Jakow Protazanow

Jakow Protazanow

Data i miejsce urodzenia	4 lutego 1881 Moskwa
Data i miejsce śmierci	9 sierpnia 1945 Moskwa
Zawód	reżyser, scenarzysta

Jakow Aleksandrowicz Protazanow, ros. Яков Александрович Протазанов (ur. 4 lutego 1881 w Moskwie, zm. 9 sierpnia 1945 w Moskwie) – rosyjski i radziecki reżyser i scenarzysta, uważany – obok Władimira Gardina – za jednego z ojców rosyjskiej kinematografii.

Życiorys

Pracę w filmie rozpoczął w 1907. W 1911 wyreżyserował swój pierwszy film Pieśń katorżnika. W latach 1911–1918 zrealizował przeszło 80 filmów, w tym kilka adaptacji klasycznej literatury rosyjskiej. Najbardziej udanymi filmami na tym etapie twórczości były: Dama pikowa (1916), Nikołaj Stawrogin (1915), Wojna i pokój (1915, wspólnie z Władimirem Gardinem) oraz Ojciec Sergiusz (1918).

W 1920 wyemigrował do Francji. Przebywał tam 4 lata i zrealizował kilka filmów, po czym wrócił do ojczyzny. Po powrocie w 1924 nakręcił pierwszy radziecki film science-fiction Aelita, na podstawie powieści Aleksieja Tołstoja.

Od tego czasu aż do końca swojej kariery regularnie reżyserował 1-2 filmy rocznie, współpracując z najlepszymi rosyjskimi filmowcami. U Protazanowa występowała cała plejada popularnych aktorów radzieckich, m.in. Nikołaj Batałow, Igor Iljinski, Anatolij Ktorow, Siergiej Martinson, Michaił Żarow. W jego filmach debiutowało wiele późniejszych gwiazd radzieckiej kinematografii, np. Nina Alisowa i Wiera Mariecka. Do grona współpracowników reżysera należeli m.in. scenograf Władimir Jegorow oraz operatorzy Anatolij Gołownia, Mark Magidson i Jurij Żelabużski.

Protazanow reżyserował zarówno komedie, takie jak Proces o trzy miliony (1926) czy Odpust na świętego Jorgena (1930), jak i dramaty współczesne: Jego wezwanie (1925) czy Siódmoklasiści (1938). Jest również twórcą wielu adaptacji, w tym ekranizacji dzieł Antona Czechowa (Stanowiska i ludzie z 1929), Leonida Andrejewa (Biały orzeł z 1928), I. Szmielowa (Kelner w restauracji „Jar” z 1927) oraz Nikołaja Ostrowskiego (Panna bez posagu z 1936). Ostatni film w swojej karierze Przygody Nasreddina wyreżyserował w 1944 podczas wojny w Taszkencie wspólnie z młodymi uzbeckimi filmowcami.

Filmografia

• 1911 Pieśń katorżnika
• 1915 Nikołaj Stawrogin
• 1915 Wojna i pokój (wspólnie z Władimirem Gardinem)
• 1916 Dama pikowa
• 1918 Ojciec Sergiusz
• 1924 Aelita
• 1925 Krojczy z Torżka
• 1925 Jego wezwanie
• 1926 Proces o trzy miliony
• 1926 Czterdziesty pierwszy
• 1927 Don Diego i Pelagia
• 1927 Kelner z restauracji „Jar”
• 1928 Biały orzeł
• 1929 Stanowiska i ludzie
• 1930 Odpust na świętego Jorgena
• 1931 Tommi
• 1934 Marionetki
• 1934 O dziwnej naturze miłości
• 1936 Panna bez posagu
• 1938 Siódmoklasiści
• 1940 Saławat – wódz Baszkirów
• 1943 Przygody Nasreddina

Bibliografia

• Jelena Bauman, Rostisław Jurieniew, Mała Encyklopedia Kina Radzieckiego, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1987, ISBN 83-221-0446-4.
• Ian Christie Protazanov: A Timely Case for Treatment

Linki zewnętrzne

• Jakow Protazanow w bazie IMDb (ang.)