Zamach w Crocus City Hall w Krasnogorsku

atak terrorystyczny w Rosji z dnia 22 marca 2024 roku

Zamach w Crocus City Hall w Krasnogorskuzamach terrorystyczny przeprowadzony 22 marca 2024 roku w hali koncertowej Crocus City Hall w Krasnogorsku w obwodzie moskiewskim[3][4]. Odpowiedzialność za atak przyjęło Państwo Islamskie – Prowincji Chorasan[5].

Zamach w Crocus City Hall w Krasnogorsku
Ilustracja
Spalony napis „Crocus City Hall” po pożarze budynku
Państwo

 Rosja

Obwód

 moskiewski

Miejsce

Krasnogorsk

Data

22 marca 2024

Godzina

20:00 (UTC+3)

Liczba zabitych

145 osób[1]

Liczba rannych

551 osób[1]

Typ ataku

masowa strzelanina, podpalenie

Sprawca

Państwo Islamskie – Prowincji Chorasan[2]

Położenie na mapie obwodu moskiewskiego
Mapa konturowa obwodu moskiewskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia55°49′33″N 37°23′25″E/55,825833 37,390278
Budynek Crocus City Hall, w którym doszło do ataku
Moskiewscy strażacy przy miejscu zdarzenia
Wnętrze budynku po zamachu
Zdjęcie dwóch sprawców uciekających autem marki Renault z miejsca zdarzenia
Jadąca karetka z rannymi z miejsca zdarzenia
Zdjęcie satelitarne zawalonego sufitu budynku po zamachu, wykonane za pomocą SAR
Znicze zapalone w intencji ofiar strzelaniny w Wołogdzie
Kwiaty złożone w intencji pamięci ofiar strzelaniny w Kazaniu
Ekran wideo w Moskwie wyświetlający zdjęcie ze świeczką i datą zamachu
Sprzątanie zawalonego dachu hali koncertowej
Wideo z przemową Władimira Putina po zamachu

7 marca 2024 Federalna Służba Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej poinformowała, że rozbiła organizację terrorystyczną powiązaną z Państwem Islamskim, która planowała zamach na synagogę w Moskwie[6].

8 marca 2024 ambasady Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych w Moskwie ostrzegały przed potencjalnymi planowanymi atakami terrorystycznymi na duże zgromadzenia w Moskwie[7][8]. 19 marca 2024 prezydent Rosji Władimir Putin, odpowiadając na ostrzeżenia, nazwał je jawnym szantażem[9].

Przebieg

edytuj

22 marca 2024 o godzinie 20:00 czasu lokalnego, tuż przed rozpoczęciem koncertu, co najmniej czterech zamaskowanych i uzbrojonych w karabiny automatyczne mężczyzn wtargnęło do sali koncertowej i otworzyło ogień w kierunku przypadkowych osób[10][11][12]. Napastnicy byli również w posiadaniu koktajli Mołotowa[13] oraz mieli rozlać benzynę na sali i zaprószyć ogień, powodując pożar budynku[14]. O godzinie 21:32 doszło do eksplozji w budynku, a o 22:00 nastąpiło częściowe zawalenie się dachu[15].

Sprawcy

edytuj

Państwo Islamskie za pośrednictwem agencji informacyjnej Amaq(inne języki) potwierdziło, że są odpowiedzialni za atak oraz stwierdzili, że sprawcy „wycofali się do swoich baz”[5][16]. Oznajmili, że atak został zrealizowany w ramach prowadzonej przez organizację walki z chrześcijanami[17]. Odpowiedzialność Państwa Islamskiego za zamach w Krasnogorsku potwierdziły dane pozyskane przez wywiad Stanów Zjednoczonych[18][19]. Rosyjski dziennik Kommiersant stwierdził, jakoby podejrzanymi byłby Rosyjski Korpus Ochotniczy, a sprawców opisano jako „słowiańskich młodych mężczyzn, ponadprzeciętnego wzrostu używających prawdopodobnie sztucznych bród i wąsów”[20]. Jak podał rosyjski deputowany Aleksandr Hinsztejn(inne języki), zamachowcy posiadali paszporty Tadżykistanu[21]. Po dokonaniu zamachu sprawcy zbiegli z miejsca i udali się w stronę granicy z Ukrainą, gdzie zostali zatrzymani[22]. Łącznie schwytano 11 osób powiązanych z zamachem[23].

