Maria Borucka-Arctowa
Maria Borucka-Arctowa (ur. 12 stycznia 1921 w Inowrocławiu, zm. 23 grudnia 2018 w Krakowie)[1] – polska teoretyczka i socjolożka prawa, profesor nauk prawnych[2][3]. Jej zainteresowania naukowe obejmowały kwestie świadomości prawnej i politycznej, polityki prawa i inżynierii społecznej oraz zagadnienia teoretyczno- i filozoficznoprawne.
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
12 stycznia 1921 |
| Data i miejsce śmierci |
23 grudnia 2018 |
| Profesor nauk prawnych | |
| Specjalność: socjologia prawa, teoria i filozofia prawa | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1950 |
| Habilitacja |
1958 |
| Profesura |
1978 |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
Kierowniczka w Instytucie Państwa i Prawa PAN |
| Wykładowczyni | |
| Jednostka |
WPiA UJ |
| Okres zatrudn. |
od 1947 |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujJej ojciec był urzędnikiem państwowym. W 1922 rodzina przeniosła się do Wilna. W 1938, po ukończeniu gimnazjum im. A. Czartoryskiego, rozpoczęła studia na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, przerwane wybuchem wojny. W trakcie II wojny światowej, organizowała tajne nauczanie i kontynuowała naukę, ukończoną uzyskaniem dyplomu w 1946 na Uniwersytecie Jagiellońskim[4][5].
W latach 1946–1950 uczestniczyła w Konwersatorium Naukoznawczym i pracowała w redakcji Życia Nauki. W 1947 została asystentem w Katedrze Teorii i Historii Filozofii Prawa na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Kierownikiem katedry był wówczas Jerzy Lande – uczeń i kontynuator myśli Leona Petrażyckiego. W 1950 obroniła rozprawę doktorską pod tytułem Zagadnienia funkcjonalizmu w teorii prawa[4].
W 1957 opublikowała pracę Prawo natury jako ideologia antyfeudalna. Na jej podstawie, w 1958 została kandydatem nauk, a w 1959 docentem w katedrze Teorii Państwa i Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1968 uzyskała profesurę Uniwersytetu Jagiellońskiego. Była pierwszą kobietą-profesor na wydziale prawa w Polsce. W 1978 otrzymała tytuł profesora zwyczajnego[6].
Była stypendystką British Council (1947–1948), Fundacji Forda (1958), Ecole des Hautes Etudes: en Sciences Sociales (1967 i 1982) i Fundacji Heinricha Hertza (1980).
Od 1970 kierowała Zespołem Badań nad Świadomością Prawną Społeczeństwa Polskiego w Instytucie Państwa i Prawa (przemianowanym później na Instytut Nauk Prawnych) PAN. Była prodziekan Wydziału Prawa i Administracji UJ i kierowniczką Zawodowego Studium Administracyjnego. Została też kierowniczką pierwszej w Polsce Katedry Socjologii Prawa na UJ, którą kierowała do 1991[7] W latach 1987–1990 była członkinią Rady Legislacyjnej.
Była członkinią Komitetu Badań Naukowych, Polskiego Towarzystwa Socjologicznego i Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych. Wchodziła w skład komitetu redakcyjnego miesięcznika „Państwo i Prawo”[6].
Pochowana na cmentarzu wojskowym przy ul. Prandoty w Krakowie (kwatera XCII-2-5)[8].
Praca naukowa
edytujNa początku kariery naukowej zajmowała się historią doktryn politycznych i prawnych. Z czasem zaczęła coraz bardziej interesować się socjologią prawa.
W Prawie natury jako ideologii antyfeudalnej (1957) wskazywała, w jaki sposób doktryny prawnonaturalne łączyły się z przemianami społecznymi w nowożytności, wspierając ruchy antyfeudalne.
Na jej socjologiczne zainteresowania wpłynęły w dużej mierze koncepcje Leona Petrażyckiego[6]. Jej prace dotyczyły styku między psychologią (szczególnie psychologią społeczną), procesami społecznymi i prawem. Stąd też wypływają jej zainteresowania świadomością prawną, socjalizacją prawną, czy polityką prawa.
Prowadziła empiryczne badania nad prawem i kierowała realizacją licznych programów badawczych w tej dziedzinie. Obejmowały one problemy funkcjonowania prawa i instytucji publicznych, poglądy społeczeństwa polskiego na prawo i instytucje, badania nad socjalizacją prawną[6]. Niektóre z projektów były prowadzone we współpracy z badaczami niemieckimi i francuskimi, i miały charakter porównawczy[9].
