Władysław Kuraszkiewicz
Władysław Kuraszkiewicz (ur. 22 lutego 1905 we Włodawie, zm. 10 marca 1997 w Poznaniu) – językoznawca, slawista, profesor uniwersytetów: KUL (1936–1939, 1946–1950), Wrocławskiego (1946–1950) i Poznańskiego (od 1950 r.); autor prac dotyczących historii i dialektów języka polskiego. Zajmował się gwarami przejściowymi białorusko-ukraińskimi[1].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
22 lutego 1905 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 marca 1997 |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: językoznawstwo polskie i słowiańskie | |
| Alma Mater | |
| Polska Akademia Nauk / Umiejętności | |
| Status PAN |
członek rzeczywisty |
| Status PAU |
członek krajowy |
| Doktor honoris causa Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu – 15 marca 1985 Uniwersytet Warszawski – 27 stycznia 1994 | |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
KUL |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życiorys
edytujUrodził się 22 lutego 1905 r. we Włodawie, w rodzinie Pawła i Zofii z Soroków. Ukończył gimnazjum w Chełmie[2]. Studia polonistyczne i slawistyczne odbył w latach 1924–1929 na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. W 1929 r. otrzymał doktorat, obroniony na podstawie pracy o polskich samogłoskach nosowych. Pracę naukową kontynuował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie jego profesorami byli: Tadeusz Lehr-Spławiński, Kazimierz Nitsch i Jan Rozwadowski. Tam w 1934 r. habilitował się na podstawie rozprawy o gramotach halicko-wołyńskich z XIV–XV wieku. Wiedzę pogłębiał w Wiedniu i w Pradze pod kierunkiem wybitnego językoznawcy Nikołaja Trubieckoja[3]. Początkowo pracował jako nauczyciel gimnazjalny, następnie jako profesor uniwersytecki. W 1936 r. uzyskał nominację na profesora nadzwyczajnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1937–1939 był kierownikiem Katedry Języka Polskiego i Filologii Słowiańskiej KUL.
W czasie II wojny światowej aresztowany wraz z innymi pracownikami KUL przez gestapo został uwięziony na Zamku Lubelskim, gdzie przebywał do czerwca 1940, a następnie do 2 maja 1945 w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen (numer więźnia P 25793[2]).
Po powrocie do kraju, jesienią 1945 r. wraz ze Stanisławem Rospondem współtworzył wrocławski Instytut Filologii Polskiej i Słowiańskiej[4]. W 1946 r. objął funkcję kierownika Katedry Filologii Słowiańskiej KUL[5]. W latach 1950–1956 – kierownik Katedry Slawistyki UAM, następnie Katedry Języka Polskiego (1956–1969) i dyrektor Instytutu Filologii Polskiej UAM (1969–1974). Członek PAU (1947), PAN (1967 członek korespondent, 1973 członek rzeczywisty)[6] oraz Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk[3].
Wykładał na uniwersytetach zagranicznych, m.in. w Los Angeles, Lund, Uppsali, Oslo, Paryżu, Kolonii, Frankfurcie i Bonn. Należał do Société de Linguistque de Paris[3]. Był honorowym profesorem Uniwersytetu w Kolonii[7].
Zmarł 10 marca 1997 r. w Poznaniu, pochowany w Alei Zasłużonych cmentarza na Junikowie (pole AZ kwatera 3-L-55)[8].
Publikacje
edytujAutor m.in. Połabskie samogłoski nosowe (1930), Studia nad polskimi samogłoskami nosowymi (1932), Gramoty halicko-wołyńskie XIV–XV wieku (1934), Język polski w obozie koncentracyjnym (1947), Pochodzenie polskiego języka w świetle wyników dialektologii historycznej (1953), Zarys dialektologii wschodniosłowiańskiej (1954), Gramoty nowogrodzkie na brzozowej korze (1957), Szkice o języku M. Reja (1960), Podstawowe wiadomości z gramatyki historycznej języka polskiego (1970), W kręgu dawnej mowy polskiej i ruskiej. Publikował teksty staropolskie z obszernymi studiami językowymi, np. Postyllę M. Reja.
Ordery i odznaczenia
edytuj
Rondo im. prof. Władysława Kuraszkiewicza we Włodawie. - Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1959)[3]
- Złoty Krzyż Zasługi[3]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955)[10]
- Odznaka Honorowa Gryfa Pomorskiego[2]
Nagrody i wyróżnienia
edytuj- Nagroda Państwowa II stopnia za działalność naukową w minionym 10-leciu w zakresie polskiej dialektologii historycznej i historii języka polskiego (1955)[11]
- tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (15 marca 1985)[3]
- tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (27 stycznia 1994)[12]
Upamiętnienie
edytujImię prof. Władysława Kuraszkiewicza nadano sali wykładowej Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM[3] oraz rondu u zbiegu ulic Korolowskiej i Chełmskiej we Włodawie[13][14].
Przypisy
edytuj- ↑ Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce.
- ↑ a b c Bogdan Walczak. Władysław Kuraszkiewicz (22 lutego 1905 – 10 marca 1997). „Rocznik Lubuski”. T. XXIII, cz. II, s. 163–166, 1997. Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe. [dostęp 2024-06-10].
- ↑ a b c d e f g Stanisław Sierpowski, Józef Malinowski (oprac.): Doktorzy honoris causa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. T. III (1980–2000). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2016, s. 45–48. ISBN 978-83-232-3040-3. [dostęp 2024-06-10].
- ↑ Instytut Filologii Słowiańskiej. [dostęp 2011-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-08-27)].
- ↑ Historia katedry. [dostęp 2011-05-30].
- ↑ KURASZKIEWICZ, Władysław [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
- ↑ Rondo dla Profesora. [dostęp 2011-05-31].
- ↑ Plan Poznania - Cmentarze [online], www.poznan.pl [dostęp 2024-06-10].
- ↑ M.P. z 1994 r. nr 34, poz. 280 „w uznaniu wybitnych zasług w pracy naukowej i dydaktycznej”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 14 stycznia 1955 r. nr 0/126 - na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-10].
- ↑ Doktoraty honorowe. [w:] Uniwersytet Warszawski [on-line]. uw.edu.pl. [dostęp 2018-02-23].
- ↑ Włodawa: Rondo i konferencja o prof.Kuraszkiewiczu. [dostęp 2011-05-30].
- ↑ Uroczystości związane z nadaniem imienia Profesora Władysława Kuraszkiewicza rondu we Włodawie. [dostęp 2011-05-30].