Tekst źródłowy strony Klonazepam

{{Dopracować|więcej przypisów=2018-03}}
{{Związek chemiczny infobox
 |nazwa                      = Klonazepam
 |1. grafika                 = Clonazepam 200.svg
 |opis 1. grafiki            = 
 |rozmiar 1. grafiki         = 160
 |2. grafika                 = 
 |opis 2. grafiki            = 
 |3. grafika                 = 
 |opis 3. grafiki            = 
 |nazwa systematyczna        = 5-(2-chlorofenylo)-7-nitro-1,3-dihydro-1,4-benzodiazepin-2-on
 |nazwy farmaceutyczne       = {{Łac.|clonazepamum}}<ref name="FP6" />
 |inne nazwy                 = 6-(2-chlorofenylo)-9-nitro-2,5-diazabicyklo[5.4.0]undeka-5,8,10,12-tetraen-3-on
 |wzór sumaryczny            = C<sub>15</sub>H<sub>10</sub>ClN<sub>3</sub>O<sub>3</sub>
 |inne wzory                 = 
 |masa molowa                = 315,71
 |wygląd                     = żółtawy proszek<ref name="Sigma-Aldrich" />
 |SMILES                     = C1C(=O)NC2=C(C=C(C=C2)[N+](=O)[O-])C(=N1)C3=CC=CC=C3Cl
 |numer CAS                  = 1622-61-3
 |PubChem                    = 2802
 |DrugBank                   = DB01068
 |gęstość                    = 
 |gęstość źródło             = 
 |stan skupienia w podanej g = 
 |g warunki niestandardowe   = 
 |rozpuszczalność w wodzie   = praktycznie nierozpuszczalny
 |rww źródło                 = <ref name="FP6" />
 |rww warunki niestandardowe = 
 |inne rozpuszczalniki       = słabo rozpuszczalny w [[etanol]]u i [[metanol]]u, bardzo słabo w [[eter dietylowy|eterze dietylowym]]<ref name="FP6" />
 |temperatura topnienia      = 239
 |tt źródło                  = <ref name="FP6" />
 |tt warunki niestandardowe  = 
 |temperatura wrzenia        = 
 |tw źródło                  = 
 |tw warunki niestandardowe  = 
 |temperatura krytyczna      = 
 |tk źródło                  = 
 |ciśnienie krytyczne        = 
 |ck źródło                  = 
 |logP                       = 
 |kwasowość                  = 
 |zasadowość                 = 
 |lepkość                    = 
 |l źródło                   = 
 |l warunki niestandardowe   = 
 |napięcie powierzchniowe    = 
 |np źródło                  = 
 |np warunki niestandardowe  = 
 |układ krystalograficzny    = 
 |moment dipolowy            = 
 |moment dipolowy źródło     = 
 |karta charakterystyki      = {{Sigma-Aldrich|C1277|SIGMA|link=tak|data dostępu=2018-03-31}}
 |zagrożenia GHS źródło      = MSDS
 |piktogram GHS              = {{Piktogram GHS|brak}}
 |hasło GHS                  = 
 |zwroty H                   = {{Zwroty H|brak}}
 |zwroty EUH                 = {{Zwroty EUH|brak}}
 |zwroty P                   = {{Zwroty P|brak}}
 |NFPA 704                   = 
 |NFPA 704 źródło            = 
 |temperatura zapłonu        = 
 |tz źródło                  = 
 |tz warunki niestandardowe  = 
 |temperatura samozapłonu    = 
 |ts źródło                  = 
 |ts warunki niestandardowe  = 
 |numer RTECS                = DF2100000
 |dawka śmiertelna           = 
 |pochodne                   = 
 |podobne związki            = [[nitrazepam]] [[flunitrazepam]]
 |ATC                        = [[ATC (N03)|N03AE01]]
 |legalność w Polsce         = IV-P
 |stosowanie w ciąży         = 
 |działanie                  = przeciwlękowe, przeciwdrgawkowe
 |procent wchłaniania        = 
 |biodostępność              = 90%
 |okres półtrwania           = 18–50 godzin
 |wiązanie z białkami osocza = 
 |metabolizm                 = [[wątroba|wątrobowy]]
 |wydalanie                  = z [[mocz]]em
 |drogi podawania            = doustnie, dożylnie, domięśniowo
 |objętość dystrybucji       = 
 |commons                    = 
 |wikisłownik                = klonazepam
}}
'''Klonazepam''' ({{łac.|clonazepamum}})<ref name="FP6" /> – [[związki organiczne|organiczny związek chemiczny]] z grupy [[Benzodiazepiny (leki)|benzodiazepin]], stosowany jako [[Leki psychotropowe|lek psychotropowy]] o silnym i długotrwałym działaniu [[Drgawki|przeciwdrgawkowym]] i [[Leki przeciwlękowe|przeciwlękowym]]. Profilem działania przypomina [[fenobarbital]]<ref name="Sullivan-1993" />. Działa na struktury [[ośrodkowy układ nerwowy|ośrodkowego układu nerwowego]] (OUN), głównie na [[układ limbiczny]] i [[podwzgórze]] (ułatwia przekaźnictwo [[Kwas γ-aminomasłowy|GABA]]-ergiczne). Działanie objawia się silnym i długotrwałym efektem przeciwdrgawkowym. Jest jedną z najsilniejszych benzodiazepin, wykazuje silne powinowactwo do ośrodkowego [[Receptor benzodiazepinowy|receptora benzodiazepinowego]]<ref name="Rosenberg-1989" />. Klonazepam działa również przeciwlękowo, uspokajająco, umiarkowanie [[Leki nasenne|nasennie]] i zmniejsza [[Napięcie mięśniowe|napięcie mięśni szkieletowych]]. Wykazano także, że klonazepam zmniejsza aktywność serotoninergiczną neuronów, działając jako [[Antagonista (farmakologia)|antagonista]] [[Receptor 5-HT1A|receptorów 5-HT1A]]<ref name="Pratt-1979" /><ref name="Wagner-1985" />.