W powiązaniu z badaniami empirycznymi rozwinęła również znaczące koncepcje teoretyczne, m.in. typologię postaw wobec prawa i świadomości prawnej[9].
Publikacje
edytujBibliografia obejmuje monografie i tomy redagowane[10][11][12][13]:
- Prawo natury jako ideologia antyfeudalna; PWN, Warszawa 1957;
- Z zagadnień społecznego działania prawa, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1962;
- O społecznym działaniu prawa, PWN, Warszawa 1967;
- Wstęp do nauk o państwie i prawie, Uniwersytet Jagielloński Kraków 1968 (wraz z Aleksandrem Peczenikiem i Janem Woleńskim);
- Wstęp do nauk o państwie i prawie, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1970 (wraz z Janem Woleńskim);
- Wybór tekstów z socjologii i psychologii społecznej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1971 (red. wraz z Markiem Waldenbergiem);
- Badania nad świadomością prawną robotników; Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1974 (red.);
- Świadomość prawna robotników, Ossolineum, Wrocław 1974 (red.);
- Die gesellschaftliche Wirkung des Rechts, Duncker und Humblot, Berlin 1975;
- Poglądy społeczeństwa polskiego na stosowanie prawa, IFiS PAN; Warszawa 1977 (red.);
- Poglądy społeczeństwa polskiego na stosowanie prawa, Ossolineum, Wrocław 1978 (red.);
- Wybór tekstów z psychologii społecznej dla studentów wydziału prawa i administracji, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 1978;
- Świadomość prawna a planowe zmiany społeczne, Ossolineum, Wrocław 1981;
- Społeczne poglądy na funkcje prawa, Ossolineum, Wrocław 1982 (red.);
- Skuteczność rozstrzygania sporów w postępowaniu cywilnym w praktyce i opinii stron, Ossolineum, Wrocław 1989 (red.);
- Społeczne poglądy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (red), PWN, Warszawa 1990;
- Typologia postaw wobec sądu w świetle badań empirycznych, Uniwersytet Jagielloński; Kraków 1990 (wraz z Janiną Czapską i Krystyną Daniel);
- Socjalizacja prawna, INP PAN, Warszawa 1993 (red. wraz z Chantall Kourilsky);
- Wstęp do prawoznawstwa, Kraków 1997 (wraz z Janem Woleńskim);
- Sądy w opinii społeczeństwa polskiego, Polpress, Warszawa 2003 (wraz z Krzysztofem Pałeckim).
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1996)[14]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1981)[14]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1973)[14]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)[15]
Przypisy
edytuj- ↑ Maria Borucka-Arctowa. nekrologi.wyborcza.pl. [dostęp 2018-12-28].
- ↑ Prof. zw. dr hab. Maria Borucka-Arctowa, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2013-03-07].
- ↑ Borucka-Arctowa Maria, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-03-07].
- ↑ a b Skąpska (red.), s. 5.
- ↑ Elżbieta Dziwisz: Smak życia. Tort dla Basi. [w:] Alma Mater [on-line]. [dostęp 2013-03-07].
- ↑ a b c d Skąpska (red.), s. 6.
- ↑ Historia Katedry Socjologii Prawa UJ
- ↑ Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Krakowie. Internetowy lokalizator grobów. Maria Borucka-Arctowa. rakowice.eu. [dostęp 2021-08-22].
- ↑ a b Skąpska (red.), s. 7.
- ↑ Borucka-Arctowa, Maria (43 works in 73 publications in 6 languages and 304 library holdings). WorldCat Identities. [dostęp 2013-03-07].
- ↑ Borucka-Arctowa, Maria (1921–). [w:] Katalogi Biblioteki Narodowej [on-line]. alpha.bn.org.pl. [dostęp 2013-03-07].
- ↑ Zbiory graficzne BJ; Katalog; Author: Borucka-Arctowa, Maria (1921– ). [w:] Biblioteka Jagiellońska, Wirtualny Gabinet Rycin [on-line]. bj.uj.edu.pl. [dostęp 2013-03-07].
- ↑ Search Results: Maria Borucka-Arctowa. [w:] Open Library [on-line]. openlibrary.org. [dostęp 2013-03-07].
- ↑ a b c Prawnicy UJ pożegnają profesor Marię Borucką-Arctową [online], krakow.wyborcza.pl, 28 grudnia 2018 [dostęp 2019-01-03].
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 - na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
Bibliografia
edytuj- Naukowa droga jubilatki. W: Prawo w zmieniającym się społeczeństwie. Grażyna Skąpska (red.). Kraków: Adam Marszałek, 1992, s. 5–8.