Tola Mankiewiczówna

Tola Mankiewiczówna

Tola Mankiewiczówna w filmie Pani minister tańczy (1937)
Imię i nazwisko	Teodora Oleksa
Data i miejsce urodzenia	7 maja 1900 Bronowo k. Łomży
Data i miejsce śmierci	27 października 1985 Warszawa
Zawód	aktorka, śpiewaczka, urzędniczka
Współmałżonek	Tadeusz Raabe
Lata aktywności	1921–1975
Odznaczenia

Tola Mankiewiczówna i Ludwik Sempoliński w komedii Całus i nic więcej (1936)

Grób Toli Mankiewiczówny-Raabe i jej męża Tadeusza Raabe na warszawskim cmentarzu ewangelicko-reformowanym

Tola Mankiewiczówna, właśc. Teodora Raabe z domu Oleksa (ur. 7 maja 1900 w Bronowie k. Łomży, zm. 27 października 1985 w Warszawie) – polska aktorka, piosenkarka oraz śpiewaczka operowa (sopran liryczny) i operetkowa. Jedna z najpopularniejszych aktorek i piosenkarek dwudziestolecia międzywojennego.

Życiorys

Była córką Józefa Oleksa i Aleksandry z domu Mankiewicz. Po maturze studiowała grę na fortepianie w Konserwatorium Warszawskim oraz pobierała prywatne lekcje śpiewu. Jako aktorka debiutowała w 1921 na deskach Opery Krakowskiej rolą w Hrabinie Stanisława Moniuszki. Do 1924 była związana z Operą Warszawską, po czym przez kolejne cztery lata pobierała studia wokalne w Mediolanie. Po powrocie do Polski kontynuowała naukę śpiewu u Janiny Korolewicz-Waydowej oraz u Zofii Kryńskiej. W latach 1922–1931 była związana z Operą Warszawską – jako solistka śpiewała partie sopranowo-liryczne (Carmen, Goplana, Jaś i Małgosia, Hrabina, Faust).

Jednocześnie występowała także w operetkowym Teatrze Nowości - w popularnej sztuce Czar walca - oraz w Operze Poznańskiej.

Po odejściu z opery, od 1931 karierę wokalną kontynuowała w czołowych warszawskich teatrzykach i rewiach dwudziestolecia międzywojennego takich jak: „Cyganeria”, „Cyrulik Warszawski”, „Czarny Kot”, „Hollywood”, „Morskie Oko”, „Stara Banda”, „Rex”, „Wielka Operetka”, „Wielka Rewia”.

Nagrywała płyty dla takich wytwórni jak Columbia, Syrena i Esta. W czasie wojny nagrania te zaginęły i Mankiewiczówna nigdy ich nie odzyskała.

Tworzyła wraz z Aleksandrem Żabczyńskim niezwykle popularną w dwudziestoleciu międzywojennym parę sceniczną, wystąpiła w czołowych przedwojennych filmowych produkcjach muzycznych: 10% dla mnie (1933), Pani minister tańczy (1937), Co mój mąż robi w nocy (1934), Manewry miłosne (1935).

Z sukcesem koncertowała tuż przed wojną w Niemczech w Berlinie i Hamburgu.

Po wybuchu II wojny światowej trafiła do Białegostoku, gdzie występowała jako śpiewaczka estradowa i aktorka tamtejszego Teatru Polskiego. Do Warszawy wróciła w 1942. Podczas okupacji w latach 1941–1944 pracowała i występowała w warszawskich kawiarniach: „U Aktorek”, „U znachora”, „Mon Cafe”, „Albatros”, „Ziemiańska”.

Po zakończeniu wojny występowała w pierwszym powojennym kabarecie „Kukułka”, a także dużo koncertowała i dawała wiele recitali. Współpracowała też ze stołecznymi teatrami i Operetką Warszawską, ale nigdy już nie odzyskała przedwojennej popularności. W latach 1951–1955 była aktorką Teatru Nowego. Często występowała na balach sylwestrowych w klubie sportowym Huragan w Wołominie, gdzie mieszkała jej siostra.