Klonazepam dobrze się wchłania z [[Przewód pokarmowy|przewodu pokarmowego]]. Całkowity czas jego działania wynosi powyżej 24 godzin. Później ulega on [[metabolizm]]owi w [[wątroba|wątrobie]] do [[aminoklonazepam]]u o znikomo małej aktywności wobec receptora benzodiazepinowego. Maksymalna dawka dobowa (u dorosłych) wynosi 20&nbsp;mg<ref name="Medycyna Praktyczna 1" />, jednak z uwagi na liczne zagrożenia związane z tym lekiem, należy stosować jak najmniejsze [[Dawka terapeutyczna|skuteczne dawki]]<ref name="RxList" />.

W [[Polska|Polsce]] dostępny jest wyłącznie jeden preparat zawierający klonazepam – ''Clonazepamum TZF'' ([[Tabletka|tabletki]])<ref name="Medycyna Praktyczna 2" />.

== Wskazania ==
Leczenie i zapobieganie napadom [[Padaczka|padaczki]] u dorosłych i u dzieci, także w [[leczenie skojarzone|leczeniu skojarzonym]], [[somnambulizm]]u, w różnego typu formach wzmożonego napięcia mięśniowego, [[przełom psychomotoryczny|przełomy psychomotoryczne]], tłumienie [[lęk]]ów, [[bezsenność]] oraz inne [[zaburzenia snu]] (szczególnie u chorych z organicznym uszkodzeniem OUN). Niekiedy także wspomagająco w [[neuralgia]]ch oraz [[psychoza]]ch. Obecne wskazania rejestracyjne, z uwagi na znaczny potencjał [[Lekomania|uzależniający]], dopuszczają stosowanie klonazepamu tylko do leczenia padaczek<ref name="Medycyna Praktyczna 2" />.

== Zagrożenia ==
=== Przeciwwskazania ===
Długotrwałe stosowanie klonazepamu prowadzi do stopniowego osłabienia działania w wyniku rozwoju zjawiska [[Tolerancja farmakologiczna|tolerancji]]. Należy unikać długotrwałego podawania leku u osób w wieku podeszłym, ze względu na nasilenie [[Niepożądane działanie leku|działań niepożądanych]] w tej grupie wiekowej. Ze względu na możliwość interakcji z klonazepamem, inne leki (zwłaszcza te, które hamują działanie OUN) można stosować wyłącznie po uzgodnieniu z lekarzem. Bezwzględnie nie można łączyć klonazepamu z innymi benzodiazepinami, [[Barbiturany|barbituranami]] oraz silnymi [[Opioidy|opioidami]], ponieważ występuje wówczas wysokie ryzyko śmiertelnego zahamowania ośrodkowego układu nerwowego<ref name="RxList" />. Leku tego nie można również stosować u pacjentów, u których występuje nadwrażliwość na benzodiazepiny.

