Wierzba krucha

Wierzba krucha
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wierzbowate
Rodzaj	wierzba
Gatunek	wierzba krucha
	Nazwa systematyczna
	Salix × fragilis L.; Sp. pl. 2:1017. 1753
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wierzba krucha (Salix × fragilis) – gatunek drzewa należący do rodziny wierzbowatych. Występuje w Europie i Azji. W Polsce jest jednym z bardziej pospolitych drzew. Jest mieszańcem powstałym ze skrzyżowania wierzby białej (S. alba L.) i S. euxina I.V.Belyaeva^[4]^[5]^[6].

Systematyka

Większość drzew znanych dotąd jako wierzba krucha (Salix fragilis L.) to mieszańce wierzby białej (S. alba L.) i S. euxina I.V.Belyaeva^[4]^[5]^[6]. Pozostałe identyfikowane są jako S. euxina – opisany w 2009 roku gatunek wierzby, znanej wcześniej jako S. fragilis auct., non L. Naturalnym obszarem jej występowania jest wąski rejon w pobliżu Morza Czarnego – północna część Azji Mniejszej i Wyżyna Armeńska. Została ona również znaturalizowana w Europie, ale stanowi tutaj tylko mniej więcej jedną dziesiątą drzew znanych dotąd jako Salix fragilis^[5].

Morfologia

Pokrój: Drzewo osiągające wysokość do 20 m. Korona szerokorozłożysta^[7]. Często w pniu starszych drzew występują spróchniałe dziuple. Dość często spotkać można drzewa ogławiane.
Pień: Posiada krótki pień^[7]. Konary bardzo grube, kora ciemnobrązowa, popękana^[7]. Drewno bardzo miękkie i łatwo próchniejące. Gałęzie kruche, łatwo odłamują się u nasady. Roczne gałązki są kanciaste, mają żółty lub czerwonawy kolor i są lekko połyskujące.
Pędy: Mają żółtobrązową barwę i są błyszczące^[7].
Liście: Lancetowate o długości do 15 cm^[7] i szerokości 2–3 cm, ostro zakończone. Są błyszczące^[7]. Od spodu mają błękitno-zieloną barwę^[7]. Są podobne do liści wierzby purpurowej^[7]. Przylistki odpadają bardzo wcześnie, tak, że zwykle nie obserwuje się ich na drzewie. Brzegi liścia z gruczołami są zatokowo piłkowane. Ogonek liściowy ma 2–4 gruczoły.
Kwiaty: Jest rośliną dwupienną. Kwiatostany męskie i żeńskie, zwane kotkami, osadzone są na krótkich (1 cm) szypułkach. Męskie kwiatostany o długości ok. 6 cm, mają nitki pręcików silnie owłosione. Kwiatostany żeńskie, zwisające łącznie z młodymi, orzęsionymi listkami, są o 1 cm dłuższe. Kwitnie w maju, równocześnie z rozwojem liści. Kwiaty z miodnikami (męskie mają 2 miodniki, żeńskie 1).
Owoc: Torebka zawierająca bardzo drobne nasiona z licznymi włoskami.

Liść
Liść
Kwiaty męskie
Kwiaty żeńskie
Owoce

Biologia i ekologia

Siedlisko: rośnie przede wszystkim w lasach łęgowych wzdłuż rzek, często tworząc tam wraz z topolami duże skupienia. Występuje również wzdłuż dróg, nad stawami. W Karpatach występuje do wysokości ok. 1000 m n.p.m. Często jest sadzona. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla klasy Salicetea purpureae^[8]. Jest drzewem raczej krótkowiecznym. Kwiaty zapylane są przez owady, nasiona rozsiewane przez wiatr (anemochoria).

Zmienność

Tworzy mieszańce z wierzbą białą Salix × rubens. Istnieją 2 odmiany tej krzyżówki^[7]:

'Basfordiana' – posiada jaskrawopomarańczowe pędy. Ma rozłożysty pokrój. Drzewo męskie.
'Sanguinea' – długość liści do 8 cm. Drzewo żeńskie.

Ponadto tworzy mieszańce z wierzbą pięciopręcikową, Salix × meyeriana, posiada cechy pośrednie obu gatunków^[7].

Czasami można spotkać różniące się od typowej formy, trudne do oznaczenia mieszańce z w. pięciopręcikową, w. purpurową, w. migdałową^[9].

Ponadto istnieje odmiana^[7]:

var. decipiens – krzew lub małe drzewo. Młode pędy są czerwone, później zmieniają barwę na ciemnoszarą.

