Tlenek azotu
Tlenek azotu (nazwa Stocka: tlenek azotu(II)), NO – nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków azotu, w którym azot występuje na drugim stopniu utlenienia.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
NO | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
30,01 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwny i bezwonny gaz[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
W temperaturze pokojowej jest to bezbarwny gaz o temperaturze topnienia −163,6 °C i temperaturze wrzenia −151,7 °C. Ma jeden niesparowany elektron (jest rodnikiem), stąd jest niestabilny i reaktywny. W powietrzu samorzutnie reaguje z tlenem, tworząc trujący dwutlenek azotu NO
2.
Znaczenie biologiczne tlenku azotu
edytujJest związkiem o dużej aktywności biologicznej. Pełni wiele funkcji fizjologicznych u ssaków (również u człowieka). Niewielkie rozmiary cząsteczki i lipofilność powodują, że łatwo przenika przez błony biologiczne bez pośrednictwa układów transportujących.
W organizmie tlenek azotu powstaje z grupy guanidynowej z L-argininy w reakcji katalizowanej przez kilka izoform enzymu syntazy tlenku azotu (NOS).
W reakcji konieczna jest obecność tlenu cząsteczkowego i kofaktorów: NADPH, FAD, tetrahydrobiopteryny (BH
4).
Zanim odkryto rolę tlenku azotu w organizmie, nieznany związek powodujący rozkurcz mięśniówki gładkiej zwano śródbłonkowym czynnikiem rozluźniającym (EDRF – Endothelium-derived relaxing factor). EDRF odkrył i scharakteryzował Robert F. Furchgott, który otrzymał za to Nagrodę Nobla w 1998 roku, razem ze współpracownikami Louisem Ignarro i Feridem Muradem.
Niektóre z działań tlenku azotu w fizjologii i stanach chorobowych:
- reguluje napięcia naczyń krwionośnych, a przez to ciśnienia tętniczego krwi (poprzednio znany jako EDRF);
- hamuje agregację płytek krwi i leukocytów;
- w ośrodkowym układzie nerwowym pełni funkcję neuromodulatora (np. ma wpływ na pamięć[potrzebny przypis]);
- w obwodowym układzie nerwowym działa jak neurotransmiter i wpływa na motorykę przewodu pokarmowego, funkcje neuroendokrynne i lokalny przepływ krwi;
- ma wpływ na mechanizmy immunologiczne;
- bierze udział w procesie erekcji członka.
Podczas pandemii COVID-19, zasugerowano, że wdychanie powietrza przez nos powoduje lepsze natlenienie krwi i, dzięki wytwarzanemu w nosie tlenkowi azotu, pomaga zwalczać zakażenie koronawirusem, blokując jego replikację w płucach[6]. Podjęto badania nad zastosowaniem inhalacji tlenkiem azotu do celów terapeutycznych u osób chorych na COVID-19[7][8][9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Nitric oxide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 1080 [dostęp 2012-04-28] (niem. • ang.).
- ↑ a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-78, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ a b c Nitric oxide (nr 295566) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2011-06-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 9-51, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ Tlenek azotu (nr 295566) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-06-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Jan Martel i inni, Could nasal nitric oxide help to mitigate the severity of COVID-19?, „Microbes and Infection”, 22 (4-5), 2020, s. 168–171, DOI: 10.1016/j.micinf.2020.05.002, PMID: 32387333, PMCID: PMC7200356 [dostęp 2023-07-31] (ang.).
- ↑ Fabio Luigi Massimo Ricciardolo i inni, Nitric oxide’s physiologic effects and potential as a therapeutic agent against COVID-19, „Journal of Breath Research”, 15 (1), 2020, s. 014001, DOI: 10.1088/1752-7163/abc302, PMID: 33080582 [dostęp 2023-07-31] (ang.).
- ↑ Raj Parikh i inni, Inhaled nitric oxide treatment in spontaneously breathing COVID-19 patients, „Therapeutic Advances in Respiratory Disease”, 14, 2020, s. 175346662093351, DOI: 10.1177/1753466620933510, PMID: 32539647, PMCID: PMC7298422 [dostęp 2023-07-31] (ang.).
- ↑ Bijan Safaee Fakhr i inni, High Concentrations of Nitric Oxide Inhalation Therapy in Pregnant Patients With Severe Coronavirus Disease 2019 (COVID-19), „Obstetrics & Gynecology”, 136 (6), 2020, s. 1109–1113, DOI: 10.1097/AOG.0000000000004128, PMID: 32852324, PMCID: PMC7673637 [dostęp 2023-07-31] (ang.).