Toskania

Toskania
Toscana
	region
Herb	Flaga
Państwo	Włochy
Siedziba	Florencja
Kod ISO 3166-2	IT-52
Powierzchnia	22 987,04 km²
Populacja (30.06.2016); • liczba ludności	; 3 742 011
• gęstość	163 os./km²
	Szczegółowy podział administracyjny
Liczba prowincji	10 (9+1)
Liczba gmin	279
	Położenie na mapie Włoch;
	43°46′17″N 11°15′15″E/43,771389 11,254167
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Toskania (wł. Toscana) – kraina historyczna i region administracyjny w środkowych Włoszech, położony w Apeninach Północnych (Apeniny Toskańskie) oraz nad morzami: Liguryjskim i Tyrreńskim. Od północy graniczy z Ligurią oraz Emilią-Romanią, na wschodzie z Marche i Umbrią, a na południu z Lacjum. Siedzibą władz regionu jest Florencja. W środkowej części Toskanii znajduje się kraina historyczna, a także region winiarski o nazwie Chianti.

Prowincje

Toskania jest podzielona na 10 prowincji (9 prowincji "właściwych" i 1 miasto metropolitalne), jako jednostek administracyjnych niższego szczebla:

prowincja Arezzo
prowincja Florencja (Firenze) – miasto metropolitalne
prowincja Grosseto
prowincja Livorno
prowincja Lukka (Lucca)
prowincja Massa-Carrara
prowincja Pistoia
prowincja Piza (Pisa)
prowincja Prato
prowincja Siena.

Geografia

Na północy Toskania graniczy z Ligurią i Emilią-Romanią, na wschodzie z Umbrią i Marche, na południu z Lacjum, a od zachodu sięga do wybrzeży Morza Tyrreńskiego.

Do regionu należą także wyspy archipelagu toskańskiego, m.in.: Elba (223,5 km²), Montecristo, Capraia, Gorgona, Pianosa, Giglio (21,2 km²).

Toskania obejmuje zachodnie zbocza Apeninów, Kotlinę Toskańską oraz Pogórze Toskańskie, przecięte licznymi dolinami rzek. Większość regionu to teren wyżynny (67%) i górski (25%), niziny zajmują jedynie 8% powierzchni.

Najwyższe szczyty: Monte Prado 2050 m, Monte Pisanino 1946 m, Corno alle Scale 1945 m
Rzeki: Arno (241 km), Ombrone (161 km), Serchio (111 km), Albegna, Cecina, Magra, Sieve
Najważniejsze jeziora: Laguna di Orbetello (26,2 km²), Lago di Massaciuccoli (6,9 km²), Lago di Chiusi (3,9 km²), Lago di Montepulciano (1,9 km²)

Historia

Toskania to również kraina historyczna, zwana początkowo Etrurią i zamieszkana przez Etrusków, podbita przez Rzymian weszła w skład Imperium Rzymskiego (281 p.n.e.). Od 406 n.e. podbijana przez najeżdżające kolejno na Italię plemiona germańskie. Od 553 pod panowaniem Bizancjum, od 568 – Longobardów, od 776 – Franków jako Marchia toskańska.

Od wieku X do XI wyodrębniały się komuny Lukki, Sieny, Florencji i inne. Od XV w. podporządkowana Florencji i władającym w niej Medyceuszom. Od 1569 Wielkie Księstwo Toskanii. Po wygaśnięciu dynastii Medyceuszy w 1737 władza przeszła w ręce dynastii habsbursko-lotaryńskiej, co związało kraj z Austrią. Po podboju w 1801 Napoleon Bonaparte utworzył Królestwo Etrurii. W latach 1807–1809 Toskania była częścią Francji. W 1809 Wielkie Księstwo Toskanii Napoleon nadał Elizie Bonaparte, a w 1814 na tron powróciła dynastia habsbursko-lotaryńska.

22 marca 1860 weszła w skład zjednoczonych Włoch.

W czasie wyzwalania Toskanii i pobytu wojsk alianckich we Włoszech (8 września 1943 - 30 sierpnia 1947), żołnierze alianccy dopuścili się 3443 (przypadki potwierdzone) gwałtów i rozbojów na ludności cywilnej. Kwestię alianckich gwałtów na kobietach przedstawiono m.in. w filmie Matka i córka^[1].

Dialekt toskański stał się podstawą dla języka włoskiego.

Gospodarka

Region ma charakter przemysłowo-rolniczy. Uprawiane są głównie: zboża, ziemniaki, bób, karczochy, winorośl, oliwki, brzoskwinie, śliwki, rośliny pastewne i inne. Znacząca jest produkcja wina (zobacz wina włoskie) i oliwy z oliwek. Hoduje się: bydło, trzodę chlewną, kozy i owce. Praktykowane są także rybołówstwo oraz leśnictwo.

