Ilirowie
Ilirowie – starożytny lud indoeuropejski zamieszkujący u schyłku epoki brązu i we wczesnej epoce żelaza (głównie w okresie halsztackim) tereny między wschodnim wybrzeżem Morza Adriatyckiego a środkowym Dunajem oraz obszary wschodnich Alp oraz Apulię na Półwyspie Apeninskim.
Historia
edytuj
Istnieją hipotezy iż to wędrówka Ilirów wyruszających z pierwotnych siedzib nad Dunajem i atakujących Epirotów spowodowała ich przemieszczenie się do Epiru, a w konsekwencji m.in. wdarcie się ówcześnie północno-zachodnio-greckiego ludu Dorów na obszar Hellady ok. 1200 p.n.e.[1] Początki genezy prailiryjskiej są wiązane czasami z częścią kultur mogiłowych, pewniejsze związki mają jednak już z kulturami wschodniohalsztackimi[2].
Od V wieku p.n.e. organizowali liczne małe państwa plemienne (m.in. Dardanowie, Autariaci, Dalmatowie, Liburnowie[3]), na czele których stali książęta.
Na przełomie IV i III wieku p.n.e. nastąpiła ekspansja Celtów na Bałkany. Tereny Ilirów zostały złupione w 280-279 roku p.n.e. przez Celtów pod wodzą Brennusa[4].
W II wieku ilyryjskie plemię Dardanów stało się celem ataku celtyckich Skordysków występujących w sojuszu z królem Macedonii Filipem V[potrzebny przypis].
Na przełomie II i I wieku p.n.e. zostali podbici przez Rzymian i włączeni w skład prowincji Iliria. W przekazach z tamtego okresu[jakich?] zachowały się świadectwa, że byli oni sprawnymi najemnikami, służącymi zarówno w armii rzymskiej, jak i w armiach greckich.
Istnieją teorie[potrzebny przypis], że od VI wieku n.e. obszary Ilirów zasiedlała ludność słowiańska. Do połowy VII wieku odnotowuje się[potrzebny przypis] obecność słowiańskich plemion – na terenach iliryjskich osiedli Narentanie oraz plemiona serbskie, Dukljanie, Konawlanie, Trawunianie, Zahumlanie.
Potomkami niezromanizowanych Ilirów są najprawdopodobniej współcześni Albańczycy[5]. Potomkami Ilirów (i Traków) zromanizowanych prawdopodobnie są Wołosi[potrzebny przypis].
Sztuka
edytuj
Kształtowała się na terenie na północ i wschód od Adriatyku od końca II tys. p.n.e. będąc pod wpływem sztuki mykeńskiej, następnie wpływy etruskie i z obszaru Siedmiogrodu. Od VIII-VII w. dominują wpływy halsztackie, jednak ze znaczącymi wpływami greckich kolonii na terenie gł. dzisiejszej Albanii. W okresie VI-V w. występuje styl situl, następnie wpływy celtyckie i od III-I w. p.n.e. romanizacja. Od VI w. p.n.e. budowano wielkie kurhany, pochówki wyposażano w liczne przedmioty luksusowe. Świątynie zdobione kamiennymi rzeźbami, występują wózki kultowe. Różnokształtna ceramika i wyroby metalowe z ornamentyką głównie geometryczną i przedstawieniami figuralnymi. Liczne figurki zwierząt i ludzi, obfitość bogato zdobionych wyrobów metalowych: broni, okuć, naczyń, ozdób, zapinek, a nawet masek. Również wyrabiano szklane paciorki, czasami też szklane naczynia.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Wędrówka Dorów. W: Kazimierz Kumaniecki: Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu. Warszawa: PWN, 1987, s. 45. ISBN 83-01-04780-1.
- ↑ Przemiany kulturowe w Europie Środkowej w środkowej , młodszej epoce brązu i na początku epoki żelaza. W: K.Godłowski J.K.Kozłowski: Historia starożytna ziem polskich. Warszawa: PWN, 1985, s. 76. ISBN 83-01-04227-3.
- ↑ Praca zbiorowa pod redakcją naukową Aleksandra Krawczuka, 2005, Wielka Historia Świata Tom 3 Świat od okresu cywilizacji klasycznych, Oficyna Wydawnicza FOGRA, ss. 457, ISBN 83-85719-84-9.
- ↑ Strabon, Geografia VII 5.12.
- ↑ Albania, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-03-30] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Encyklopedia sztuki starożytnej, WAiF, Warszawa, 1975