Z uwagi na znaczny potencjał uzależniający, nawet krótkotrwałe przyjmowanie leku może doprowadzić do [[Uzależnienie psychofizyczne|uzależnienia psychofizycznego]] oraz wystąpienia [[Zespół abstynencyjny|zespołu odstawiennego]] w przypadku nagłego odstawienia. Stan ten charakteryzuje się [[Agitacja (medycyna)|agitacją]] (niepokojem psychoruchowym), drgawkami lub [[Stan padaczkowy|stanami padaczkowymi]] (stanowiącymi bezpośrednie zagrożenie życia), [[urojenia]]mi, [[Halucynacje|halucynacjami]], [[Depersonalizacja|depersonalizacją]], wzmożoną drażliwością, bezsennością oraz obniżeniem [[Nastrój|nastroju]]. Objawy mogą utrzymywać się niekiedy nawet do kilku miesięcy. W niektórych przypadkach przewlekły zespół odstawienny może powstać ze względu na fizykochemiczne uszkodzenia [[neuron]]ów, które mogą być stałe lub powoli odwracające się<ref name="Ashton-1991" />. W związku z powyższym, czas leczenia klonazepamem powinien być jak najkrótszy i nie powinien przekraczać kilku tygodni, włącznie z okresem stopniowego odstawiania leku.

Należy zachować ostrożność podczas podawania leku osobom z zaburzeniami czynności wątroby i [[nerka|nerek]], z przewlekłymi chorobami [[drogi oddechowe|dróg oddechowych]] i u pacjentów z [[alkoholizm|uzależnieniem alkoholowym]] ([[Etanol|alkohol]] wzmacnia działanie klonazepamu i może doprowadzić do wystąpienia [[reakcja paradoksalna|reakcji paradoksalnych]] i [[upojenie patologiczne|upojenia patologicznego]]) oraz z [[Zaburzenie osobowości|zaburzeniami osobowości]] oraz [[Świadomość|świadomości]]. Poza tym, stosowanie klonazepamu nie jest wskazane przy następujących schorzeniach: zaburzenia [[Oddychanie zewnętrzne|oddychania]] (zwłaszcza ciężka [[niewydolność oddechowa]]), [[miastenia]] oraz [[jaskra]] z zamkniętym kątem przesączania. Ponieważ klonazepam przenika przez [[bariera krew-mózg|barierę krew-mózg]] oraz przez [[łożysko (anatomia)|łożysko]], nie powinno go się również stosować podczas [[Ciąża człowieka|ciąży]] oraz w okresie [[Karmienie piersią|karmienia piersią]], jednak dopuszcza się wyjątki, kiedy to podanie leku matce jest bezwzględnie konieczne.

Działanie klonazepamu może zostać osłabione lub zmienione przez [[palenie tytoniu]]<ref name="Clonazepamum TZF Charakterystyka" />, zażywanie produktów zawierających [[Kofeina|kofeinę]] oraz innych [[Stymulanty|stymulantów]]. Dochodzi wówczas do osłabiania działania stymulantów przez stosowany jednocześnie klonazepam. Może dojść również do zmiany działania klonazepamu i wystąpienia specyficznych objawów paradoksalnych oraz innych objawów psychicznych. Zjawiska takie obserwowano nawet dla samej [[Nikotyna|nikotyny]], dlatego palenie tytoniu w trakcie kuracji klonazepamem nie jest zalecane<ref name="Desai-2001" />.

Ponieważ klonazepam zaburza sprawność psychomotoryczną psychofizyczną, podczas jego stosowania, a także 3 dni po zakończeniu terapii, nie należy prowadzić [[pojazd]]ów ani [[Obsługa maszyn i urządzeń|obsługiwać maszyn i urządzeń]]<ref name="Clonazepamum TZF Charakterystyka" />.

=== Działania niepożądane ===
Działania niepożądane, które związane są bezpośrednio związane z [[Ośrodkowy układ nerwowy|ośrodkowym układem nerwowym]] (OUN) mogą pojawić się nawet podczas krótkotrwałego stosowania klonazepamu. Zwykle najczęściej występującymi są: [[somnolencja]] (patologiczną senność), ospałość, zaburzenia [[Koordynacja ruchowa|koordynacji ruchowej]], zmiany zachowania, dezorientacja, [[pląsawica]], [[diplopia]] (podwójne widzenie), [[oczopląs]], [[zaburzenia mowy]] (np. [[dyzartria]]), [[Ból głowy|bóle]] i [[zawroty głowy]], [[hemipareza]] (niedowład połowiczy), jak również cały szereg zaburzeń psychicznych (m.in.: umiarkowana [[euforia]], [[zaburzenia depresyjne]], zaburzenia [[Asocjacja (psychologia)|asocjacyjne]] (zaburzenia kojarzenia), [[labilność emocjonalna]], bezsenność, [[Halucynacje|omamy]], zaburzenia [[libido]] oraz [[infantylizm|infantylność]]).