Podejrzani

edytuj

25 marca 2024 rosyjska agencja informacyjna TASS ujawniła listę czterech podejrzanych sprawców zamachu z czego trzech przyznało się do stawianych im zarzutów[24][25][26]:

  • Dalerdżon Mirzojew (ur. 1992 w Tadżykistanie) – posiadał tymczasowy meldunek w Nowosybirsku[27].
  • Saidakrami Raczabalizoda (ur. 1994) – posiadał rosyjskie dokumenty[27].
  • Szamsidin Fariduni (ur. 1998 w Tadżykistanie) – obywatel Tadżykistanu. Pracował w jednej z rosyjskich fabryk w Podolsku[27].
  • Muchammadsober Fajzow (ur. 2004) – był zatrudniony w zakładzie fryzjerskim w Iwanowie[27].

Ofiary zamachu

edytuj

Według rosyjskiego komitetu śledczego, w zamachu zginęły 144 osoby[1][28]. Według danych podanych przez TASS w wyniku zamachu rannych zostało 551 osób, z czego 10 było dziećmi, a 217 osób otrzymało opiekę ambulatoryjną[1][29]. 60 osób jest w stanie krytycznym[30].

Według ustaleń śmierć poniosła piątka dzieci a najstarsza ofiara śmiertelna miała 70 lat[1][31][32]. Według danych podanych przez szefa Komitetu Śledczego Rosji, Aleksandra Bastrykina, 40 osób zmarło w wyniku ran postrzałowych, a 45 w wyniku pożaru wznieconego przez terrorystów[33].

Wśród ofiar zidentyfikowano co najmniej ośmiu cudzoziemców.

Państwo Liczba zabitych
  Rosja 137
  Białoruś 3[34][35][36]
  Kirgistan 2[37]
  Armenia 1[38]
  Azerbejdżan 1[39]
  Mołdawia 1[38]
Razem 145

Reakcje

edytuj

  Krajowe

edytuj

23 marca 2024 Prezydent Rosji Władimir Putin stwierdził, że atak był „krwawy i barbarzyński” oraz ogłosił, że 24 marca będzie dniem żałoby narodowej. Putin stwierdził również, że wszyscy napastnicy zostali zatrzymani i że sprawcy kierowali się w strony granicy z Ukrainą, gdzie było przygotowane dla nich schronienie[40][41][42].

Mer Moskwy Siergiej Sobianin nazwał atak „wielką tragedią” oraz odwołał wszystkie wydarzenia w mieście, które miały odbyć się w weeekend po zamachu[43][44]. Także w innych regionach Rosji odwołano imprezy masowe w tych dniach[45].

Rzeczniczka prasy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej, Marija Zacharowa, nazwała to wydarzenie „okrutną zbrodnią”[46].

Julija Nawalna, żona rosyjskiego opozycjonisty Aleksieja Nawalnego, który zmarł miesiąc przed tymi wydarzeniami w rosyjskim łagrze, napisała na Twitterze: „Co za koszmar w hali Crocus. Kondolencje dla rodzin ofiar i życzenia powrotu do zdrowia rannym. Należy znaleźć i pociągnąć do odpowiedzialności wszystkie osoby zaangażowane w tę zbrodnię”[47].

