Stanisław Piękoś
Stanisław Piękoś ps. „Skała” (ur. 3 listopada 1896 w Sokołowie Małopolskim, zm. 26 sierpnia 1987 w Gliwicach) – major piechoty Wojska Polskiego, generał brygady Polskiej Armii Ludowej.
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki |
I Brygada Legionów Polskich, |
| Stanowiska |
dowódca kompanii, |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujStanisław Piękoś urodził się w rodzinie Adama, stolarza, i Katarzyny z Walickich.
Latem 1914 roku zaciągnął się do I Brygady Legionów, brał udział w walkach pod Krzywopłotami, Łowczówkiem, nad Nidą, pod Żernikami, Jastkowem, Kuklami i Kamienuchą oraz Kostiuchnówką. W trakcie walk był trzykrotnie ranny[1]. Po kryzysie przysięgowym został wcielony do armii austriackiej i w składzie 20. pp skierowany na front włoski, gdzie walczył w ofensywie nad Isonzo w październiku 1917 r. i walkach nad Piawą. Został ciężko ranny i w ramach rekonwalescencji otrzymał urlop, z którego nie powrócił do służby. Ukrywał się i w listopadzie 1918 roku zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim. Otrzymał przydział do 35 pułku piechoty i stopień podporucznika[1]. W latach 1919–1920 brał udział w stopniu porucznika służby stałej w szeregach 17 pp w wojnie z bolszewikami. Brał udział w walkach na froncie ukraińskim, nad Dźwiną, w kampanii kijowskiej a następnie w rejonie Białegostoku, Grodna, Lidy, Nowogródka i Starej Wilejki. Za okazane męstwo na polu walki odznaczono go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych. W trakcie walk był dwukrotnie ranny[1].
3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu kapitana, ze starszeństwem od dnia 1 czerwca 1919, z 1449. lokatą w korpusie oficerów piechoty[2]. 6 marca 1923 został przeniesiony z 1 pułku piechoty Legionów w Wilnie do 17 pułku piechoty w Rzeszowie[3]. 18 marca 1925 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza[4]. Dowodził kompanią w 7, a następnie 21 batalionie granicznym. 31 października 1927 został przeniesiony z KOP do 60 pułku piechoty wielkopolskiej w Ostrowie Wielkopolskim na stanowisko dowódcy kompanii, a później dowódcy batalionu[5]. 18 lutego 1928 awansował na majora, ze starszeństwem od dnia 1 stycznia 1928, z 125. lokatą w korpusie oficerów piechoty[6]. 26 kwietnia 1928 został przeniesiony macierzyście do kadry oficerów piechoty z równoczesnym oddaniem do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr VII w Poznaniu[7]. Z dniem 30 września 1928 został przeniesiony do rezerwy[8]. Przeniesiony do Straży Granicznej.
Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w Wilnie sygn. Ko 5/30 z 1 grudnia 1930 roku został skazany „za występki przywłaszczenia i nadużycia władzy służbowej na stanowisku dowódcy kompanii KOP” oraz zdegradowany do stopnia szeregowca. W latach 1930–1932 pracował na stanowisku cywilnym w Archiwum Wojskowym. W 1932 roku wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej, w tym samym roku rozpoczął pracę w Wytwórni Kas Ogniotrwałych „Jardel”. W 1937 roku przeszedł na emeryturę[1].
W marcu 1939 roku powrócił do służby w armii. Walczył w kampanii wrześniowej w obronie Warszawy. Od 12 września 1939 był dowódcą IV batalionu 360 pułku piechoty. Odznaczył się męstwem i dzielnością. Po kapitulacji Warszawy 28 września 1939 uniknął niewoli, jako ciężko ranny trafił do szpitala wolskiego. Wprowadzony do konspiracji w Służbie Zwycięstwu Polski i następnie w Związku Walki Zbrojnej przez Okulickiego. W grupie Leopolda Okulickiego wyjechał jesienią 1939 do Łodzi. Początkowo jako oficer inspekcyjny na powiaty Skierniewice i Łowicz. Od lutego do lipca 1940 komendant Inspektoratu Rejonowego ZWZ Skierniewice, który organizacyjnie wchodził w skład Okręgu ZWZ Łódź. Brał udział w odprawach w Łodzi. W VII 1940 Inspektorat Skierniewice ZWZ wyłączono z Okręgu Łódź ZWZ i przekazano do Komendy Okręgu ZWZ Warszawa – województwo. Po przekazaniu inspektorat jako struktura zostaje rozwiązany, a obwody Skierniewice i Łowicz funkcjonują w składzie Okręgu Warszawa – województwo ZWZ jako obwody samodzielne. Mianowany w VII 1940 inspektorem na teren lewobrzeżny okręgu. We wrześniu 1940 r. w wyniku skarg zostaje zawieszony w czynnościach. Po potwierdzeniu skarg o wydawanie pieniędzy pochodzących z darów społeczeństwa niezgodnie z przeznaczeniem został w listopadzie 1940 r. dyscyplinarnie usunięty z szeregów ZWZ.
