Wikipedia

Kamieńczyk (powiat wyszkowski)

wieś w woj. mazowieckim
Zobacz też: Kamieńczyk w innych znaczeniach tej nazwy.

Kamieńczyk (dawniej Kamieniec) – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie wyszkowskim, w gminie Wyszków[6][5], w widłach Bugu i Liwca, 5 km na wschód od Wyszkowa.

Kamieńczyk
wieś
Ilustracja
Rynek w Kamieńczyku
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

wyszkowski

Gmina

Wyszków

Liczba ludności (2011)

643[2][3]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

07-202[4]

Tablice rejestracyjne

WWY

SIMC

0522939[5]

Położenie na mapie gminy Wyszków
Mapa konturowa gminy Wyszków, po prawej znajduje się punkt z opisem „Kamieńczyk”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Kamieńczyk”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Kamieńczyk”
Położenie na mapie powiatu wyszkowskiego
Mapa konturowa powiatu wyszkowskiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Kamieńczyk”
Ziemia52°36′10″N 21°32′28″E/52,602778 21,541111[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Dawne miasto. Kamieńczyk uzyskał lokację miejską w 1428 roku, zdegradowany w 1869 roku[7]. Kamieniec był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego w województwie mazowieckim[8]. W latach 1380–1795 siedziba kasztelanii i powiatu kamienieckiego w ziemi nurskiej. Do 1954 siedziba gminy Kamieńczyk.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kamieńczyk. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

Kamieńczyk jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[9].

Integralne części wsi Kamieńczyk[6][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0522997 Błonie kolonia
0523005 Mała Przyjma osada
0522945 Ocięte część wsi
0522968 Piaski Drugie część wsi
0522951 Piaski Pierwsze część wsi
0523011 Rafa kolonia
0522974 Rybaki część wsi
0522980 Rynek część wsi
0523028 Rzemieńszczyzna osada
0523034 Suwiec kolonia

Historia

edytuj
 
Powiat kamieniecki na mapie Księstwa Mazowieckiego z XVII wieku

W dorzecze Liwca docierały grupy plemienne z terenów Pomorza, kierując się w górę rzeki traktem pierwotnym przez Kamieńczyk. Oni to zasilali nieliczną w XIII wieku populację Mazowszan – mieszkańców Puszczy Kamienieckiej.

Za panowania księcia mazowieckiego Ziemowita III, w 1377, w trakcie obrad zjazdu panów mazowieckich w Sochaczewie, zapadła decyzja ustalająca obszar ziemi nurskiej o powierzchni ok. 3500 km², który podzielono na powiaty: kamieniecki, ok. 2000 km², nurski, ok. 1000 km², ostrowski, ok. 500 km². Podział ten trwał aż do III rozbioru Polski[10]. Za datę wprowadzenia w życie tych ustaleń przyjmuje się rok 1380. Od tego czasu aż do 1795 Kamieńczyk funkcjonował jako miasto będące siedzibą powiatu.

Miejscowość leżąca w dolinie Bugu, w pobliżu ujścia rzeki Liwiec, znana dzisiaj jako wieś Kamieńczyk, miała więc prawa miejskie (wcześniej niż sąsiadujące z nim obecne miasto Wyszków). Do XVII wieku nosiła nazwę Kamieniec Mazowiecki.

Do dziś spotyka się pozostałości tej dawnej nazwy w innych określeniach geograficznych np. Puszcza Kamieniecka. W roku 1452 ówczesny Kamieniec Mazowiecki otrzymał od Bolesława księcia mazowieckiego prawa miejskie magdeburskie wraz z szeregiem przywilejów. Lustracja dóbr królewskich z 1565 roku wzmiankowała istnienie w mieście dworu królewskiego, 189 domów oraz komory celnej na rzece i na moście. Król Jan II Kazimierz, aby prowadzić wojnę z Kozakami, zaciągnął pożyczkę między innymi u królowej Ludwiki Marii, a zabezpieczeniem pożyczki były dobra kamienieckie z miasteczkiem Kamieńczyk.

W 1869 roku (inne źródła podają datę 1870) odebrano mu prawa miejskie – być może na skutek represji po powstaniu styczniowym.

Organizacja gmin na podstawie dekretu o urządzeniu gmin wiejskich z 2 marca 1864 roku utrzymywała podział terytorialny z 1855 roku, lecz zarząd gminy stanowił wójt na czele rady gminy i sołtysi – wszyscy wybierani na zebraniach gminnych i wiejskich pod hasłem:. „ …nie zachowania nadal dziedzicom patrymonialnej Jurysdykcji i połączonej z urzędem wójta gminy władzy.” Śladem tej „patrymonialnej jurysdykcji” były wsie Łazy i Pogorzelec – jakby wtopione w powiat węgrowski i gminę Kamieńczyk.

