Nurzyk polarny

Nurzyk polarny
	Uria lomvia
	(Linnaeus, 1758)
	; Szata godowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	siewkowe
Podrząd	mewowce
Rodzina	alki
Podrodzina	alki
Rodzaj	Uria
Gatunek	nurzyk polarny
Synonimy
	Alca Lomvia Linnaeus, 1758; Cepphus Arra Pallas, 1811; Catarractes affinis Marsh, 1870; Uria lomvia arroides Portenko, 1937;
	Alca Lomvia Linnaeus, 1758; Cepphus Arra Pallas, 1811; Catarractes affinis Marsh, 1870; Uria lomvia arroides Portenko, 1937;
Podgatunki
	Uria lomvia lomvia (Linnaeus, 1758); Uria lomvia eleonorae Portenko, 1937; Uria lomvia heckeri Portenko, 1944; Uria lomvia arra (Pallas, 1811);
	Uria lomvia lomvia (Linnaeus, 1758); Uria lomvia eleonorae Portenko, 1937; Uria lomvia heckeri Portenko, 1944; Uria lomvia arra (Pallas, 1811);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; obszary lęgowe zimowiska występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Nurzyk polarny^[5], nurzyk grubodzioby (Uria lomvia) – gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny alk (Alcidae), zamieszkujący wybrzeża, wyspy i wody Oceanu Arktycznego oraz północnych części oceanów Atlantyckiego i Spokojnego.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae, uznawanej za początek nomenklatury zoologicznej. Autor nadał gatunkowi nazwę Alca Lomvia. Jako miejsce typowe wskazał północną Europę^[3]^[6]; Hartert zmienił je na Grenlandię^[3]^[7], gdyż taką lokalizację podał jeden z autorów cytowanych przez Linneusza – Eleazar Albin^[7]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Uria^[5]^[8]. Wyróżnia się cztery podgatunki^[2]^[8].

Występowanie

Gniazduje w arktycznej i subarktycznej Ameryce, na Grenlandii, Islandii, Svalbardzie, w północnej Norwegii, na Półwyspie Kolskim, wyspach na północ od Syberii oraz w północno-wschodniej Syberii po północną Japonię. Zimuje na otwartych wodach wzdłuż wybrzeży morskich, od południowej części Arktyki na południe po zatokę Maine, Morze Północne, Morze Japońskie i Zatokę Alaska^[9].

Do Polski zalatuje wyjątkowo^[10], stwierdzony tylko raz – w 1964 roku w Gdyni^[11].

Charakterystyka

Wygląd

W upierzeniu godowym głowa i szyja oraz wierzch ciała czarne, spód biały przechodzący płynnie na podgardle w postaci białego ostrego klina, na skrzydle wąski biały pasek, na głowie biały wąs. Nogi zielonożółte. Dziób czarny, krótki i grubszy od nurzyka zwyczajnego, po bokach widnieje biały pas. W szacie spoczynkowej, a także u osobników młodocianych białe podgardle i policzki. W upierzeniu zimowym czarna czapeczka przedłuża się poza oczy, za którymi nie ma wtedy białej plamy. W locie wydaje się być krępy, ma zadarty do góry dziób. Od nurzyka zwyczajnego różni go bardziej czarny wierzch, brak ciemnych rysunków na bokach ciała.

Wymiary średnie

długość ciała 39–43 cm^[12]
rozpiętość skrzydeł 65–73 cm^[12]
masa ciała 810–1080 g^[12]

Głos

Wydaje dźwięki podobne do innych nurzyków. Jest to szorstkie „arr”.

Biotop

Otwarte morza w pobliżu brzegu. Gniazduje na skalistych klifach.

Rozród

Jajo z kolekcji muzealnej

Głowa nurzyka polarnego w szacie godowej

Kolonia lęgowa na Wyspie Niedźwiedziej, Norwegia

Tworzy wielkie i gęsto zasiedlone kolonie lęgowe. W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając jedno jajo. Nie buduje gniazd – jajo składa bezpośrednio na skale. Ma ono wydłużony kształt, a pchnięte toczy się po okręgu, co zabezpiecza je przed upadkiem z półki skalnej. Kolor jaj jest różny – od zielonego po różowawy, co pomaga rodzicom rozpoznać swoje jajo w gęsto zasiedlonej kolonii. W przypadku utraty jaja na wczesnym etapie wysiadywania, samica może złożyć kolejne po 11–17 dniach^[9].