Międzynarodowe

edytuj
  •   ONZRada Bezpieczeństwa ONZ wydała oświadczenie w którym stwierdziła: „Członkowie Rady Bezpieczeństwa w najostrzejszych słowach potępili haniebny i tchórzliwy atak terrorystyczny w sali koncertowej w Krasnogorsku, w obwodzie moskiewskim, w Rosji, który miał miejsce 22 marca 2024 roku”. Dodano także: „Członkowie Rady Bezpieczeństwa podkreślili potrzebę pociągnięcia do odpowiedzialności sprawców, organizatorów i sponsorów tych karygodnych aktów terroryzmu i postawienia ich przed wymiarem sprawiedliwości”. Sekretarz generalny ONZ António Guterres powiedział: „Uważamy, że atak który miał miejsce w Moskwie, za absolutnie nie do zaakceptowania i zachęcamy wszystkie kraje do wzajemnej współpracy, aby mieć pewność, że ISIS nie będzie w stanie uderzyć nigdzie indziej na świecie”[48][47].
  •   NATO – Rzeczniczka NATO Farah Dakhlallah napisała na Twitterze: „Nic nie może usprawiedliwić tak okropnych zbrodni. Składamy najszczersze kondolencje ofiarom i ich rodzinom”[48].
  •   Unia Europejska – Rzecznik prasowy Unii Europejskiej stwierdził: „Unia Europejska potępia wszelkie ataki na ludność cywilną. Nasze myśli są ze wszystkimi obywatelami Rosji, których to dotyczy”. Natomiast przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen napisała na Twitterze: „Zdecydowanie potępiam atak terrorystyczny na ludność cywilną w Crocus City Hall w Moskwie, do którego przyznało się Państwo Islamskie. Moje myśli są w tym tragicznym czasie z ofiarami i ich rodzinami”[48].
  •   Białoruś – białoruskie MSZ wydało na Twitterze komunikat w którym napisano: „Tego ohydnego aktu terrorystycznego niczym nie można usprawiedliwić”. Dodano także „W tych trudnych chwilach stoimy razem z bratnim narodem rosyjskim. Rodzinom i bliskim ofiar składamy najszczersze kondolencje, a rannym życzymy szybkiego powrotu do zdrowia”[47].
  •   ChinyPrzewodniczący ChRL Xi Jinping przesłał Władimirowi Putinowi kondolencje, w których podkreślił że: „Chiny sprzeciwiają się wszelkim formom terroryzmu, zdecydowanie potępiają atak terrorystyczny i zdecydowanie wspierają wysiłki rządu rosyjskiego na rzecz ochrony bezpieczeństwa narodowego i stabilności”[48].
  •   Egipt – egipskie MSZ wydało komunikat o treści: „Rząd i naród egipski składają szczere kondolencje i wyrazy współczucia rządowi i narodowi rosyjskiemu w związku z tą bolesną tragedią, a także rodzinom ofiar, życząc szybkiego powrotu do zdrowia wszystkim rannym”[48].
  •   FrancjaPałac Elizejski wydał oświadczenie, które głosi, iż: „Francja wyraża solidarność z ofiarami, ich bliskimi i wszystkimi Rosjanami”[48].
  •   IndiePremier Indii, Narendra Modi, napisał na Twitterze: „Zdecydowanie potępiamy ten ohydny atak terrorystyczny w Moskwie. Nasze myśli i modlitwy są z rodzinami ofiar. Indie solidaryzują się z rządem i narodem Federacji Rosyjskiej w tej godzinie żałoby”[48].
  •   Izrael – Minister Spraw Zagranicznych Izraela, Jisra’el Kac, napisał na Twitterze: „Jestem zasmucony dzisiejszymi tragicznymi wydarzeniami w Moskwie. Łączymy się całym sercem z rodzinami ofiar i wszystkimi dotkniętymi zdarzeniami”[48].
  •   Niemcy – Ministerstwo Spraw Zagranicznych wydało komunikat: „Obrazy przerażającego ataku na niewinnych ludziach w Crocus City Hall niedaleko Moskwy są drastyczne. Okoliczności muszą zostać szybko wyjaśnione. Nasze najszczersze kondolencje kierujemy dla rodzin ofiar”[49][48][47].
  •   Malezja – malezyjskie MSZ wydało komunikat, w którym „potwierdza swoje stanowisko odrzucające terroryzm i brutalny ekstremizm we wszelkich formach i przejawach. Malezja w dalszym ciągu podkreśla pilną potrzebę wspólnych międzynarodowych wysiłków na rzecz wyeliminowania plagi terroryzmu w sposób kompleksowy i skuteczny”[48].
  •   NorwegiaEspen Barth Eide, norweski minister spraw zagranicznych, na antenie telewizji TV2 powiedział: „każda utrata niewinnego ludzkiego życia jest tragedią”, dodał również, że: „sytuacja obecnie jest w fazie rozwoju, oraz że jest wiele rzeczy, o których nie wiemy, ale współczujemy ofiarom”[50].
