Tugela (rzeka): Różnice pomiędzy wersjami

Tugela
Kontynent	Afryka
Państwo	Południowa Afryka
	Rzeka
Długość	520 km
Powierzchnia zlewni	29.100 km²
	Źródło
Miejsce	Góry Smocze,; Mont-aux-Sources
Wysokość	ok. 3050 m n.p.m.
Współrzędne	28°45′54″S 28°52′33″E/-28,765000 28,875833
	Ujście
Recypient	Ocean Indyjski
Wysokość	0 m n.p.m.
Współrzędne	29°13′26″S 31°30′00″E/-29,223889 31,500000
	Położenie na mapie Południowej Afryki źródło ujście

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 13:08, 16 lip 2024

Rzeka Tugela, w tle wzgórze Amfiteatr w Górach Smoczych

Tugela – rzeka w Afryce południowo-wschodniej, wypływająca z Gór Smoczych. Źródła na wysokości ok. 3050 m n.p.m. na płaskowyżu Mont-aux-Sources. Przepływa przez prowincję KwaZulu-Natal (Południowa Afryka), będąc jej największą rzeką. W górnym biegu rzeki znajduje się najwyższy wodospad Afryki i drugi co do wielkości wodospad świata, Tugela (948 m wysokości). W tym miejscu rzeka opuszcza Amfiteatr i Góry Smocze. Płynie na wschód przez Bergville i Colenso. Uchodzi do Oceanu Indyjskiego na północ od Durbanu^[1].

Długość rzeki wynosi 520 km, zlewisko ma powierzchnię 29.100 km²

Dopływy

Tugela ma wiele dopływów, wypływających z Gór Smoczych. Największym jest Mzinyathi (ang. Buffalo River). Poza tym są to: Mała Tugela (Little Tugela River), Klip (Klip River), Mooi (Mooi River), Krwawa Rzeka (Blood River), Niedzielna Rzeka (Sundays River), Ingagani (Ingagani River) i Rzeka Buszmenów (Bushman River^[1].

Historia

Pierwszym Europejczykiem, który odwiedził ujście Tugeli był Vasco da Gama w dniu 28 grudnia 1497 r. Jeden z przylądków w jego pobliżu nazwał Ponta da Pescaria, z powodu obfitości ryb. Portugalscy rozbitkowie ze statku São Bento osiągnęli rzekę 1 czerwca 1554 r., a jeden z nich Fernão Alvares Cabral utonął w trakcie forsowania rzeki^[2].

8 km w górę rzeki od jej ujścia, w pobliżu mostu John Rossa (John Ross bridge) znajduje się miejsce historycznej wioski Zulusów Ndondakusuka. W 1838 r. Robert Biggar i John Cane zginęli tu w bitwie nad Tugelą. W 1856 r. miała miejsce bitwa pod Ndondakusuka, w której Cetshwayo syn Mpande pokonał swego brata Mbuyaza.

Około 10 km w górę rzeki od ujścia znajdują się dwa forty Fort Pearson i Fort Tenedos, zbudowane przez Brytyjczyków w 1879 r., w czasie wojny brytyjsko-zuluskiej dla ochrony brodów. W pobliżu Fort Pearson rośnie drzewo figowe, zwane Ultimatum Tree, pod którym 11 grudnia 1878 r. Brytyjczycy przekazali wodzom Cetshwaya ultimatum dające pretekst do rozpoczęcia wojny^[3].

15 grudnia 1899 r., w czasie II wojny burskiej, nad Tugelą miała miejsce bitwa pod Colenso.

Zobacz też

rzeki Afryki

Przypisy

↑ ^a ^b Proposal to Establish the Thukela Catchment Management Agency: Appendix A: Situational Assessment, April 2001: Part 2 [online], dwaf.gov.za [dostęp 2024-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2007-10-19] .
↑ De Kock, Willem Johannes (1957) (in Afrikaans). Portugese ontdekkers om die Kaap. A.A. Balkema, Kaapstad. pp. 144, 166, 228
↑ Colenso, pp. 261–262. Also: Ian Knight, Zulu War, Osprey, 2004, p. 11, „... an ultimatum with which, Frere knew, they could not possibly comply.”

