siekiera
siekiera (język polski)
edytuj
- wymowa:
- IPA: [ɕɛ̇ˈcɛra], AS: [śėḱera], zjawiska fonetyczne: zmięk.• podw. art.
-
- znaczenia:
rzeczownik, rodzaj żeński
- (1.1) ręczne narzędzie do obróbki drewna, składające się ze stalowego obucha w kształcie klina oraz osadzonego w nim drewnianego styliska
- (1.2) pot. coś aż odurzającego[1]
- odmiana:
- (1.1-2)
przypadek liczba pojedyncza liczba mnoga mianownik siekiera siekiery dopełniacz siekiery siekier celownik siekierze siekierom biernik siekierę siekiery narzędnik siekierą siekierami miejscownik siekierze siekierach wołacz siekiero siekiery
- przykłady:
- (1.1) Wówczas jednemu przy ścinaniu pnia siekiera wpadła do wody i on zawołał: «Ach, panie! – i to jeszcze pożyczona»[2].
- (1.2) Babka, niby ze szczodrobliwości, robiła takie siekiery, że tego nie szło pić.
- składnia:
- kolokacje:
- (1.1) poręczna / ostra / tępa siekiera • stylisko / rękojeść / obuch / toporzysko / ostrze / klin siekiery • rąbać / narąbać / porąbać / robić siekierą • ostrzyć / naostrzyć / tępić / stępić siekierę • siekiera tulejowa • paść pod siekierą
- (1.2) pić / robić siekierę
- synonimy:
- (1.1) topór; gw. rąbanica; gw. (Śląsk Cieszyński) krzysoczka, cieślica, gw. (Górny Śląsk) siykiyra
- antonimy:
- hiperonimy:
- (1.1) narzędzie
- hiponimy:
- holonimy:
- wyrazy pokrewne:
- rzecz. siekierezada ż, siekiernik mos/mrz, siekiernica ż, Siekierki nmos, Siekierczyn mrz, Siekierczyna ż, Siekierno n, Siekiernik mrz, Siekierz mrz, Siekiersk mrz
- przym. siekierowy, siekierkowy
- związki frazeologiczne:
- można by siekierę zawiesić w powietrzu / smrodu tyleż, siekierę by mógł zawiesić • koń bosy na lód, but dziurawy na błoto, tępa siekiera na drwa – niebezpieczni są • byle siekiera w ręku, to głód nie dokuczy • porzucił jak złą siekierę na natoniu • odbieżeć jako siekiery na natoniu • z siekierą na osy • jak siekiera bez klina, tak obiad bez wina • niech pan panem będzie, a z wygodą sługa, Bartosz do siekiery, a Maciek do pługa • gdy Bóg zechce, to i siekiera pod ławą zapieje / jak Pan Bóg dopuści, to siekiera pod ławą zaszczeka • pływać siekierą • zła siekiera nie utonie • najgorsza siekiera u kowala • i najostrzejsza siekiera sama nie rąbie • siedzieć jak pod siekierą • nie raz siekierą, gdy dąb chcesz zwalić • pomiędzy dwoma, siekiera zginęła • ostry jak żydowska siekiera • przyganiała siekiera gracy • rąbać, jak cieśla siekierą • bieda, siekierą by jej nie urąbał • biegać za kimś z siekierą
- uwagi:
- zob. też siekiera w Wikipedii
- zob. też siekiera (narzędzie) w Wikicytatach
- (1.1) por. topór • toporek • berdysz • ciupaga • labrys • halabarda • tomahawk • czekan • fasces • ono
- tłumaczenia:
- angielski: (1.1) axe
- arabski: (1.1) بلطة ż, فاس m
- baskijski: (1.1) aizkora
- białoruski: (1.1) сякера ż
- czeski: (1.1) sekera ż, sekyra ż
- duński: (1.1) økse w
- esperanto: (1.1) hakilo
- francuski: (1.1) hache ż, cognée ż
- hiszpański: (1.1) hacha ż
- islandzki: (1.1) öxi ż
- jaćwieski: (1.1) tirtis
- jidysz: (1.1) האַק ż (hak)
- kaszubski: (1.1) seczera ż
- kazachski: (1.1) балта
- luksemburski: (1.1) Aaxt ż
- niemiecki: (1.1) Axt ż
- norweski (bokmål): (1.1) øks m/ż
- norweski (nynorsk): (1.1) øks ż
- nowogrecki: (1.1) τσεκούρι n
- portugalski: (1.1) machado m
- rosyjski: (1.1) топор m
- rumuński: (1.1) topor n
- słowacki: (1.1) sekera ż
- starogrecki: (1.1) ἀξίνη ż
- szkocki: (1.1) aix
- szwedzki: (1.1) yxa w
- ukraiński: (1.1) сокира ż
- wilamowski: (1.1) akys ż, ākys ż, aokys ż
- włoski: (1.1) ascia ż, scure ż
- źródła:
- ↑
Hasło „siekiera (napój)” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.
- ↑ 2 Księga Królewska 6,5, Biblia Tysiąclecia Online, Poznań 2003 (tłum. Feliks Szreder).
- ↑ Alicja Nagórko, Zarys gramatyki polskiej, PWN, Warszawa 2007, s. 189.
- ↑ Hasło „siekiera” w: Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN.