10 Batalion Pancerny
 Odznaka pamiątkowa 10 bpanc | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1935 |
| Rozformowanie |
1939 |
| Tradycje | |
| Nadanie sztandaru |
1938 |
| Dowódcy | |
| Ostatni |
ppłk Michał Piwoszczuk |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
10 Batalion Pancerny (10 bpanc) – oddział broni pancernych Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.
Batalion był jednostką wojskową istniejącą w okresie pokoju i spełniająca zadania mobilizacyjne wobec oddziałów i pododdziałów broni pancernej. Spełniał również zadania organizacyjne i szkoleniowe. Stacjonował w Łodzi. W 1939, po zmobilizowaniu jednostek przewidzianych planem mobilizacyjnym, został rozwiązany.
Formowanie i zmiany organizacyjne
[edytuj | edytuj kod]Od lata 1921 w garnizonie Łódź na terenie Okręgu Korpusu nr IV stacjonowała kadra 4 dywizjonu samochodowego. 14 listopada 1935 została ona przeformowana w kadrę 10 batalionu pancernego. 30 października 1937 kadra przekształcona została w 10 batalion pancerny. W tym samym pododdziały batalionu przeniesione zostały do Zgierza. Dowództwo pozostało w Łodzi do 1939. W maju 1937 jednostka została podporządkowana dowódcy 1 Grupy Pancernej. Batalion należał do typu II[1]. W 1939 batalion stacjonował w Zgierzu[2]
Organizacja pokojowa batalionu
[edytuj | edytuj kod]- dowództwo
- kwatermistrzostwo
- pluton łączności
- 2 kompanie pancerne
- kompania rozpoznawcza
- kolumna samochodowa
- park
- kompania Junackich Hufców Pracy[c]
Według stanu z 15 lipca 1939 na ewidencji batalionu znajdowały się 33 czołgi rozpoznawcze TK-3, 88 samochodów ciężarowych, 29 samochodów specjalnych, 13 samochodów osobowych, 37 motocykli i 8 przyczep.
Mobilizacja w 1939
[edytuj | edytuj kod]Batalion był jednostka mobilizującą pododdziały broni pancernych, przewidziane w organizacji wojennej wojska, zgodnie z planem mobilizacyjnym "W". Po sformowaniu tych pododdziałów ulegał likwidacji, a nadwyżki ludzi i sprzętu przekazywał do ośrodków zapasowych broni pancernych.
W mobilizacji alarmowej, w grupie jednostek koloru żółtego[3], batalion formował:
- 41 samodzielną kompanię czołgów rozpoznawczych dla Armii „Łódź”
- 42 samodzielną kompanię czołgów rozpoznawczych dla Armii „Łódź”
- kolumnę samochodów sanitarnych typ I nr 401 (Fiat 621) dla Armii „Łódź” - dowódca: por. Bielanik
- kolumnę samochodów ciężarowych typ I nr 451 (Fiat 621) dla Armii „Łódź”; dowódca - por. Stanisław Wojcieszek
- kolumnę samochodów ciężarowych typ I nr 452 dla Armii „Łódź”[4]
- kolumnę samochodów ciężarowych typ I nr 453 (Fiat 621) dla Armii „Łódź”; dowódca - por rez. Wacław Gogut
- kolumnę samochodów osobowych nr 41 dla Armii „Łódź”[d]
W I rzucie mobilizacji powszechnej wystawiał:
- kolumnę samochodów sanitarnych PCK typ I nr 402 (Fiat 614) dla Armii „Łódź”
- kolumnę samochodów ciężarowych typ II nr 454 dla Armii „Łódź”; dowódca - por. rez. Jabłoński
- kolumnę samochodów ciężarowych typ II nr 455
- kolumnę samochodów ciężarowych typ II nr 456
- kolumnę samochodów ciężarowych w Kraju nr 41 dla OK IV
- kolumnę samochodów ciężarowych w Kraju nr 91 dla OK IX