W 1943 związał się z organizacją Polska Armia Ludowa (PAL) w Warszawie. W PAL awansowano go do stopnia pułkownika. 9 czerwca 1944 został generałem brygady i głównym inspektorem Polskiej Armii Ludowej. W 1944 utrzymywał kontakty z pułkownikiem Janem Rzepeckim ps. „Wolski”, z którym prowadził rozmowy dotyczące podporządkowania Armii Krajowej oddziałów PAL. Podczas powstania warszawskiego w sierpniu i wrześniu 1944 był dowódcą Zgrupowania PAL „Centrum”. Następnie PAL zostaje podporządkowana władzom komunistycznym i rozwiązana 21 stycznia 1945. Brał udział w kontaktach generała NKWD Iwana Sierowa z generałem Leopoldem Okulickim. W styczniu 1945 roku zgłosił się do Departamentu Personalnego MON i oświadczył, że jest generałem brygady PAL, jednak nie stawił się na posiedzenie Komisji Weryfikacyjnej. Tym samym jego stopień generała brygady nie został formalnie potwierdzony[1].
Od 1947 roku pracował w Przedsiębiorstwie Budowli Inżynieryjnych w Katowicach, w 1948 r. zaczął prowadzić delegaturę Spółdzielni Związku Inwalidów w Gliwicach, następnie był zatrudniony w Centrali Złomu i Odpadków, skąd przeniósł się do firmy „Herbaflora” w Zabrzu. W 1966 roku otrzymał prawo do niskiej renty inwalidzkiej[1]. Przez wiele lat pełnił funkcję opiekuna inwalidów, wdów i sierot po uczestnikach ruchu oporu PAL.
Pochowany jest na cmentarzu Centralnym w Gliwicach.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Bogusław Tracz: Pomiędzy bohaterstwem a zdradą. Major WP – "generał" PAL Stanisław Piękoś ps. "Skała" (1896–1987), [w:] Z dziejów walk o niepodległość, tom 2, red. Marek Gałęzowski, Sławomir Kalbarczyk, Jerzy Kirszak. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2013, s. 281-318. ISBN 978-83-7629-422-3. OCLC 864169162.
- ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 13 z 8 czerwca 1922, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 62.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 13 z 6 marca 1923, s. 163.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 75 z 21 lipca 1925, s. 399.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 25 z 31 października 1927, s. 331.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 5 z 21 lutego 1928, s. 46.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 137.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 14 z 5 listopada 1928, s. 303.
Bibliografia
edytuj- Dzienniki Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych.
- Rocznik Oficerski 1923. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1923. [dostęp 2016-06-05].
- Rocznik Oficerski 1924. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1924. [dostęp 2016-06-11].
- Rocznik Oficerski 1928. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa, 1928. [dostęp 2016-06-11].
Linki zewnętrzne
edytuj- Tadeusz Łaszczewski, Stanisław Piękoś, Obrona Warszawy i Modlina - 1939 r. [1].
- Stanisław Piękoś, Wykaz Legionistów Polskich 1914-1918, Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku [2].
- Stanisław Piękoś, Powstańcze Biogramy, Muzeum Powstania Warszawskiego [3].
- Halina Dudzińska: Członkowie strzeleckiego oddziału Jakuba Darochy z Sokołowa Małopolskiego, legioniści I Brygady. W: Rocznik Kolbuszowski. T. 3. Kolbuszowa: Towarzystwo Kultury im. Juliana Macieja Goslara, 1994, s. 108.