Dominuje przemysł drobny i średni (z bardzo wysoko postawionym rzemiosłem) głównie włókienniczy, maszynowy, metalowy i hutnictwo. Wydobycie pirytów, rudy rtęci, marmuru, cynku, ołowiu.

Turystyka

Region jest jednym z najważniejszych centrów turystyki na świecie. Regionalna kuchnia i wina cieszą się dużą popularnością, szeroko rozwinięta agroturystyka dysponuje bogatą bazą noclegową. Zabytki i światowej sławy muzea przyciągają zwiedzających z całego świata. Łagodny klimat zezwala na dość długi sezon turystyczny, który trwa od Wielkanocy do października.

Z turystycznego punktu widzenia w Toskanii można wyróżnić wybrzeże oraz miasteczka położone w głębi regionu, w górzystym terenie. Chętnie odwiedzana jest środkowa część Toskanii wokół regionu Chianti, który słynie z winnic i średniowiecznych miasteczek, a także region Val d'Orcia słynący z charakterystycznego, pagórkowatego krajobrazu, historycznych miast i sielskich gospodarstw agroturystycznych z basenami^[2]. Wybrzeże Toskanii ciągnie się od miejscowości Marina di Carrara na północy do Ansedonii na południu. Toskańskie plaże w przeważającej części są piaszczyste. Do regionu Toskania należą także wyspy położone na Archipelagu Toskanii – w tym najsłynniejsza Elba^[3]. Region dysponuje bogatym zapleczem hotelowym, są tu liczne kempingi i wakacyjne apartamenty. W górzystej części Toskanii popularnością cieszą się wiejskie gospodarstwa agroturystyczne. Często z prywatnymi basenami i winnicami. Ogólnie Toskania może przyjąć jednorazowo ok. 550 000 turystów, tyloma łóżkami dysponują hotele, agroturystyki, kempingi itp. (dane IRPAT 2017 r.).^[4]

Wybrzeże Toskanii - z niewielkimi wyjątkami - zdominowane jest przez plaże piaszczyste. Nad samym morzem znajduje się kilkadziesiąt popularnych kurortów wakacyjnych. Wzdłuż wybrzeża włoskie władze wydzieliły trzy parki naturalne: Parco Naturale Migliarino San Rossore, Parco Costiero di Rimigliano i wybrzeże Maremma w okolicy Talamone. Na terenie parków plaże zachowały swój naturalny charakter. Obowiązuje tam zakaz budowy hoteli i apartamentowców^[5].

Prezydenci Toskanii

1970–1978: Lelio Lagorio (PSI)
1978–1983: Mario Leone (PSI)
1983–1990: Gianfranco Bartolini (PCI)
1990–1992: Marco Marcucci (PCI/PDS)
1992–2000: Vannino Chiti (PDS/DS)
2000–2010: Claudio Martini (DS/PD)
2010–2020: Enrico Rossi (PD)^[6]
od 2020: Eugenio Giani (PD)

Zobacz też

Chianti (kraina historyczna i region winiarski)

Przypisy

↑ Pizzuti 2022 ↓, s. 293.
↑ ŁukaszŁ. Ropczyński ŁukaszŁ., Toskania: 50 najpiękniejszych miast i plaż, przewodnik po regionie [online], Kierunek Włochy, 6 stycznia 2021 .
↑ Ł.Ł. Ropczyński Ł.Ł., Toskania [online], Kierunek Włochy, 27 stycznia 2018 .
↑ Noclegi w Toskanii, „Noclegi w Toskanii” [dostęp 2018-07-11] (pol.).
↑ ŁukaszŁ. Ropczyński ŁukaszŁ., Wybrzeże i plaże Toskanii [online], Kierunek Włochy, 24 października 2018 .
↑ Italian Regions. worldstatesmen.org. [dostęp 2013-02-02]. (ang.).

Bibliografia

Marco Pizzuti: Druga wojna światowa. Warszawa: 2022. ISBN 978-83-8151-596-2.

Linki zewnętrzne

[CITEREFPizzuti2022293-1] Pizzuti 2022 ↓, s. 293.

[2] ŁukaszŁ. Ropczyński ŁukaszŁ., Toskania: 50 najpiękniejszych miast i plaż, przewodnik po regionie [online], Kierunek Włochy, 6 stycznia 2021 .

[3] Ł.Ł. Ropczyński Ł.Ł., Toskania [online], Kierunek Włochy, 27 stycznia 2018 .

[4] Noclegi w Toskanii, „Noclegi w Toskanii” [dostęp 2018-07-11] (pol.).

[5] ŁukaszŁ. Ropczyński ŁukaszŁ., Wybrzeże i plaże Toskanii [online], Kierunek Włochy, 24 października 2018 .

[6] Italian Regions. worldstatesmen.org. [dostęp 2013-02-02]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]