- kolumnę samochodów ciężarowych i osobowych w Kraju nr 4 dla OK IV
W II rzucie mobilizacji powszechnej organizował:
- stały park broni pancernych nr 41[e] dla Armii „Łódź”; dowódca - Jerzy Rędziejewski
Żołnierze batalionu
[edytuj | edytuj kod]- Dowódcy batalionu
- mjr Henryk Emil Cybulski
- mjr/ppłk Michał Piwoszczuk (– 1939)[3]
- Podoficerowie batalionu
- Organizacja i obsada personalna w 1939
| Obsada personalna batalionu w marcu 1939[5][f]: | |
|---|---|
| Stanowisko | Stopień, imię i nazwisko |
| dowódca batalionu | ppłk Michał Piwoszczuk |
| I zastępca dowódcy | mjr Tadeusz III Wolski[g] |
| I zastępca dowódcy (dubler) | mjr kontr. Aleksander Aławidze |
| II zastępca dowódcy | mjr Mieczysław Poniatowski |
| adiutant | kpt. Jan Antoni Kurowski |
| lekarz medycyny | por. lek. Longinus Eugeniusz Pajewski |
| kwatermistrz | kpt. Olgierd Władysław Czechowski |
| oficer mobilizacyjny | kpt. Andrzej Walczak |
| I zastępca oficera mobilizacyjnego | kpt. adm. (sap.) Teofil Janiszewski |
| oficer administracyjno-materiałowy | kpt. adm. (samoch.) Tadeusz Backiel |
| oficer gospodarczy | kpt. int. Marian Lech |
| dowódca kompanii gospodarczej | vacat |
| dowódca plutonu przewozowego OK IV | chor. Józef Tłokiński |
| dowódca plutonu łączności | por. Stanisław Wojcieszek |
| dowódca kompanii szkolnej | kpt. Jan Hodoń |
| instruktor | por. Zygmunt Wiktor Herniczek |
| instruktor | por. Eugeniusz Jan Wiktor Bukowczyk |
| dowódca kompanii pancernej | kpt. Eugeniusz Kołodziejski |
| instruktor | por. Jacek Krzyszkowski |
| dowódca plutonu szkolnego | por. Ludwik Maldełło |
| dowódca kompanii czołgów rozpoznawczych | kpt. Maciej Grabowski |
| dowódca plutonu technicznego | kpt. Lucjan Zajączkowski |
| dowódca 1 plutonu | por. Jan Bień |
| dowódca 2 plutonu | por. Oskar Brunon Jazdowski |
| dowódca kolumny samochodowej | por. Jerzy Zbigniew Radziejowski |
| zastępca dowódcy | chor. Mieczysław Swiderski |
| komendant parku | kpt. Tadeusz Witanowski |
| kierownik warsztatów | vakat |
| kierownik składnicy | chor. Marian Ostrowski |
| na kursie | kpt. Ksawery Marian Pobóg-Pągowski |
| por. piech. Mieczysław Bielenin | |
| por. kaw. Kazimierz Bronisław Edmund Huttel | |
Symbole batalionu
[edytuj | edytuj kod]- Sztandar
Zarządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 25 marca 1938 nadano batalionowi sztandar. Jak wszystkie sztandary broni pancernych, posiadał on ujednoliconą prawą stronę płatu. Zamiast numeru oddziału, na białych tarczach między ramionami krzyża kawaleryjskiego występował Znak Pancerny[8]. Znak ten umieszczony był również na przedniej ściance podstawy orła.
Na lewej stronie płatu sztandaru umieszczono[9]:
- w prawym górnym rogu — wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej
- w lewym górnym rogu — wizerunek św. Michała
- w prawym dolnym rogu — godło Zgierza
- w lewym dolnym rogu — odznaka honorowa 10 batalionu pancernego
Uroczyste wręczenie sztandaru odbyło się 26 maja 1938 na Polu Mokotowskim w Warszawie. Sztandar wręczył reprezentujący Prezydenta RP i Naczelnego Wodza — minister spraw wojskowych gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki.