Od czasów Zamoyskich (ściślej Zdzisława Zamoyskiego) popularność zyskał przymiotnik „łochowski” w odniesieniu do całego kompleksu historycznych puszcz, w tym Kamienieckiej – jak podaje Lechosław Herz w przewodniku wycieczkowym „Kamieńczyk i Puszcza Kamieniecka”.

Wieś podczas II wojny światowej była dwukrotnie niszczona, w 1939 i 1944[11]. Do 1955 r. Kamieńczyk należał do powiatu radzymińskiego (wołomińskiego), w latach 1956-1975 i od 1999 r. do powiatu wyszkowskiego. Do 28 września 1954 r. Kamieńczyk był siedzibą gminy. W latach 1954–1972 istniała gromada Kamieńczyk. Od 1 stycznia 1973 r. miejscowość należy do gminy Wyszków.

Sieć parafialna

edytuj

Pod koniec XIV w. najbliższe kościoły parafialne były jedynie w Wyszkowie, Klembowie, Broku i Liwie. Na przełomie XIV i XV w. powstaje ośrodek kościelny w Kamieńczyku, a w drugiej połowie XV i na początku XVI w. kolejne okoliczne parafie, w tym dwie wydzielone z terytorium parafii kamieńczykowskiej: Kamionna (1488; pierwotnie planowana w Łochowie) i Stoczek (1518).

Zabytki i atrakcje

edytuj
  • W 1973 roku archeolodzy odkryli w części wsi nazywanej "Suwiec"[12] cmentarzysko kultury przeworskiej[13].
  • Kościół, zaprojektowany przez J.P. Dziekońskiego (wybudowany w latach 1896–1900 w miejscu[potrzebny przypis] spalonego, drewnianego) miał spaloną więźbę dachową, wybite okna i strąconą wieżę. Obecnie można zobaczyć drewnianą dzwonnicę z 1885 roku,
  • pomnik poległych w powstaniu styczniowym,
  • na cmentarzu parafialnym pomnik ku czci poległych w II wojnie światowej i grób dziadków Prymasa Tysiąclecia, Stefana Wyszyńskiego.
  • dla upamiętnienia niegdyś bardzo ważnej działalności miejscowej ludności (Kamieńczyk był najważniejszym ośrodkiem flisackim regionu do XX wieku)[14] wzniesiono też pomnik flisaka
  • W Kamieńczyku znajdują się ponadto galerie, gospodarstwa agroturystyczne oraz muzeum etnograficzne.

Ludzie związani z Kamieńczykiem

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kamieńczykiem (powiat wyszkowski)‎.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 49535
  2. ↑ Wieś Kamieńczyk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-04-07], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 417 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  6. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 38-39.
  8. ↑ Adolf Pawiński, Mazowsze, Warszawa 1895, s. 39.
  9. ↑ Opis parafii na stronie diecezji
  10. ↑ Witold Suski: Wybór dat,z dziejów powiatu ostrowskiego na tle Mazowsza i Polski. Miejska Biblioteka Publiczna im. Marii Dąbrowskiej w Ostrowi Mazowieckiej. [dostęp 2012-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-09-23)]. (pol.).
  11. ↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 133
  12. ↑ Rejestr TERYT
  13. ↑ Teresa Dąbrowska, Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Kraków: „Secesja”, 1997, ISBN 83-85463-51-8, OCLC 750954979.
  14. ↑ Maria Biernacka, Kamieńczyk – osada flisacka (Rola flisu w kształtowaniu się stosunków gospodarczych i społeczno-kulturowych osady w czasie od około 1800 do 1939 roku), [w:] Studia i materiały do historii kultury wsi polskiej w XIX i XX wieku. Zajęcia pozarolnicze. Współdziałanie gospodarcze, red. K. Zawistowicz-Adamska, Warszawa 1958, s. 311–387.

Bibliografia

edytuj
  • Lechosław Herz, Puszcze Kamieniecka i Biała: wędrówka mazowiecka druga, Pruszków: Rewasz, 2005, ISBN 83-89188-35-X, OCLC 749888789.
  • Antoni Zygmunt Helcel: Starodawne prawa polskiego pomniki poprzedzone wywodem historyczno krytycznym tak zwanego Prawodawstwa Wiślickiego Kaziémirza Wielkiego w texcie ze starych rękopism krytycznie dobranym › Tom 1. Warszawa: Księgarnia Gustawa Sennewalda, 1865, s. 269.[1]

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamieńczyk_(powiat_wyszkowski)&oldid=75566785”