Splenomegalia

Splenomegalia – powiększenie śledziony, zwykle w przebiegu różnych chorób układowych. Splenomegalia określa powiększenie masy narządu ponad 350 g. Często prowadzi do hipersplenizmu. Część przypadków powiększenia śledziony przebiega z równoczesnym powiększeniem wątroby (hepatomegalią); sytuację taką określa się jako hepatosplenomegalię.

Powiększenie śledziony, gdzie indziej niesklasyfikowane

Klasyfikacje
ICD-10	R16.1

Etiologia

Przyczyny powiększenia śledziony są bardzo zróżnicowane, ale na ogół są to choroby układowe, a nie ograniczone do śledziony.

Przyczyny powiększenia śledziony ze względu na typ czynnika wywołującego dzieli się następująco:

1. Choroby zakaźne
   • malaria
   • schistosomatoza wątrobowa (wtórnie)
   • lejszmanioza
   • echinokokoza wątroby (wtórnie)
   • trypanosomoza
   • histoplazmoza
   • gruźlica
   • jersinioza
   • bruceloza
   • borelioza
   • ehrlichioza
   • leptospirozy
   • kiła
   • dur powrotny
   • dur brzuszny
   • wąglik
   • tularemia
   • AIDS
   • ornitoza
   • różyczka
   • wirusowe zapalenia wątroby
   • mononukleoza zakaźna
   • cytomegalia
   • opryszczka noworodków
2. Niedokrwistości hemolityczne wrodzone i nabyte
3. Zespoły mieloproliferacyjne
   • Samoistne włóknienie szpiku
   • Przewlekła białaczka szpikowa
   • Czerwienica prawdziwa
4. Choroby limfoproliferacyjne
   • Białaczka włochatokomórkowa
   • Przewlekła białaczka limfatyczna
5. Ostre białaczki
6. Choroby spichrzeniowe
   • Choroba Gauchera
   • Choroba Niemanna-Picka
   • Mukopolisacharydozy
   • Skrobiawica pierwotna i wtórna
7. Nadciśnienie wrotne
   • Marskość wątroby
   • Zespół Budda-Chiariego
   • Patologie żyły wrotnej (zakrzepica, zwężenie, jamistość, ucisk)
   • Patologie żyły śledzionowej (zakrzepica, ucisk, tętniak, ucisk)
8. Choroby autoimmunologiczne i układowe
   • Reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Felty’ego
   • Toczeń rumieniowaty układowy
   • Małopłytkowość autoimmunologiczna
   • Reakcje polekowe
   • Sarkoidoza
9. Inne
   • Bąblowica śledziony
   • Torbiel wrodzona
   • Torbiel pourazowa
   • Torbiel pozawałowa śledziony
   • Ropień śledziony
   • Przerzuty nowotworowe do śledziony
   • Nowotwory pierwotne śledziony.

Objawy i przebieg

Można je podzielić ze względu na wielkość powiększenia śledziony, jakie wywołują: masywne, umiarkowane bądź niewielkie. Podział splenomegalii ze względu na stopień powiększenia śledziony:

1. Masywne powiększenie śledziony (powyżej 1000 g)
   • Zespoły mieloproliferacyjne (czerwienica prawdziwa, przewlekła białaczka szpikowa, metaplazja szpikowa z mielofibrozą)
   • Przewlekła białaczka limfatyczna
   • Białaczka włochatokomórkowa
   • Chłoniaki
   • Malaria
   • Choroba Gauchera
   • Pierwotne nowotwory śledziony
   • Sarkoidoza
2. Umiarkowane powiększenie śledziony (500-1000 g)
   • Przewlekły zastój krwi (nadciśnienie wrotne, niedrożność żyły śledzionowej)
   • Ostre białaczki
   • Dziedziczna sferocytoza
   • Ostra talasemia
   • Niedokrwistość hemolityczna na tle autoimmunologicznym
   • Amyloidoza śledziony
   • Choroba Niemanna-Picka
   • Histiocytoza z komórek Langerhansa
   • Przewlekłe stany zapalne śledziony
   • Choroby zakaźne (gruźlica, dur brzuszny)
   • Przerzuty nowotworu złośliwego do śledziony
   • Sarkoidoza
   • Wirusowe zapalenie wątroby
3. Nieznaczne powiększenie śledziony (do 500 g)
   • Ostre zapalenie śledziony
   • Mononukleoza zakaźna
   • Choroby przebiegające z wysoką gorączką

Rozpoznanie

Powiększoną śledzionę diagnozuje się w badaniu przedmiotowym opukiwaniem i obmacywaniem. Klinicysta bada pacjenta leżącego na prawym boku lub na plecach i określa, czy śledziona jest ukryta pod lewym łukiem żebrowym, czy też przekracza tę granicę. Jeżeli jest wyczuwalna palpacyjnie poniżej łuku żebrowego, określa się jej wielkość, spoistość i bolesność. Badania obrazowe pozwalają określić dokładnie wielkość i kształt narządu oraz zróżnicować przyczyny macalnego guza w jamie brzusznej w przypadkach niepewnych. W takich przypadkach wykonuje się badanie USG, TK albo MRI.

Klasyfikacja splenomegalii według WHO

• I° - Śledziona ukryta pod lewym łukiem żebrowym, niemacalna
• II° - Śledziona poniżej lewego łuku żebrowego
• III° - Śledziona sięga do wysokości pępka
• IV° - Śledziona wyczuwalna w połowie odległości między pępkiem a dołem biodrowym lewym
• V° - Narząd wypełnia lewy dół biodrowy

Różnicowanie guza w lewym nadbrzuszu

1. Splenomegalia
2. Powiększenie lewej nerki
3. Guz jelita grubego
4. Guz trzustki, torbiel ogona trzustki
5. Powiększenie lewego płata wątroby.

Bibliografia

• Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, tom II. Andrzej Szczeklik (red.). Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005, s. 1402-1403. ISBN 83-7430-031-0.
• V. Kumar, R. Cotrani, S. Robbins Patologia Robbinsa Urban&Partner 2005 ISBN 978-83-89581-92-1
• Gerd Herold i współautorzy Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów i lekarzy wyd. IV PZWL 2005 ISBN 83-200-3380-2
• S.A. Grover, A.N. Barkun, D.L. Sackett. The rational clinical examination. Does this patient have splenomegaly?. „JAMA”. 270. 18, s. 2218-21, 1993. PMID: 8411607. 

Linki zewnętrzne

• Artykuł w eMedicine (ang.)

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.