Świergotek stepowy
| Corydalla godlewskii[1] | |||
| (Taczanowski, 1876) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
świergotek stepowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Świergotek stepowy (Corydalla godlewskii) – gatunek ptaka z rodziny pliszkowatych (Motacillidae). Jego tereny lęgowe leżą na obszarze od południowej Rosji na wschód po Zabajkale i północno-wschodnie Chiny oraz na południe po południową Mongolię, zimowiska – głównie na Półwyspie Indyjskim. Nie jest zagrożony wyginięciem.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Po raz pierwszy gatunek opisał Władysław Taczanowski w 1876. Holotyp pochodził z okolic rzek Argun na terenie Zabajkala. Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Agrodoma godlewskii[3]. Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza świergotka stepowego w rodzaju Anthus[4], podobnie jak autorzy HBW[5]; Kompletna lista ptaków świata wymienia ten gatunek w rodzaju Corydalla, do którego należą niektóre gatunki przypisywane wcześniej do Anthus[6]. Świergotek stepowy to gatunek monotypowy[4][5]. Dawniej bywał łączony w jeden gatunek wraz ze świergotkiem polnym (C. campestris)[5].
Epitet gatunkowy upamiętnia Wiktora Godlewskiego (1831–1900) – polskiego przyrodnika zesłanego przez władze carskie na Syberię[7].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała wynosi 15–17 cm, masa ciała – 17–30,5 g[5]. W upierzeniu nie występuje dymorfizm płciowy[8]. Wierzch ciała płowobrązowy. Głowę i płaszcz pokrywają wyraźne pasy[9], szczególnie mocno zaznaczone na płaszczu[10]. Tęczówka ciemnobrązowa[9]. Spód ciała jasnopłowy. Górna część piersi ciemnobrązowo paskowana[9]. Świergotek stepowy jest bardzo podobny do świergotka szponiastego (C. richardi); w terenie najlepiej odróżniać je po głosie[10][8]. Dla obserwatora istotną cechą jest ubarwienie pokryw skrzydłowych średnich u ptaków dorosłych (pojedyncze wykształcają taką barwę już w 1. jesieni życia ptaka). Ich brzegi są jasne ochrowopłowe, szerokie i ostro zarysowane, środki zaś – prostokątne, tępe i ciemne. U podobnych świergotków szponiastych krawędzie tych piór są nieco bardziej rozmyte i węższe, ciemniejsze, rdzawobrązowe, a ciemny środek ma kształt klina[10]. Typowy dla gatunku wzór znajduje się jedynie na środkowych pokrywach średnich, zewnętrzne i wewnętrzne są często nietypowo ubarwione. Wzór ten może być słabiej widoczny w przypadku znoszonego upierzenia[8]. Paski pokrywowe u świergotków stepowych są jaśniejsze i wyraźniejsze niż szponiastych, dziób – krótszy, szpiczasto zakończony, brew – przeważnie krótsza, a ogon – krótszy[10].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Świergotki stepowe gniazdują głównie na obszarze od południowej Rosji (wschodni Ałtaj) na wschód po Zabajkale i północno-wschodnie Chiny (Mongolia Wewnętrzna) oraz na południe po południową Mongolię[5]. Północna granica zasięgu lęgowego przebiega na szerokości 56°N[8]. Według szacunków BirdLife International tereny te zajmują 2,76 mln km²[11]. Wbrew doniesieniom z XX wieku, według Alstroma i Milda (2010) brak udokumentowanych stwierdzeń na południe od równoleżnika 42°N[8]. Świergotki stepowe zimują głównie w Indiach[8][5] (oraz na pobliskim Cejlonie[5][12]) z wyjątkiem niektórych regionów w północno-zachodniej, północnej i wschodniej części kraju[12]. Część zimowisk znajduje się w Bangladeszu i Mjanmie. Na przelotach świergotki stepowe pojawiają się również w środkowych i północnych Chinach[8] oraz w Nepalu[8][13].
Świergotki stepowe sporadycznie zalatują do północno-zachodniej Europy[10]. Zagubione osobniki pojawiają się również w innych krajach. W Korei Północnej do 2002 świergotka stepowego stwierdzono 1 lub 2 razy. Być może te ptaki pojawiają się tam częściej, gdyż stwierdzano je w sąsiadującej chińskiej prowincji Liaoning oraz w Korei Południowej, przez którą migrują[14]. Do grudnia 2018 w Omanie stwierdzony 8 razy[15]. W Turcji przed listopadem 2012 stwierdzony raz, a od tego miesiąca do lutego 2013 – kolejne 5 razy[16]. W kwietniu 2005 po raz pierwszy obserwowano, a przy tym również udokumentowano zdjęciami, świergotka stepowego w Mikronezji. Była to również pierwsza obserwacja dla wysp Oceanu Spokojnego w ogóle i zarazem mająca miejsce w najbardziej wysuniętym na wschód punkcie względem zasięgu tego gatunku (przynajmniej do 2011)[17]. W Polsce odnotowany po raz pierwszy we wrześniu 2018 w Jastarni. Obserwacja została udokumentowana zdjęciami i nagraniem głosu[18][19].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Głównymi środowiskami lęgowymi świergotków stepowych są suche, porośnięte trawą skaliste zbocza górskie, stepy (zarówno górskie, jak i położone na równinach), trawiaste doliny i nagie zbocza gór[8], a na Zabajkalu również zarośla karagany (Caragana) na kamienistych stepach[20]. Rzadko gniazdują także na podmokłych łąkach. Wybierają suchsze środowiska niż świergotki szponiaste, ale nie tak suche i piaszczyste, jak świergotki polne. W zachodniej części zasięgu gniazdują do 3350 m n.p.m.[8] Na przelotach w Nepalu notowane były od 75 do 4710 m n.p.m.[13] Na zimowiskach w indyjskim stanie Karnataka występują do 750 m n.p.m.[9] Pożywieniem świergotków stepowych są głównie niewielkie owady i inne bezkręgowce; prócz tego drobne nasiona[5].