  •   Palestynaprezydent Palestyny, Mahmud Abbas, potępił atak i „potwierdził swoją solidarność i wsparcie dla rosyjskich przywódców i przyjaznego narodu rosyjskiego, podkreślając swą troskę o stabilność w przyjaznej Federacji Rosyjskiej”[48].
  •   PolskaMinister Spraw Zagranicznych, Radosław Sikorski, na antenie stacji TVN24 powiedział: „Polska potępia terroryzm w każdej postaci”[51][52]. Polskie MSZ natomiast wydało komunikat o treści: „Jesteśmy poruszeni wieściami o tragicznych wydarzeniach w podmoskiewskiej sali koncertowej Crocus City Hall. Stanowczo potępiamy atak terrorystyczny i wyrażamy szczere kondolencje rodzinom ofiar”[47]. Premier Polski, Donald Tusk, wydał oświadczenie Twitterze, w którym napisał: „Polska zdecydowanie potępia brutalny atak na Crocus City Hall w Moskwie. Wszyscy opłakujemy rodziny ofiar. Mamy nadzieję, że ta straszna tragedia nie stanie się dla nikogo pretekstem do eskalacji przemocy i agresji”[53].
  •   Południowa AfrykaPrezydent RPA, Cyril Ramaphosa, napisał na Twitterze: „Jesteśmy głęboko zasmuceni i składamy kondolencje narodowi Rosji w związku z tragicznym atakiem terrorystycznym, w którym zginęło tak wiele osób. Będę rozmawiał z prezydentem Putinem, aby przekazać nasze kondolencje”[48].
  •   Serbia – Serbski resort dyplomacji napisał na Twitterze: „Jesteśmy głęboko zszokowani ohydnym atakiem terrorystycznym na Crocus City Hall w Moskwie. Składamy najszczersze kondolencje rodzinom i przyjaciołom ofiar, mieszkańcom Rosji i naszym współpracownikom z resortu dyplomacji Rosji. Rannym życzymy jak najszybszego i najpełniejszego powrotu do zdrowia”[47].
  •   Syria – syryjskie MSZ wydało komunikat: „Potępiamy w najostrzejszych słowach ten tchórzliwy atak terrorystyczny, który następuje po wielkich osiągnięciach przyjaznego narodu rosyjskiego. Syria podkreśla potrzebę zintensyfikowania światowych wysiłków, aby stawić czoła takim masakrom i postawić ich sprawców przed wymiarem sprawiedliwości”[48].
  •   Turcja – Prezydent Recep Erdoğan powiedział: „Mocno potępiamy ten nikczemny atak terrorystyczny, którego celem byli niewinni cywile. Nie ma znaczenia, jakie jest jego źródło, terroryzm jest nieakceptowalny. Jako kraj, który doskonale zna krwawą i podstępną twarz terroryzmu, dzielimy ból z Rosją jako narodem oraz państwem. Będziemy kontynuować naszą walkę z terroryzmem”[49].
  •   Wenezuela – Minister spraw zagranicznych Yvan Gil, wypowiadając się o ataku oznajmił: „Wyrażamy najgłębsze potępienie ataku zbrojnego, który został przeprowadzony dziś przeciw cywilom w Moskwie w Crocus City Hall. Przesyłamy nasze kondolencje rodzinom ofiar oraz pozostajemy w solidarności z rosyjskim rządem”[49][48].
  •   Włochy – premier Georgia Meloni powiedziała, że: „Skala tragedii niewinnych cywili w Moskwie jest nieakceptowalna. Wyrażam stanowcze i całkowite potępienie ze strony włoskiego rządu wobec tego haniebnego aktu terroryzmu”[48][49].
  •   Zjednoczone Emiraty Arabskie – emirackie MSZ oznajmiło: „Zjednoczone Emiraty Arabskie wyrażają swoje zdecydowane potępienie tych przestępczych czynów i trwałe odrzucenie wszelkich form przemocy i terroryzmu, które mają na celu destabilizację bezpieczeństwa i stabilności i są niezgodne z prawem międzynarodowym”[48].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e Steve Rosenberg: Why is Russia trying to frame Ukraine for concert massacre?. BBC, 2024-04-08. [dostęp 2024-05-17]. (ros.).
  2. ISIS odpowiada za zamach w Moskwie. Media: Amerykanie ostrzegali przed takim scenariuszem [online], PAP, 22 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  3. Strzelanina w sali koncertowej pod Moskwą. Są ofiary i ranni, trwa akcja służb [online], wiadomosci.onet.pl [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  4. Moskwa: Jakie będą następstwa ataku na halę koncertową? Wiadomo kogo oskarży Kreml [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  5. a b Guy Faulconbridge, Andrew Osborn, Gunmen kill more than 60 in concert attack near Moscow, Islamic State claims responsibility [online], Reuters, 23 marca 2024 [dostęp 2024-03-23].