Działania niepożądane niezwiązane bezpośrednio z OUN pojawiają się zwykle w przypadku przewlekłego stosowania. Zaliczyć do nich można:
* Zaburzenia [[Układ oddechowy człowieka|układu oddechowego]] – objawy [[Zapalenie|zapalenia]] [[Górne drogi oddechowe|górnych dróg oddechowych]], płytki oddech, ogólne osłabienie czynności oddechowych (dlatego u pacjentów przewlekłymi chorobami dróg oddechowych należy zachować szczególną ostrożność przy stosowaniu klonazepamu).
* Zaburzenia [[Układ krążenia|układu krążenia]] – [[Palpitacja|palpitacje]] (kołatanie serca), [[hipotensja]] (znaczny spadek [[Ciśnienie tętnicze|ciśnienia tętniczego]]), [[niedokrwistość]] (anemia), zmniejszenie liczby [[Leukocyty|leukocytów]] (białych krwinek), [[małopłytkowość]] (zmniejszenie liczby [[trombocyt]]ów, czyli płytek krwi) z jednoczesną [[Eozynofilia|eozynofilią]] (zwiększenie liczby [[eozynofil]]i).
* Zaburzenia [[Skóra|skóry]] – wypadanie [[włos]]ów lub nadmierne [[Owłosienie ciała|owłosienie]], [[wysypka|wysypki]], [[obrzęk]]i [[twarz]]y oraz [[staw skokowy|stawów skokowych]].
* Zaburzenia [[Układ pokarmowy człowieka|układu pokarmowego]] – zaburzenia [[apetyt]]u (zwiększenie lub całkowity brak), powiększona [[wątroba]], nalot na [[Język (anatomia)|języku]], [[wrzód|owrzodzenia]] i bolesność [[dziąsło|dziąseł]], zapalenie [[Błona śluzowa|błony śluzowej]] [[żołądek|żołądka]], [[biegunka]] lub [[Zaparcie|zaparcia]], [[nudności]].
* Zaburzenia [[Układ moczowo-płciowy|układu moczowo-płciowego]] – [[dysuria]] (bolesne [[Mikcja|oddawanie moczu]]) lub [[inkontynencja]] (mimowolne oddawanie moczu, np. [[moczenie nocne]]).

=== Przedawkowanie ===
W dużych dawkach klonazepam może spowodować tzw. [[Osobowość dyssocjalna|deficyt lęku]] oraz [[Niepamięć następcza|niepamięć następczą]] po zmetabolizowaniu (jednak ze względu na stosunkowo niską rozpuszczalność w [[Tłuszcze|tłuszczach]] jej intensywność jest mniejsza niż w przypadku innych benzodiazepin)<ref name="Griffin-2013" />. Poza tym, w wyniku przedawkowania mogą wystąpić następujące objawy: somnolencja (patologiczna senność), dezorientacja, zaburzenia mowy oraz [[utrata przytomności]].

Postępowanie w przedawkowaniu sprowadza się do opróżnienia żołądka ([[wymioty]] lub [[płukanie żołądka|płukanie]]) i do monitorowania podstawowych czynności życiowych (oddech, [[tętno]], [[ciśnienie tętnicze]]). Specyficznym [[Odtrutka|antidotum]] (jak w przypadku innych benzodiazepin) jest [[flumazenil]].