[dwaf-1] Proposal to Establish the Thukela Catchment Management Agency: Appendix A: Situational Assessment, April 2001: Part 2 [online], dwaf.gov.za [dostęp 2024-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2007-10-19] .

[2] De Kock, Willem Johannes (1957) (in Afrikaans). Portugese ontdekkers om die Kaap. A.A. Balkema, Kaapstad. pp. 144, 166, 228

[3] Colenso, pp. 261–262. Also: Ian Knight, Zulu War, Osprey, 2004, p. 11, „... an ultimatum with which, Frere knew, they could not possibly comply.”

[1]

[2]

[3]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+{{Rzeka infobox
-[[Plik:Amphitheatre Drakensberg.jpg|thumb|250px|rzeka Tugela, w tle wzgórze Amfiteatr w Górach Smoczych]]
+| nazwa               = Tugela
-[[Plik:JCW-Map-Natal-Tugela.png|thumb|250px|rzeka Tugela na mapie prowincji Natal]]
+| zdjęcie             =
-'''Tugela''' - rzeka w [[Afryka|Afryce]] południowo-wschodniej, wypływająca z [[Góry Smocze|Gór Smoczych]]. Uchodzi do [[Ocean Indyjski|Oceanu Indyjskiego]], przepływa przez prowincję [[KwaZulu-Natal]] ([[Republika Południowej Afryki]]). W biegu rzeki znajduje się najwyższy wodospad Afryki, [[Tugela (wodospad)|Tugela]] (948 m wysokości).
+| opis zdjęcia        =
+| kontynent           = Afryka
+| państwo             = Republika Południowej Afryki
+| lokalizacja         =
+| rodzaj cieku        = rzeka
+| długość             = 520
+| spadek              =
+| powierzchnia zlewni = 29.100
+| średni przepływ     =
+| miejsce przepływu   =
+| źródło: miejsce     = [[Góry Smocze]],<br />[[Mont-aux-Sources]]
+| źródło: wysokość    = ok. 3050 [[m n.p.m.]]
+| źródło: współrzędne =
+| ujście: recypient   = [[Ocean Indyjski]]
+| ujście: miejsce     =
+| ujście: wysokość    = 0 m n.p.m.
+| ujście: współrzędne =
+| mapa                =
+| opis mapy           =
+| szlak               =
+| commons             =
+}}
+[[Plik:JCW-Map-Natal-Tugela.png|thumb|250px|Rzeka Tugela na mapie prowincji Natal]]
+[[Plik:Amphitheatre Drakensberg.jpg|thumb|250px|Rzeka Tugela, w tle wzgórze [[Amfiteatr (Góry Smocze)|Amfiteatr]] w Górach Smoczych]]
+'''Tugela''' – rzeka w [[Afryka|Afryce]] południowo-wschodniej, wypływająca z [[Góry Smocze|Gór Smoczych]]. [[Źródło|Źródła]] na wysokości ok. 3050 m [[n.p.m.]] na płaskowyżu [[Mont-aux-Sources]]. Przepływa przez prowincję [[KwaZulu-Natal]] ([[Południowa Afryka]]), będąc jej największą rzeką. W górnym biegu rzeki znajduje się najwyższy wodospad Afryki i drugi co do wielkości wodospad świata, [[Tugela (wodospad)|Tugela]] (948 m wysokości). W tym miejscu rzeka opuszcza [[Amfiteatr (Góry Smocze)|Amfiteatr]] i Góry Smocze. Płynie na wschód przez Bergville i Colenso. Uchodzi do [[Ocean Indyjski|Oceanu Indyjskiego]] na północ od [[Durban]]u<ref name=dwaf>{{Cytuj | url=http://www.dwaf.gov.za/Documents/Other/CMA/Thukela/ThukelaAppendixA2.pdf | tytuł=Proposal to Establish the Thukela Catchment Management Agency: Appendix A: Situational Assessment, April 2001: Part 2<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=dwaf.gov.za | archiwum=https://web.archive.org/web/20071019215205/http://www.dwaf.gov.za/Documents/Other/CMA/Thukela/ThukelaAppendixA2.pdf | zarchiwizowano=2007-10-19 | data dostępu=2024-04-26}}</ref>.