Obecnie sztandar eksponowany jest w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie[10][11].
- Odznaka pamiątkowa
22 grudnia 1937 minister spraw wojskowych, gen. dyw. Tadeusz Kasprzycki zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 10 bpanc[12].
Odznaka ma kształt krzyża maltańskiego, pokrytego czarną emalią. Pośrodku srebrny smok. Brak jest danych o autorze projektu odznaki. Odznaki wykonywane były jedynie w wersji emaliowanej[13].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ 1 – czołg dowódcy kompanii; 2 – czołg dowódcy 1 plutonu; 3 – czołg dowódcy 2 plutonu; 4 – czołg dowódcy 3 plutonu; 5 – czołgi z 1 plutonu; 6 – czołgi z 2 plutonu; 7 – czołgi z 3 plutonu
- ↑ 1 – wóz dowódcy szwadronu; 2 – wóz dowódcy 1 plutonu; 3 – wóz dowódcy 2 plutonu; 4 – wóz z 1 plutonu; 5 – wóz z 2 plutonu.
- ↑ Witold Jarno podaje, że w skład batalionu wchodził pluton junaków, natomiast Rajmund Szubański stwierdza, że kompania junaków występowała wyłącznie w strukturze Kadry 9 Batalionu Pancernego, a pozostałych batalionach pancernych był tylko pluton.
- ↑ Piotr Zarzycki nie wymienia Kolumny Samochodów Osobowych nr 41.
- ↑ Według Piotra Zarzyckiego Stały Park Broni Pancernych nr 41 formował się bez czołówki.
- ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[6].
- ↑ Tadeusz III Wolski ur. 8 stycznia 1891 w Popelni na Ukrainie, w rodzinie Stanisława i Anny z Sośnickich. W czasie kampanii wrześniowej 1939 dostał się do sowieckiej niewoli. Przebywał w obozie w Starobielsku. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w Piatichatkach. Od 17 czerwca 2000 spoczywa na Cmentarzu Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. 5 października 2007 Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[7]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Gaj 2014 ↓, s. 37.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 791.
- ↑ a b Szubański 2011 ↓, s. 57.
- ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 383.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 797.
- ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 608.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 369.
- ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 258-271.
- ↑ Żebrowski 1971 ↓, s. 267.
- ↑ Satora 1990 ↓, s. 381.
- ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. nr 17 z 22.12.1937, poz. 210.
- ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 319.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Krzysztof M. Gaj: Polska broń pancerna w 1939 roku - organizacja wojenna i pokojowa jednostek. Oświęcim: NapoleonV, 2014. ISBN 978-83-7889-122-2.
- Adam Jońca: Wrzesień 1939: pojazdy Wojska Polskiego: barwa i broń. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
- Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
- Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 83-204-3299-5.
- Rajmund Szubański: Polska broń pancerna 1939. Warszawa: Bellona, 2011. ISBN 978-83-11-12106-5.
- Jan Tarczyński, Krzysztof Barbarski, Adam Jońca: Pojazdy w Wojsku Polskim = Polish Army vehicles : 1918-1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza "Ajaks"; Londyn: Komisja Historyczna b. Sztabu Głównego PSZ, 1995. ISBN 83-85621-57-1.
- Marian Żebrowski: Zarys historii polskiej broni pancernej 1918 - 1947. Londyn: Zarząd Zrzeszenia Kół Oddziałowych Broni Pancernych, 1971.
- Witold Jarno, Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939, Instytut Historii Uniwersytetu Łódzkiego, Katedra Historii Polski Współczesnej, Wydawnictwo „Ibidem”, Łódź 2001, ISBN 83-88679-10-4, s. 198, 335-337.
- Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”, Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3.
- Waldemar Rezmer, Operacyjna służba sztabów Wojska Polskiego w 1939 r. (organizacja, zasady funkcjonowania, przygotowanie do wojny), Toruń 1993.
- Włodzimierz Kozłowski, Łódzko-zgierski 10 batalion pancerny (1935-1939), "Rocznik Łódzki" 1985, T. XXXV.