Życie prywatne

Jej mężem od 1935 roku był Tadeusz Raabe (1896–1975), adwokat z bogatej rodziny przemysłowców z Białej Podlaskiej, który dla niej przyjął chrzest w kościele ewangelicko-reformowanym. Nie mieli dzieci. Po jego śmierci w 1975 roku, Mankiewiczówna zakończyła karierę sceniczną i pracowała jako urzędniczka. W roku 1978 w imieniu męża ofiarowała Muzeum na Wawelu m.in. kolekcję holenderskich fajansów z Delftu.

Spoczywa wraz z mężem na warszawskim cmentarzu ewangelicko-reformowanym (sektor W-3-24).

Najpopularniejsze przeboje

• Jesienne róże
• Odrobinę szczęścia w miłości (sł. Emanuel Szlechter)
• Już nie mogę dłużej kryć (sł. Jerzy Jurandot, muz. Henryk Wars, z filmu Pani minister tańczy, 1937 wykonanie z Aleksandrem Żabczyńskim)
• Reformy pani minister (sł. Jerzy Jurandot, muz. Henryk Wars, z filmu Pani minister tańczy, 1937)
• Tak cudnie mi (sł. Jerzy Jurandot, muz. Henryk Wars, z filmu Pani minister tańczy, 1937, wykonanie z Aleksandrem Żabczyńskim

Spektakle teatralne

• 1931 – Czar walca, Teatr Nowości
• 1931 – Orfeusz w piekle, Teatr Nowości
• 1932 – Listek figowy, „Morskie Oko”
• 1932 – Przebój Warszawy, „Morskie Oko”
• 1933 – Boccaccio, „Morskie Oko”
• 1933 – Bal w Savoy’u, „Wielka Operetka”
• 1933 – Pod białym koniem, „Wielka Operetka”
• 1933 – Tańce, hulanki swawole, „Wielka Rewia”
• 1934 – Dawne, dobre czasy, „Wielka Operetka”
• 1935 – Wesoła jesień
• 1935 – Gwiazdy areny, „Wielka Rewia”
• 1936 – Całus i nic więcej, „Wielka Rewia”
• 1937 – Podróż poślubna, „Wielka Rewia”

Filmografia

• 1938 – Szlakiem mew jako jedząca lody
• 1937 – Pani minister tańczy jako Zuzanna, minister Ochrony Moralności Publicznej oraz jej siostra piosenkarka Lola
• 1935 – Manewry miłosne jako baronowa Kolmar
• 1934 – Śluby ułańskie jako Krzysia, siostrzenica Pleszczyńskiego
• 1934 – Parada rezerwistów jako dyrygentka
• 1934 – Co mój mąż robi w nocy… jako Kazia Fafułówna
• 1933 – 10% dla mnie jako Zosia Grzybkówna

Odznaczenia

• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)

Bibliografia

• Ryszard Wolański: Tola Mankiewiczówna. „Jak za dawnych lat”. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2013. ISBN 978-83-7510-988-7. Brak numerów stron w książce
• Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977. Brak numerów stron w książce
• Tomasz Lerski: Syrena Record. Pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland’s first recording company: 1904–1939. New York, Warszawa: Karin, 2004. ISBN 83-917189-0-5. Brak numerów stron w książce
• Zbigniew Adrjański: Kalejdoskop estradowy. Leksykon polskiej rozrywki 1944–1989 : artyści, twórcy, osobistości. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 2002. ISBN 83-11-09191-9. Brak numerów stron w książce
• Dariusz Michalski: Powróćmy jak za dawnych lat... Historia polskiej piosenki rozrywkowej - lata 1900–1939. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2007, s. 463–483. ISBN 978-83-244-0034-8.
• Borniński Maciej: Po prostu Tola. FILM 1986 r., nr 12, s. 18–19.
• Hendrykowska Małgorzata: Tola Mankiewiczówna. FILM 1996 r., nr 02, s. 105.

Linki zewnętrzne

• Tola Mankiewiczówna w bazie IMDb (ang.)
• Tola Mankiewiczówna w bazie Filmweb
• Tola Mankiewiczówna w bazie filmpolski.pl
• Tola (Teodora) Mankiewicz-Raabe, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Spotkania z Piosenką – T. Mańkiewiczówna
• Strona poświęcona aktorce. tolamankiewiczowna.fm.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-13)].
• Tola Mankiewiczówna na zdjęciach w bibliotece Polona