Władysław Kowalenko
Władysław Kowalenko (ur. 28 sierpnia?/9 września 1884 w Mińsku Litewskim, zm. 15 czerwca 1966 w Poznaniu) – historyk, archeolog, marynista.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
9 września 1884 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 czerwca 1966 |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: historia sztuki | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1925 |
| Profesura |
1950 |
| Nauczyciel akademicki | |
| Uczelnia |
Uniwersytet Ziem Zachodnich |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujŻycie rodzinne
edytujWładysław Kowalenko urodził się 9 września 1884 w Mińsku Litewskim w rodzinie urzędnika bankowego Franciszka i Heleny z Brzozowskich[1][2]. Od 1918 był żonaty z Józefą Maculewicz (1° voto Szrejber, 1884–1966[3]). Pozostawił córki: Halinę (ur. 1922[4]) i Krystynę (ur. 1929)[2].
Edukacja i praca zawodowa
edytujW Wilnie spędził dzieciństwo. Wydalony przez władze carskie z wilczym biletem z gimnazjum w Wilnie maturę uzyskał jako ekstern w 1908, gimnazjum w Rosławlu, gub. smoleńskiej[1]. Był oficerem armii rosyjskiej w latach 1904–1917[2] (brał m.in. udział w wojnie rosyjsko-japońskiej)[5]. W 1913 na uniwersytecie w Petersburgu rozpoczął studia na wydziale historyczno-filologicznym. W 1918 zorganizował polskie gimnazjum w Święcianach, a we wrześniu 1920 roku został z nim ewakuowany do Torunia[2]. W 1921 roku osiadł w Poznaniu, gdzie na Uniwersytecie Poznańskim kontynuował studia historyczne. W 1925 doktoryzował się u Kazimierza Tymienieckiego na podstawie rozprawy pt. Geneza udziału stołecznego miasta Wilna w sejmach Rzeczypospolitej, a następnie pod kierunkiem Józefa Kostrzewskiego habilitował się z zakresu archeologii na podstawie pracy Grody i osadnictwo grodowe Wielkopolski wczesnohistorycznej w VII–XII w.[6][2]. Uczył historii w gimnazjum Ignacego Paderewskiego (1921–1926), a później do 1939 w gimnazjum Gotthilfa Bergera oraz w Liceum Handlowym i na Wyższym Kursie Nauczycielskim. Od 1925 działał również w Lidze Morskiej i Kolonialnej[2]. Na okręg poznański był w jej zarządzie, a później wszedł do Zarządu Głównego, w którym do 1939 stał na czele Sekcji Wychowania Młodzieży (m.in. obok generała Mariusza Zaruskiego)[2]. Politycznie był związany z narodową demokracją[7].
W latach 1932–1936 prezes Zarządu Okręgu Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych na województwo bydgoskie i poznańskie[2].
Okres II wojny światowej i czasy powojenne
edytujPodczas okupacji przebywał w Warszawie, gdzie był współzałożycielem Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich (1940)[2][8] oraz w jego ramach organizatorem Tajnego Instytutu Morskiego (1942)[2][5][9][10]. W Warszawie nauczał również w tajnym III gimnazjum miejskim oraz walczył w powstaniu warszawskim. W marcu 1945 po powrocie do Poznania uczestniczył w odbudowie UP i prowadził na nim w latach 1945–1948 wykłady z zakresu historii żeglugi morskiej, a później był do 1950 kontraktowym profesorem nadzwyczajnym i kierownikiem jedynej w Polsce katedry zajmującej się tymi zagadnieniami[2]. W latach 1945–1948 kierował równocześnie Wyższą Szkołą Handlu Morskiego w Gdyni i Sopocie[11], która została założona z jego inicjatywy, a w 1950 przeszedł do pracy w Instytucie Zachodnim w Poznaniu[2]. Kontynuował badania nad żeglugą Słowian i portami wczesnośredniowiecznymi Słowiańszczyzny Zachodniej, które publikowane były w latach 1950–1955 w „Przeglądzie Zachodnim”. W 1954 objął kierownictwo sekretariatu naukowego Słownika starożytności słowiańskich i włożył ogromny wysiłek organizacyjny w to wydawnictwo[2]. W 1960 przeszedł na emeryturę, ale pełnił nadal funkcję jednego z głównych redaktorów Słownika.
Zmarł 15 czerwca 1966 w Poznaniu i został pochowany 18 czerwca 1966 na cmentarzu Junikowskim (pole 20-7-4)[12][2].
Odznaczenia
edytuj- Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1955)[13]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 153. [dostęp 2021-08-03].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 366.
- ↑ Informacja na podstawie danych z miejsca pochówku [dostęp: 14 VI 2017 r.]
- ↑ Wg informacji portalu lokalizującego groby – Halina żyła w latach 1919–1996 [dostęp: 14 VI 2017 r.]
- ↑ a b M. Fąka, Dole i niedole profesorów Uniwersytetu Poznańskiego w okresie okupacji hitlerowskiej, "Poznańskie Studia Teologiczne", 20, 2006, s. 245.
- ↑ Kowalenko zaliczany jest do "prehistorycznej szkoły Józefa Kostrzewskiego", D. Minta-Tworzowska, W. Rączkowski, Archeologia uniwersytecka w Poznaniu. Jej wczoraj i dziś. Prahistoria i archeologia na uniwersytecie w Poznaniu – wczoraj i dziś, "Folia Praehistorica Posnaniensia", 18, 2013, s. 15.
- ↑ M. Fąka, Dole i niedole profesorów Uniwersytetu Poznańskiego w okresie okupacji hitlerowskiej, "Poznańskie Studia Teologiczne", 20, 2006, s. 252.
- ↑ Z. Brocki, "Tajny Uniwersytet Ziem Zachodnich – Uniwersytet Poznański 1940–1945", Władysław Kowalenko, Poznań 1961, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", 10, 1965, 1–2, s. 164.
- ↑ Sekretarką była jego córka Halina pod pseudonimem Zofia Szrejberówna, K. Nowak-Kluczyński, Pedagogika na poznańskim uniwersytecie 1919-1993, dysertacja doktorska, Poznań 2014, s. 245.
- ↑ W.A. Drapella, Uroczystość nadania auli Wydziału Ekonomiki Produkcji Uniwersytetu Gdańskiego imienia profesora Władysława Kowalenki, Sesja Naukowa nt. 40-lecia Instytutu Morskiego przy Tajnym Uniwersytecie Ziem Zachodnich, "Kwartalnik Historii Nauki i Techniki", 32, 1987, 2, s. 505.
- ↑ Z. Pełczyński, WSHM - ukoronowanie działalności prof. Władysława Kowalenki (1945–1948), "Progress. Journal of Young Researches", 1, 2017, s. 96.
- ↑ Plan Poznania - Cmentarze [online], www.poznan.pl [dostęp 2021-08-03].
- ↑ M.P. z 1956 r. nr 3, poz. 27 - Uchwała Rady Państwa z dnia 22 lipca 1955 r. nr 0/1375 - na wniosek Polskiej Akademii Nauk.
Bibliografia
edytuj- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 366. ISBN 83-01-02722-3.