== Przypisy ==
<references>
<ref name="Ashton-1991">{{cytuj |autor = H. Ashton |tytuł = Protracted withdrawal syndromes from benzodiazepines |czasopismo = Journal of Substance Abuse Treatment |data = 1991 |wolumin = 8 |numer = 1–2 |s = 19–28 |doi = 10.1016/0740-5472(91)90023-4 |pmid = 1675688 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="Clonazepamum TZF Charakterystyka">{{Cytuj stronę |url = http://leki.urpl.gov.pl/files/43_Clonazepamum_TZF_tabl_2mg.pdf |tytuł = Clonazepamum TZF. Charakterystyka produktu leczniczego |opublikowany = [[Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych]] |data dostępu = 2019-10-16}}</ref>
<ref name="FP6">{{FP6|s=1176}}</ref>
<ref name="Desai-2001">{{cytuj |autor = Hiral D. Desai, Julia Seabolt, Michael W. Jann |tytuł = Smoking in patients receiving psychotropic medications. A pharmacokinetic perspective |czasopismo = CNS drugs |data = 2001 |wolumin = 15 |s = 469–494 |doi = 10.2165/00023210-200115060-00005 |pmid = 11524025 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="Griffin-2013">{{cytuj |autor = Charles E. Griffin, Adam M. Kaye, Franklin Rivera Bueno, Alan D. Kaye |tytuł = Benzodiazepine pharmacology and central nervous system-mediated effects |czasopismo = The Ochsner Journal |data = 2013 |wolumin = 13 |numer = 2 |s = 214–223 |pmid = 23789008 |pmc = 3684331 |język = en |dostęp = o}}</ref>
<ref name="Medycyna Praktyczna 1">{{Cytuj stronę |url = https://www.mp.pl/pacjent/leki/lek/29426,Clonazepamum-TZF-tabletki |tytuł = Clonazepamum TZF – tabletki |opublikowany = [[Medycyna Praktyczna]] (online) |data dostępu = 2024-02-01}}</ref>
<ref name="Medycyna Praktyczna 2">{{Cytuj stronę |url = https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=457 |tytuł = Klonazepam |opublikowany = Medycyna Praktyczna (online) |data dostępu = 2019-11-18}}</ref>
<ref name="Pratt-1979">{{cytuj |autor = J. Pratt, P. Jenner, E. H. Reynolds, C. D. Marsden |tytuł = Clonazepam induces decreased serotoninergic activity in the mouse brain |czasopismo = Neuropharmacology |data = 1979 |wolumin = 18 |numer = 10 |s = 791–799 |doi = 10.1016/0028-3908(79)90024-8 |pmid = 160018 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="Rosenberg-1989">{{cytuj |autor = H. C. Rosenberg, E. I. Tietz, T. H. Chiu |tytuł = Tolerance to anticonvulsant effects of diazepam, clonazepam, and clobazam in amygdala-kindled rats |czasopismo = Epilepsia |data = 1989 |wolumin = 30 |numer = 3 |s = 276–285 |doi = 10.1111/j.1528-1157.1989.tb05299.x |pmid = 2721464 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="RxList">{{Cytuj stronę |url = https://www.rxlist.com/klonopin-drug.htm#description |tytuł = Klonopin (Clonazepam): Side effects, uses, dosage, interactions, warnings |opublikowany = RxList |język = en |data dostępu = 2019-11-18}}</ref>
<ref name="Sigma-Aldrich">{{Sigma-Aldrich|C1277|SIGMA|data dostępu=2018-03-31}}</ref>
<ref name="Sullivan-1993">{{cytuj |autor = M. Sullivan, M. Toshima, P. Lynn, P. Roy-Byrne |tytuł = Phenobarbital versus clonazepam for sedative-hypnotic taper in chronic pain patients. A pilot study |czasopismo = Annals of Clinical Psychiatry |data = |wolumin = 5 |numer = 2 |s = 123–128 |doi = 10.3109/10401239309148974 |pmid = 8348204 |język = en |dostęp = z}}</ref>
<ref name="Wagner-1985">{{cytuj |autor = H. R. Wagner, A. Reches, S. Fahn |tytuł = Clonazepam-induced up-regulation of serotonin1 binding sites in frontal cortex of rat |czasopismo = Neuropharmacology |data = 1985 |wolumin = 24 |numer = 10 |s = 953–956 |doi = 10.1016/0028-3908(85)90121-2 |pmid = 2415867 |język = en |dostęp = z}}</ref>
</references>

== Bibliografia ==
* {{cytuj |autor = Małgorzata Rzewuska |tytuł = Leczenie zaburzeń psychicznych |wydawca = [[Wydawnictwo Lekarskie PZWL|PZWL]] |miejsce = Warszawa |data = 2006 |wydanie = 1 |isbn = 978-83-2003-354-0}}

{{Zastrzeżenia|Medycyna}}
{{Klasyfikacja ATC|N03}}
{{Benzodiazepiny}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Benzodiazepiny]]
[[Kategoria:Epsilon-Laktamy]]
[[Kategoria:Leki przeciwdrgawkowe]]
[[Kategoria:Nitrobenzeny]]
[[Kategoria:Związki chloroaromatyczne]]