Wiedza o społeczeństwie (ZSRR)
Wiedza o społeczeństwie (ros. обществоведение, Obszczestwowiedienije) – obowiązkowy przedmiot w szkołach średnich Związku Radzieckiego od lat 60. XX wieku do 1991 roku, w ramach którego prowadzono edukację obywatelską wraz z silną indoktrynacją propagandą komunistyczną.
W 2000 r. program i nazwa przedmiotu zostały zmienione i zastąpione przez ros. обществознание (obszczestwoznanije)[1].
Cele
edytujCelem przedmiotu była propaganda komunistyczna i indoktrynacja radzieckich uczniów w kierunku marksizmu-leninizmu[2][3]. Dyscyplina ta była ideologizowaną pseudonauką w służbie partii komunistycznej. Z jednej strony była to de facto nieco zmodyfikowana dla szerszego grona odbiorców, społeczno-polityczna interpretacja Krótkiego kursu WKP(b), a z drugiej strony ideologiczna odpowiedź na „burżuazyjną naukę" – socjologię[3].
Historia powstania
edytujW uchwale KC KPZR O zadaniach propagandy partyjnej w obecnych warunkach ze stycznia 1960 r. uznano konieczność wprowadzenia do starszych klas szkół średnich oraz uczelni wyższych przedmiotu „podstawy wiedzy politycznej", który koncentrował się na omówieniu poszczególnych elementów marksizmu-leninizmu oraz wybranych przepisów Konstytucji ZSRR[4]. Nowy przedmiot pod nazwą obszczestwowiedienije pojawił się w szkolnych programach w 1963 r.[5][6], a pierwszy podręcznik szkolny do przedmiotu przygotowała grupa autorów pod kierunkiem Gieorgija Szachnazarowa[6]. W latach 1963–1982 ukazało się 20 kolejnych wydań, a w 1980 książka została uhonorowana Nagrodą Państwową ZSRR[7].
Treść
edytujProgram nauczania zawierał m.in. następujące treści:
- materializm dialektyczny i materializm historyczny jako podstawa światopoglądu naukowego,
- socjalizm jako pierwsza faza społeczeństwa komunistycznego,
- Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego jako naczelna i kierownicza siła społeczeństwa radzieckiego,
- drogi stopniowego przerastania socjalizmu w komunizm,
- XX wiek – wiek zwycięstwa komunizmu[2].
Podręcznik pod redakcją Szachnazarowa obejmował trzy części składowe marksizmu według Lenina[8]: 1) podstawy filozofii marksistowsko-leninowskiej, 2) podstawy marksistowskiej ekonomii politycznej i 3) podstawy naukowego komunizmu. Po rozpadzie ZSRR przedmiot „Obszczestwowiedienije” został zniesiony.
Pochodzenie i znaczenie terminu
edytujW języku rosyjskim słowo obszczestwowiedienije, użyte jako nazwa nowego przedmiotu szkolnego, było neologizmem wymyślonym przez Władimira Suchodiejewa[9]. Zdaniem Iny Szumskiej, w słowniku rosyjsko-polskim to słowo nie do końca trafnie przetłumaczono na język polski jako „nauka o społeczeństwie" i/lub „socjologia"[3]. Niektórzy autorzy tłumaczą rosyjskie słowo obszczestwowiedienije jako „społecznoznawstwo”[10].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Соболева i др 2020 ↓, s. 37.
- ↑ a b Бухтояров ↓.
- ↑ a b c Szumska 2011 ↓, s. 109.
- ↑ Szumska 2011 ↓, s. 109-110.
- ↑ Szumska 2011 ↓, s. 110.
- ↑ a b Соболева i др 2020 ↓, s. 26.
- ↑ Обществоведение: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений / Шахназаров Г. X., Боборыкин А. Д., Красин Ю. А., Суходеев В. В. — 20-е изд. — М.: Политиздат, 1982. — 320 с., ил.
- ↑ Lenin W. „Trzy źródła i trzy części składowe Marksizmu” (1913)
- ↑ Игорь Гребцов: В борьбе за правду. Prawda, 2013. [dostęp 2020-08-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-30)].
- ↑ Graczykowska 2020 ↓, s. 110.
Bibliografia
edytuj- Tamara Graczykowska. Słownictwo pola semantycznego „Edukacja i wychowanie” w moskiewskiej gazecie „Trybuna Radziecka” z lat 1927–1938. „Acta Polono-Ruthenica”. XXV (1), s. 103-118, 2020. Instytut Słowiańszczyzny Wschodniej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. DOI: 10.31648/apr.5388. ISSN 1427-549X. (pol.).
- Ina Szumska. Edukacja prawna oraz wychowanie prawne w Rosji i na Białorusi. „Rozprawy z Dziejów Oświaty”. XLVIII (48), s. 101-128, 2011. (pol.).
- Е.В. Бухтояров: Образование обществознания. обществознание-онлайн.рф. [dostęp 2020-08-23]. (ros.).
- О. Б. Соболева, и др: Методика обучения обществознанию : учебник и практикум для вузов. Под редакцией О. Б. Соболевой, Д. В. Кузина. Москва: Издательство Юрайт, 2020, seria: Высшее образование. ISBN 978-5-534-09466-4.