Zastosowanie

Roślina lecznicza:
- Surowiec zielarski: kora (Cortex Salicis) zawiera flawonoidy, kwasy organiczne oraz glikozydy. Najważniejszym z nich jest glikozyd fenolowy – salicyna. Korę zbiera się z 2- lub 3-letnich gałęzi wczesną wiosną, gdy ruszają soki i łatwo jest ją oddzielić od drewna. Korę suszyć można zarówno w ciemnych, jak i jasnych pomieszczeniach. Do celów leczniczych wykorzystywana może być również kora wierzby białej, wierzby purpurowej, wierzby pięciopręcikowej i wierzby wiciowej^[10].
- Działanie: salicyna ma działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i ściągające. Ma silne i wszechstronne działanie lecznicze. Wykorzystywana jest przy takich dolegliwościach i chorobach, jak: ból głowy, przeziębienie przebiegające z gorączką, różne choroby reumatyczne, miażdżyca. Obecnie kora wierzby jest zastępowana syntetycznie produkowanym kwasem acetylosalicylowym (nazwa handlowa „Aspiryna”, „Polopiryna”). Napar z kory wierzby nie oddziałuje tak szkodliwie na żołądek, jak aspiryna, mimo że działa równie skutecznie. W medycynie ludowej wykorzystywano korę wierzby również do leczenia nerwobólów i jako środka ułatwiającego zasypianie i uspokajającego^[10].
Drewno jest powszechnie wykorzystywane jako materiał opałowy. Ma niską wartość opałową.
Jest często nasadzana przy drogach, na wałach przeciwpowodziowych oraz na brzegach rzek w celu ich umocnienia i zabezpieczenia przed osuwaniem ziemi. Dzięki silnie rozbudowanemu systemowi korzeniowemu i szybkiemu wzrostowi nadaje się również do rekultywacji terenów i wysypisk śmieci.
Jako roślina pobierająca z podłoża bardzo duże ilości wody sadzona jest na terenach podmokłych i bagnach w celu ich osuszenia.

Ciekawostka

Najgrubszą wierzbą kruchą w Polsce o pojedynczym pniu była wierzba "Kazimiera" z Wodzisławia Śląskiego o obwodzie pnia 691 cm^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).
↑ Salix × fragilis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-09-14].
↑ ^a ^b Irina V. Belyaeva. Nomenclature of Salix fragilis L. and a new species, S. euxina (Salicaceae). „Taxon”. 58 (4), s. 1344–1348, 2009. DOI: 10.1002/tax.584021. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Yulia A. Kuzovkina, Irina V. Belyaeva. Name change alert: Salix × fragilis L.. „Fact Sheet”. 2, July 2018. University of Connecticut (UCONN), College of Agriculture, Health and Natural Resources, CT, USA; Royal Botanic Gardens, Kew, Richmond, UK. (ang.).
↑ ^a ^b S. × fragilis. W: Clive A. Stace: New Flora of the British Isles. Wyd. 4th. Middlewood Green, Suffolk: C & M Floristics, 2019, s. 348. ISBN 978-1-5272-2630-2. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 160. ISBN 978-83-7073-643-9.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.
↑ Paweł Zarzyński Robert Tomusiak KrzysztofP.Z.R.T.K. Borkowski, Drzewa polski najgrubsze najstarsze najsłynniejsze, 2016 .

Bibliografia

W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).

[powo-3] Salix × fragilis L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-09-14].

[Belyaeva09-4] Irina V. Belyaeva. Nomenclature of Salix fragilis L. and a new species, S. euxina (Salicaceae). „Taxon”. 58 (4), s. 1344–1348, 2009. DOI: 10.1002/tax.584021. (ang.).

[Kuzovkina18-5] Yulia A. Kuzovkina, Irina V. Belyaeva. Name change alert: Salix × fragilis L.. „Fact Sheet”. 2, July 2018. University of Connecticut (UCONN), College of Agriculture, Health and Natural Resources, CT, USA; Royal Botanic Gardens, Kew, Richmond, UK. (ang.).

[Stace19-6] S. × fragilis. W: Clive A. Stace: New Flora of the British Isles. Wyd. 4th. Middlewood Green, Suffolk: C & M Floristics, 2019, s. 348. ISBN 978-1-5272-2630-2. (ang.).

[drzewa-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 160. ISBN 978-83-7073-643-9.

[8] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[9] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[A-10] Anna Mazerant-Leszkowska: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.

[11] Paweł Zarzyński Robert Tomusiak KrzysztofP.Z.R.T.K. Borkowski, Drzewa polski najgrubsze najstarsze najsłynniejsze, 2016 .

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]