa Polskiego, 2018-06-17. [dostęp 2018-09-02].
  17. ↑ Uchwała nr 24/XXXII Rady Naczelnej ZHP z dnia 1 marca 2003 r. w sprawie opisu metodyk poszczególnych grup. Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-11-26].
  18. ↑ a b c Uchwała nr 19/XXXIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 18 czerwca 2006 r. w sprawie systemu metodycznego ZHP. [dostęp 2017-11-26].
  19. ↑ a b c Uchwała nr 83/XXXVI Rady Naczelnej ZHP z dnia 5 października 2013 r. w sprawie systemu metodycznego ZHP. [dostęp 2017-11-26].
  20. ↑ Uchwała nr 17/XXXVIII Rady Naczelnej ZHP z dnia 31 grudnia 2014 r. w sprawie systemu metodycznego ZHP. Związek Harcerstwa Polskiego. [dostęp 2017-04-11]. (pol.).
  21. ↑ Statut ZHR. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. [dostęp 2017-11-26].
  22. ↑ Regulamin gromad zuchów Organizacji Harcerzy ZHR (wprowadzony Uchwałą Naczelnictwa nr 230/1 z dnia 22 lutego 2010 roku; zmieniony Uchwałą Naczelnictwa nr 239/3 z dnia 16 stycznia 2011. Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. [dostęp 2017-11-26].
  23. ↑ Regulamin drużyny harcerzy (wprowadzony Uchwałą Naczelnictwa nr 80/7 z dnia 18 stycznia 1998 r.; zmieniony Uchwałą Naczelnictwa nr 239/3 z dnia 16 stycznia 2011). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. [dostęp 2017-11-26].
  24. ↑ Regulamin drużyny harcerek ZHR (wprowadzony Uchwałą Naczelnictwa nr 80/7 z dnia 18 stycznia 1998; zmieniony Uchwałą Naczelnictwa nr 239/3 z dnia 16 stycznia 2011). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. [dostęp 2017-11-26].
  25. ↑ Regulamin drużyny wędrowników ZHR (wprowadzony Uchwałą Naczelnictwa nr 200/1 z dnia 19 grudnia 2007 r.; zmieniony Uchwałą Naczelnictwa nr 239/3 z dnia 16 stycznia 2011 r.). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. [dostęp 2017-11-26].
  26. ↑ Regulamin drużyny wędrowniczek Organizacji Harcerek ZHR (zatwierdzony przez Naczelnictwo ZHR uchwałą nr 200/1 z dnia 19 grudnia 2007 r., zmieniony uchwałą 311/5 z dnia 19 marca 2016 r.). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. [dostęp 2017-11-26].
  27. ↑ Regulamin kręgów harcerstwa starszego ZHR (załącznik do uchwały Naczelnictwa nr 196/1 z dnia 30.10.2007 r.). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej. [dostęp 2017-11-26].
  28. ↑ Naramiennik wędrowniczy (tryb zdobywania naramiennika wędrowniczego zatwierdzony rozkazem Naczelniczki Harcerek L 2/16 z dnia 17 lutego 2016 r.). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej – Organizacja Harcerek. [dostęp 2017-11-26].
  29. ↑ Statut Stowarzyszenia Harcerskiego. Stowarzyszenie Harcerskie, 9 grudnia 2012. [dostęp 2017-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-22)].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Grupy_metodyczne_w_harcerstwie&oldid=72690820”