Lęgi
[edytuj | edytuj kod]Świergotki stepowe opuszczają zimowiska w Indiach pod koniec kwietnia lub na początku maja[9]. W podobnym okresie zaczynają przybywać na tereny lęgowe[8][21], choć przeważnie ma to miejsce w środku maja[8]. Jaja składane są w maju[5]. Dobrze ukryte na ziemi gniazdo utworzone jest z traw, ma kształt miseczki. Zniesienie liczy 3–5 jaj. Inkubacja trwa 12–14 dni. Wysiaduje jedynie samica. Czas potrzebny do opierzenia się młodych był nieznany przynajmniej do 2004 roku[20].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje świergotka stepowego za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 (stan w 2022). Liczebność światowej populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako pospolity w swym zasięgu lęgowym, na zimowiskach w Indiach – lokalnie pospolity. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie stabilny ze względu na brak widocznych zagrożeń[11].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Corydalla godlewskii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Corydalla godlewskii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ W. Taczanowski. Mongolie et le pays de Tangoutes, 2. „Bulletin de la Société zoologique de France”, s. 158, 1876. (fr.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-12-30]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Tyler, S., de Juana, E. & Kirwan, G.M.: Blyth's Pipit (Anthus godlewskii). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Motacillidae Horsfield, 1821 – pliszkowate – Wagtails and pipits (wersja: 2021-10-22). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-12-30].
- ↑ godlewskii, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-12-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l Per Alstrom, Krister Mild: Pipits and Wagtails of Europe, Asia and North America. A&C Black, 2010, s. 237–246.
- ↑ a b c d e Ali, S. & S.D. Ripley: Handbook of the Birds of India and Pakistan. T. 9. Robins to Wagtails. Delhi: 1998, s. 263–264. ISBN 978-0195636956.
- ↑ a b c d e Lars Svensson: Przewodnik Collinsa. Ptaki. Wyd. II. Warszawa: Multico, 2017, s. 262. ISBN 978-83-7763-406-6.
- ↑ a b Blyth's Pipit Anthus godlewskii. BirdLife International. [dostęp 2022-12-30].
- ↑ a b Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp: Birds of the Indian Subcontinent. Bloomsbury Publishing, 2016. ISBN 978-1-4081-6265-1.
- ↑ a b Richard Grimmett, Carol Inskipp, Tim Inskipp, Hem Sagar Baral: Birds of Nepal: Revised Edition. Bloomsbury Publishing, 2016, s. 328.
- ↑ Teresa Tomek, The birds of North Korea. Passeriformes, „Acta Zoologica Cracoviensia”, 45 (1), 2002, s. 25 [zarchiwizowane z adresu 2019-08-01].
- ↑ Hanne & Jens Eriksen, Oman Bird List, edition 7.9 [online], Birds Oman, 28 grudnia 2018 [zarchiwizowane z adresu 2019-10-16].
- ↑ Atahan i inni, Unusual wintering records of pipits (Aves: Motacillidae) in Hatay, Eastern Mediterranean Region of Turkey, „Turkish Journal of Zoology”, 39, 2015, s. 76 [zarchiwizowane z adresu 2019-10-16].
- ↑ Lees, Alexander & Vanderwerf, Eric, First record of Blyth's Pipit Anthus godlewskii for Micronesia, „Bulletin of the British Ornithologists' Club”, 131, 2011, s. 212–217 [zarchiwizowane z adresu 2019-10-16].
- ↑ Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018. „Ornis Polonica”. 60, s. 125–160, 2019.
- ↑ Birding Poland: Pierwszy dla Polski świergotek stepowy. facebook.com, 30 września 2018. [dostęp 2019-10-18]. (post zawiera zdjęcia dokumentujące obserwację)
- ↑ a b Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David A. Christie: Handbook of the Birds of the World. T. 9. Cotingas to Pipits and Wagtails. Barcelona: Lynx Edicions, 2004, s. 750. ISBN 84-87334-69-5.
- ↑ Algirdas Knystautas: Birds of Russia. HarperCollins, 1993, s. 174.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).