  6. Reuters, Russia says it neutralized ISIS cell plotting attack on Moscow synagogue [online] (ang.).
  7. U.S. warns of imminent Moscow attack by 'extremists,' urges citizens to avoid crowds [online], NBC News, 8 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (ang.).
  8. Moscow terror warning as UK and US embassy issue statement against travel [online], The Independent, 8 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (ang.).
  9. Russian authorities say dozens dead in attack on Moscow concert venue [online], ft.com [dostęp 2024-03-22].
  10. Jacek Misztal, Zamach na obrzeżach Moskwy. Jednostki specjalne rozpoczęły szturm na salę koncertową [online], Bankier.pl, 22 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  11. Zamach terrorystyczny w aglomeracji Moskwy. Strzały i wybuch w sali koncertowej [online], belsat.eu [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  12. Gunmen kill 133 at Crocus City Hall in Moscow attack [online], 22 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  13. Strzelanina i pożar w sali koncertowej pod Moskwą. Co najmniej 40 zabitych i 100 rannych [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  14. Andrzej Grochowina, Wiktoria Beczek: Rosja. Atak terrorystyczny w sali koncertowej. IS się przyznaje, rośnie bilans ofiar [CO JUŻ WIEMY]. Gazeta.pl, 2024-03-22. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  15. Strzelanina, eksplozje i pożar pod Moskwą. Wielu zabitych i rannych [online], TVN24, 22 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (pol.).
  16. AFP, Islamic State Group Claims Russia Gun Attack [online], The Moscow Times, 23 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  17. ISIS wzięło odpowiedzialność za atak pod Moskwą. Źródła w Rosji mają wątpliwości [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-03-23] (pol.).
  18. Artur Patrzylas: Wywiad USA potwierdza odpowiedzialność Państwa Islamskiego za atak terrorystyczny pod Moskwą. [w:] Bezpieczeństwo [on-line]. forsal.pl, 2024-03-23. [dostęp 2024-03-24]. (pol.).
  19. USA: Wywiad potwierdza odpowiedzialność ISIS za atak terrorystyczny pod Moskwą. [w:] Rynki zagraniczne [on-line]. wnp.pl, 2024-03-23. [dostęp 2024-03-24]. (pol.).
  20. Meduza, Terrorist attack at concert hall outside Moscow [online], 22 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (ang.).
  21. Guy Faulconbridge, Alexander Marrow, Mark Trevelyan, Russia arrests suspected gunmen as concert death toll soars to 143 [online], Reuters, 23 marca 2024 [dostęp 2024-03-23].
  22. Moscow attack latest: At least 60 dead in concert hall shooting, says Russia [online], BBC News [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  23. https://www.reuters.com/world/europe/two-suspects-moscow-attack-detained-after-car-chase-lawmaker-2024-03-23/.
  24. Moscow attack: Russian court charges four men with act of terrorism [online], 24 marca 2024 [dostęp 2024-03-25] (ang.).
  25. Three out of four Moscow concert hall attack suspects plead guilty in court [online], Sky News [dostęp 2024-03-25] (ang.).
  26. Daniel Hardaker, Russian concert hall attack suspects pictured in Moscow court, „The Telegraph”, 24 marca 2024, ISSN 0307-1235 [dostęp 2024-03-25] (ang.).
  27. a b c d CNN, Here’s what we know about the four suspects in the Moscow concert hall attack [online], CNN, 24 marca 2024 [dostęp 2024-03-25] (ang.).
  28. Co wiemy o ataku na moskiewską salę koncertową [online], Rzeczpospolita [dostęp 2024-03-23] (pol.).
  29. Число пострадавших при теракте в «Крокусе» превысило 550 человек. Lenta.ru, 2024-03-29. [dostęp 2024-03-29]. (ros.).
