Rogalin
Rogalin – wieś w województwie wielkopolskim, powiecie poznańskim, gminie Mosina, położona ok. 20 km na południe od Poznania nad rzeką Wartą, przy drodze wojewódzkiej nr 431. Znana jest głównie z zabytkowego zespołu pałacowo-parkowego hrabiów Raczyńskich: barokowo-klasycystycznego pałacu z galerią malarstwa oraz rozległym ogrodem w stylu francuskim, kościoła z mauzoleum oraz pomnikowych dębów rogalińskich.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2016) |
757[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
62-022[3] |
| Tablice rejestracyjne |
POZ, PZ |
| SIMC |
0589659 |
Położenie na mapie gminy Mosina  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu poznańskiego  | |
 52°14′04″N 16°56′04″E/52,234444 16,934444[1]
| |
Nazwa
edytujMiejscowość w formie Rogalino pojawia się w łacińskim dokumencie z 1247 księcia polskiego Przemysła II[4]. Nazwa Rogalin prawdopodobnie wywodzi się od nazw rogu lub rogala, do której dodany został przyrostkowy, przynależnościowy formant przymiotnikowy -in; charakterystyczny dla polskich nazw miejscowych[5]. Nazwa nawiązuje prawdopodobnie do kształtu licznych, zakręconych na podobieństwo rogu starorzeczy Warty znajdujących się w tej okolicy.
Historia
edytujPierwsze wzmianki o Rogalinie pochodzą z XIII w. W 1589 r. Rogalin został nabyty przez Eliasza Arciszewskiego, teologa ariańskiego. W 1592 r. urodził się tu Krzysztof Arciszewski, admirał floty holenderskiej i późniejszy dowódca artylerii koronnej. W 2 poł. XVIII w. wieś przeszła w ręce Kazimierza Raczyńskiego, starosty generalnego Wielkopolski i marszałka koronnego. Na przełomie XVIII i XIX w. Raczyńscy wybudowali tu barokowo-klasycystyczny pałac (2 poł. XVIII w. i początek XIX w.) z rokokowym ogrodem w stylu francuskim, a następnie kaplicę (1817-1820), w której podziemiach znajduje się mauzoleum rodu Raczyńskich[6]. Dopiero w 1975 roku świątynia ta stała się siedzibą parafii pw. św. Marcelina[7].
Latem 1831 r. w Rogalinie zatrzymał się Adam Mickiewicz. W 1848 (podczas Wiosny Ludów) w Rogalinie znajdował się jeden z głównych obozów powstańców, operujących między Stęszewem a Kórnikiem. 8 maja 1848 r. pod Rogalinem odbyła się bitwa kończąca istnienie Rzeczypospolitej Mosińskiej. W 1910 r. powstał budynek galerii, w którym Edward Aleksander Raczyński udostępnił publiczności swoją kolekcję malarstwa europejskiego i polskiego przełomu XIX i XX w. (gromadzoną przez prawie 40 lat). Wśród eksponatów znajduje się największy obraz Jana Matejki Dziewica Orleańska[8]. Przed II wojną światową była ona uważana za najlepszy zbiór malarstwa współczesnego na ziemiach polskich. Po wojnie zespół pałacowo-parkowy był przez wiele lat zaniedbany. Doraźne remonty przeprowadzono w latach 1975–2000, ale wciąż tylko część wnętrz była dostępna dla zwiedzających. Dopiero w latach 2007–2009 oraz 2013-2015 dokonano kompleksowej rewaloryzacji i modernizacji pałacu, która umożliwiła wyposażenie pozostałych wnętrz i udostępnienie zwiedzającym całego pałacu[9].
Pod koniec 1990 r. ostatni właściciel majątku Rogalin, Edward Bernard Raczyński (przy pełnej aprobacie swoich trzech córek) założył Fundację im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu i przekazał jej pałac i park w Rogalinie, Galerię Rogalińską oraz przysługujące mu prawa do ziem otaczających pałac i park (choć nadal prawnie nie są one własnością Fundacji)[10].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie poznańskim.
Przyroda
edytujNad brzegiem Warty (w tzw. starorzeczu Warty) rosną Dęby Rogalińskie (dąbrowa rogalińska) – pomniki przyrody. Jest to największe w Europie skupisko pomnikowych dębów, położone na terenie Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Liczy sobie ok. 2000 dębów, z których najpotężniejsze mają pnie o obwodzie sięgającym 9 m, a wszystkie o obwodzie pow. 2 m są chronione.
Najsłynniejsze z nich to Lech, Czech i Rus, gdyż według lokalnej legendy w tym właśnie miejscu spotkali się na polowaniu trzej bracia, którzy dali początek Polsce, Czechom i Rusi[11].
Badania dendrochronologiczne przeprowadzone w ramach projektu badawczego Instytutu Dendrologii PAN w Kórniku wykazały, że dąb Rus ma ponad 800 lat i jest najstarszym dębem w Polsce[12][13]. Dzięki temu projektowi udało się go sklonować i wyhodowane w ten sposób młode drzewko o tym samym genotypie zostało posadzone w parku koło pałacu[14][15].
Na rogalińskich dębach żyją także m.in. objęte ochroną chrząszcze: kozioróg dębosz, pachnica dębowa oraz jelonek rogacz[16].