Jajo wysiadywane jest przez okres 30–36 dni przez obydwoje rodziców. Także karmieniem i obroną pisklęcia zajmują się oboje rodzice. Młode opuszczają półkę skalną po 18–25 dniach od wyklucia. Są jednak nadal zależne od rodziców przez co najmniej 4 tygodnie, być może nawet do 8–12 tygodni^[9].

Pożywienie

Drobne ryby (latem stanowią główny składnik diety), mięczaki, skorupiaki i morskie robaki (np. wieloszczety). Młode są karmione niemal wyłącznie rybami. Nurzyk polarny żeruje, pływając pod wodą. Nurkuje na głębokości od 10–30 do 50–70 metrów, okazjonalnie w pogoni za ofiarą może zapuścić się nawet do 100 lub więcej metrów. Żywi się również rybami dennymi. Może pozostawać pod wodą dłużej niż 3 minuty^[9].

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje nurzyka polarnego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków z 1996 roku, przekraczała 22 miliony osobników. Ogólny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy; w Ameryce Północnej liczebność tego ptaka rośnie, trend liczebności populacji europejskiej nie jest znany^[4].

W Polsce nurzyk polarny podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[13].

Podgatunki

Wyróżnia się cztery podgatunki Uria lomvia^[2]^[8]:

U. l. lomvia (Linnaeus, 1758) – północno-wschodnia Kanada do Nowej Ziemi (północno-zachodnia Rosja)
U. l. eleonorae Portenko, 1937 – wschodni półwysep Tajmyr do Wysp Nowosyberyjskich (północno-środkowa Rosja)
U. l. heckeri Portenko, 1944 – Wyspa Wrangla, Wyspa Heralda i Półwysep Czukocki (północno-wschodnia Syberia)
U. l. arra (Pallas, 1811) – północna Japonia do Aleutów oraz południowo-wschodniej Alaski

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ ^a ^b Uria lomvia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c Thick-billed Murre (Uria lomvia). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e D. Lepage: Thick-billed Murre Uria lomvia. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Uria lomvia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Alcidae Leach, 1820 - alki - Auks (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-27].
↑ K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 130 (łac.).
↑ ^a ^b E.E. Hartert E.E., Die Vögel der paläarktischen Fauna. Systematische Übersicht der in Europa, Nord-Asien und der Mittelmeerregion vorkommenden Vögel, t. 3, Berlin 1921–1922, s. 1773 (niem.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, skimmers, skuas, auks. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d N. Bouglouan: Thick-billed Murre. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-04-27]. (ang.).
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. [dostęp 2023-02-12].
↑ wynik wyszukiwania: Uria lomvia. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-04-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 710. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: Muza, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Uria lomvia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] Thick-billed Murre (Uria lomvia). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-25)]. (ang.).

[avibase-3] D. Lepage: Thick-billed Murre Uria lomvia. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-12]. (ang.).

[iucn-4] Uria lomvia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Alcidae Leach, 1820 - alki - Auks (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-04-27].

[oryg-6] K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 130 (łac.).

[hartert-7] E.E. Hartert E.E., Die Vögel der paläarktischen Fauna. Systematische Übersicht der in Europa, Nord-Asien und der Mittelmeerregion vorkommenden Vögel, t. 3, Berlin 1921–1922, s. 1773 (niem.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Noddies, gulls, terns, skimmers, skuas, auks. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-04-27]. (ang.).

[oiseaux-9] N. Bouglouan: Thick-billed Murre. [w:] oiseaux-birds.com [on-line]. [dostęp 2021-04-27]. (ang.).

[kflista-10] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego: Lista awifauny krajowej. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce – stan z 31.12.2022. [dostęp 2023-02-12].

[tarsiger-11] wynik wyszukiwania: Uria lomvia. [w:] Tarsiger.com [on-line]. [dostęp 2021-04-27]. (ang.).

[HBW-12] J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 710. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).

[13] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]