  30. Moscow attack latest: All four suspects arrested after Crocus City Hall shootings, Russia says [online], BBC News [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  31. Joanna Walters i inni, Moscow concert hall attack: Putin tells Russians Ukraine linked to attack which killed 133, claims denied by Kyiv officials – live updates, „the Guardian”, 23 marca 2024, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  32. What we know about the attack on a Moscow concert hall [online], 23 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  33. Wciąż rośnie skala tragedii. Są nowe informacje o liczbie ofiar zamachu pod Moskwą. Polskie Radio24.pl, 2024-03-25. [dostęp 2024-03-25]. (pol.).
  34. Теракт в „Крокус сити холле”. Факты [online], TACC [dostęp 2024-03-25].
  35. ТАСС [online], Telegram [dostęp 2024-03-26].
  36. Умер еще один гражданин Белоруссии, пострадавший при теракте в Подмосковье [online], TACC [dostęp 2024-03-29].
  37. Пропавшие после теракта в «Крокусе» кыргызстанки погибли. Vesti.kg, 2024-03-26. [dostęp 2024-03-26]. (ros.).
  38. a b МИД Молдавии подтвердил гибель гражданки республики в результате теракта в „Крокусе” [online], TACC [dostęp 2024-03-25].
  39. Erməni arvadı ilə birlikdə “Krokus” terrorunda həlak olan azərbaycanlı kimdir? [online], Medianews, 24 marca 2024 [dostęp 2024-03-25] (azer.).
  40. Sofiya Lutsiv, Prezydent Rosji Władimir Putin i jego imperialne ambicje (President of Russia Vladimir Putin and His Imperial Ambitions), „SSRN Electronic Journal”, 2021, DOI10.2139/ssrn.3875725, ISSN 1556-5068.
  41. Putin przerwał milczenie. Zdecydowane słowa po zamachu [online], wydarzenia.interia.pl [dostęp 2024-03-23] (pol.).
  42. Adam Zygiel (oprac.), „Krwawy i barbarzyński atak”. Putin zabrał głos ws. zamachu pod Moskwą [online], Wirtualna Polska, 23 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (pol.).
  43. Andrew Roth, At least 40 killed and more than 100 wounded in Moscow concert hall attack, „The Guardian”, 22 marca 2024, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-03-22] (ang.).
  44. Moscow concert attack live updates: Dozens reported dead after shooting [online], NBC News, 22 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (ang.).
  45. Paul Kirby & Andre Rhoden-Paul: Gunmen kill 133 at Crocus City Hall in Moscow attack. bbc.com, 2024-03-23. [dostęp 2024-03-24]. (ang.).
  46. Russia: The death toll from the shooting in Moscow has risen to 40 people [online], Iraqi News Agency [dostęp 2024-03-22].
  47. a b c d e f g h Atak terrorystyczny w Moskwie. Reakcje światowych przywódców, polityków i resortów dyplomacji. TVN24, 2024-03-23. [dostęp 2024-03-23]. (pol.).
  48. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s World reaction to the attacks on Moscow’s Crocus City Hall. Aljazeera, 2024-03-23. [dostęp 2024-03-23]. (ang.).
  49. a b c d World reaction to deadly shooting at Moscow concert hall [online], Reuters, 23 marca 2024 [dostęp 2024-03-23].
  50. Håkon Kvam Lyngstad, Barth Eide om Moskva-angrepet: – Dramatiske bilder [online], TV 2, 22 marca 2024 [dostęp 2024-03-22] (norw.).
  51. Donald Tusk i Radosław Sikorski o ataku pod Moskwą. Siewiera: prezydent informowany na bieżąco. TVN24, 2024-03-22. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  52. Strzelanina w sali koncertowej na przedmieściach Moskwy. Radosław Sikorski zabrał głos. Rzeczpospolita, 2024-03-22. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
  53. Premier Donald Tusk skomentował atak terrorystyczny w Moskwie. Business Insider, 2024-03-23. [dostęp 2024-03-23]. (pol.).
  54. White House rules out any Ukrainian role in Moscow concert attack [online], aa.com.tr [dostęp 2024-03-22].
  55. Léonie Chao-Fong i inni, Moscow concert hall shooting: at least 40 killed and 100 wounded in attack; roof collapsing as fire rips through venue – latest updates, „the Guardian”, 22 marca 2024, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-03-22] (ang.).