 Długość rzeki wynosi 520 km, zlewisko ma powierzchnię 29.100&nbsp;km²
+== Dopływy ==
-[[Kategoria:Rzeki zlewiska Oceanu Indyjskiego]]
+Tugela ma wiele dopływów, wypływających z Gór Smoczych. Największym jest Mzinyathi (ang. ''Buffalo River''). Poza tym są to: Mała Tugela (''Little Tugela River''), Klip (''Klip River''), Mooi (''Mooi River''), Krwawa Rzeka (''Blood River''), Niedzielna Rzeka (''Sundays River''), Ingagani (''Ingagani River'') i Rzeka Buszmenów (''Bushman River''<ref name=dwaf/>.
-[[Kategoria:Rzeki Republiki Południowej Afryki]]
+== Historia ==
-[[af:Tugelarivier]]
+Pierwszym Europejczykiem, który odwiedził ujście Tugeli był [[Vasco da Gama]] w dniu 28 grudnia 1497 r. Jeden z [[Przylądek|przylądków]] w jego pobliżu nazwał ''Ponta da Pescaria'', z powodu obfitości ryb. Portugalscy rozbitkowie ze statku ''São Bento'' osiągnęli rzekę 1 czerwca 1554 r., a jeden z nich Fernão Alvares Cabral utonął w trakcie forsowania rzeki<ref>De Kock, Willem Johannes (1957) (in Afrikaans). Portugese ontdekkers om die Kaap. A.A. Balkema, Kaapstad. pp. 144, 166, 228</ref>.
-[[be:Рака Тугела]]
-[[be-x-old:Тугела (рака)]]
+km w górę rzeki od jej ujścia, w pobliżu mostu John Rossa (John Ross bridge) znajduje się miejsce historycznej wioski [[Zulusi|Zulusów]] ''Ndondakusuka''. W 1838 r. Robert Biggar i John Cane zginęli tu w [[Bitwa nad Tugelą|bitwie nad Tugelą]]. W 1856 r. miała miejsce [[bitwa pod Ndondakusuka]], w której [[Cetshwayo]] syn [[Mpande]] pokonał swego brata [[Mbuyazi|Mbuyaza]].
-[[bg:Тугела]]
-[[cs:Tugela]]
+Około 10 km w górę rzeki od ujścia znajdują się dwa [[fort]]y ''Fort Pearson'' i ''Fort Tenedos'', zbudowane przez Brytyjczyków w 1879 r., w czasie [[wojna brytyjsko-zuluska|wojny brytyjsko-zuluskiej]] dla ochrony brodów. W pobliżu ''Fort Pearson'' rośnie [[Figowiec|drzewo figowe]], zwane ''Ultimatum Tree'', pod którym 11 grudnia 1878 r. Brytyjczycy przekazali wodzom Cetshwaya ultimatum dające pretekst do rozpoczęcia wojny<ref>Colenso, pp. 261–262. Also: Ian Knight, Zulu War, Osprey, 2004, p. 11, „... an ultimatum with which, Frere knew, they could not possibly comply.”</ref>.
-[[de:Tugela (Fluss)]]
-[[en:Tugela River]]
+grudnia 1899 r., w czasie [[II wojna burska|II wojny burskiej]], nad Tugelą miała miejsce [[bitwa pod Colenso]].
-[[es:Río Tugela]]
-[[eu:Tugela ibaia]]
+== Zobacz też ==
-[[fr:Tugela]]
+* [[rzeki Afryki]]
-[[hi:तुगेला नदी]]
-[[hr:Tugela]]
+== Przypisy ==
-[[it:Tugela]]
+{{Przypisy}}
-[[lt:Tugela]]
-[[nl:Tugela (rivier)]]
+{{Kontrola autorytatywna}}
-[[no:Tugela (elv)]]
-[[ru:Тугела (река)]]
+[[Kategoria:Zlewisko Oceanu Indyjskiego]]
-[[sr:Тугела]]
+[[Kategoria:Rzeki w Południowej Afryce]]
-[[fi:Tugela]]
-[[sv:Tugela]]
-[[tr:Tugela Nehri]]
-[[uk:Тугела (річка)]]