Turystyka
edytuj- Pałac Raczyńskich
- Kościół św. Marcelina, dawna kaplica, z mauzoleum Raczyńskich w dolnej kondygnacji oraz Rogalińskimi Drogami Ducha Świętego (patrz niżej)
- Szlak turystyczny o nazwie Trasa Kórnicka
- Szlak rowerowy Pierścień Poznański
- Szlak pieszy
Osowa Góra – Sulęcinek - Wielkopolski Szlak Świętego Zygmunta Szczęsnego Felińskiego[17]
Rogalińskie Drogi Ducha Świętego
edytujZ okazji 200-lecia kościoła z mauzoleum Raczyńskich w Rogalinie, utworzono w 2021 roku sieć przyrodniczych szlaków pielgrzymkowych Rogalińskie Drogi Ducha Świętego, przy wsparciu finansowym programu grantowego Caritas Laudato Si[18]. Szlaki te są dobrym przykładem ekoturystyki[19] i prowadzą do tego zabytkowego kościoła z 9 miejscowości[18]:
- Radzewice (Droga Miłości)
- Radzewo (Droga Radości)
- Mieczewo (Droga Pokoju)
- Poznań-Głuszyna (Droga Cierpliwości)
- Daszewice (Droga Uprzejmości)
- Mosina (Droga Dobroci)
- Puszczykowo (Droga Wierności)
- Kamionki (Droga Łagodności)
- Rogalinek (Droga Opanowania)
Obejmują one 2 szlaki piesze, 6 szlaków pieszo-rowerowych i 2 pętle rowerowe (w tym dodatkowa Droga Pokoju i Radości). Celem Rogalińskich Dróg jest propagowanie modlitwy do Ducha Świętego[20] o 7 darów (mądrość, rozum, radę, męstwo, umiejętność, pobożność i bojaźń Bożą) i 9 owoców (miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność, łagodność i opanowanie, wg Listu do Galatów 5, 22-23), a także aktywności fizycznej na świeżym powietrzu (ważnej dla zdrowia fizycznego i psychicznego), wiedzy przyrodniczej i historycznej, ekologii integralnej papieża Franciszka (przedstawionej w jego encyklice Laudato si'), oraz ochrona Rogalińskiego Parku Krajobrazowego i Rogalina jako pomnika historii[21].
Botanicy, zoolodzy, ekolodzy oraz hydrolog poprowadzili wycieczki poszczególnymi szlakami i na tej podstawie opracowali broszury przyrodnicze dla każdego z nich. Są one udostępnione bezpłatnie na stronie internetowej parafii, podobnie jak opisy tras wszystkich szlaków z zadaniami duchowymi, ciekawostkami historycznymi itp.[18].
Ludzie związani z Rogalinem
edytujZobacz też
edytujLiteratura
edytuj- Jarzewicz Jarosław, Świątynia pamięci. O kościele – mauzoleum Raczyńskich w Rogalinie, Muzeum Narodowe w Poznaniu, 2005 ISBN 83-89053-34-9.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 115798
- ↑ Ludność. Urząd Miejski w Mosinie, 31 grudnia 2016. [dostęp 2017-01-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 marca 2016)].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1094 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ „Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski”, tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, s. 221.
- ↑ Klemensiewicz 1981 ↓, s. 228.
- ↑ Pałac w Rogalinie - Rogalin | Wielkopolska wyjade.pl - turystyczna Polska [online], wielkopolska.wyjade.pl [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Tomisław Paciorek, Rogalin. Kościół – Mauzoleum Raczyńskich 1821-2021 [online], Parafia pw. Świętego Marcelina w Rogalinie, 2021 [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ Wielkopolska ciekawie. Gdzie na majówkę? Ciekawe miejsca wokół Poznania. Cz. 3. Rogalin [dostęp 2020-03-21]
- ↑ Strona internetowa Muzeum Pałac w Rogalinie.
- ↑ Fundacja Raczyńskich | O fundacji [online], fundacjaraczynskich.pl [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Stanisław Świrko, Orle gniazdo. Podania, legendy i baśnie wielkopolskie, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1971, s. 173.
- ↑ Krzysztof Czub, To najstarszy dąb w Polsce! Dąb Rus z Rogalina pamięta czasy Przemysła II i Władysława Łokietka [online], WTK.pl, 23 lipca 2019 [dostęp 2019-08-01].
- ↑ JAK SKLONOWAĆ DĄB... CZYLI O(D)PORNY 740-LATEK Z KADYN [online], kfp.pl, 15 czerwca 2020 [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Rafał Pogrzebny, Wielkopolskie/ Naukowcy sklonowali 800-letni dąb Rus z Rogalina [online], Nauka w Polsce, 7 kwietnia 2019 [dostęp 2023-09-28] (pol.).
- ↑ Urząd Miejski w Mosinie :: Potomek „Rusa” nasadzony [online], www.mosina.pl [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Rogalińskie dęby - Pałac w Rogalinie. Oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu [online], rogalin.mnp.art.pl [dostęp 2023-09-28].
- ↑ Joanna Tomczak, Wielkopolski Szlak Świętego Zygmunta Szczęsnego Felińskiego - [online], Aktualności - Serwis Informacyjny Urzędu Miasta w Stęszewie - www.steszew.pl [dostęp 2024-05-15].
- ↑ a b c Rogalińskie Drogi Ducha Świętego [online], Parafia pw. Świętego Marcelina w Rogalinie [dostęp 2021-10-17] (pol.).
- ↑ Piotr Basiński, Ukryta perełka Rogalina [online], Powiat Poznański, 16 kwietnia 2024 [dostęp 2024-04-19] (pol.).
- ↑ Laudato Si Movement, How the Holy Spirit enriches your life: 3 impactful ways by an LSA [online], Laudato Si Animators, 29 maja 2023 [dostęp 2023-06-21] (ang.).
- ↑ Sylwia Ufnalska, Drogi dobrego pasterza w Rogalinie [online], Święto Stworzenia - Portal Chrześcijańskich Ekologów, 7 maja 2022 [dostęp 2022-05-13].
Bibliografia
edytuj- Zenon Klemensiewicz: Gramatyka historyczna języka polskiego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00995-0.