11 Batalion Celny

11 Batalion Celny
	Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
	Tradycje
Rodowód	2/VI batalion wartowniczy
Kontynuacja	11 batalion SG
	Dowódcy
Pierwszy	kpt. Henryk Heber
	Organizacja
Dyslokacja	Kołomyja; Śniatyn (od VII 1921); Dzisna
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	Główna Komenda Batalionów Celnych; 4 Brygada Celna; Ministerstwo Skarbu
	Multimedia w Wikimedia Commons

11 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych nr 3046/Org z dnia 24 marca 1921 w miejsce batalionów wartowniczych i batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 11 batalion celny powstał w granicach DOG Lwów, a zorganizowano go na bazie 2/VI batalionu wartowniczego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[2]. Podlegał Komendzie Głównej Batalionów Celnych, a pod względem politycznym Ministrowi Spraw Wewnętrznych^[3].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[4].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[5]. 11 batalion celny znalazł się w strukturze 4 Brygady Celnej^[6]. W lutym 1922 w podporządkowanie 11 batalionu weszła kompania celna z 20 batalionu celnego. Otrzymała numer 5^[7]. Latem 1922 11 batalion celny został zluzowany przez Straż Celną i ześrodkował swoje pododdziały przy dowództwie batalionu w Śniatyniu i okolicy celem reorganizacji. Jego 2 kompania pozostała na linii granicznej, a jej dowództwo stacjonowało w owym czasie w Horodynce. W lipcu 1922 batalion został przeznaczony do wzmocnienia granicy wschodniej, w sierpniu opuścił Śniatyń^[7] i przegrupował się na Wileńszczyznę do dyspozycji Wojewody Wileńskiego^[8]. Jego dotychczasowy odcinek graniczny obsadził nowo powstały Inspektorat Straży Celnej „Śniatyn”.

Od sierpnia do października 1922 dowództwo batalionu, 1 i 2 kompania stacjonowały w Dzisnej, 3 kompania w Kadniszkach, a 4 kompania w Kotowiczach^[7].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[9]. 11 batalion celny przemianowany został na 11 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 11 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[10]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[11].

W kwietniu 1922 bataliony celne będące na terenie DOG Lwów otrzymały zadanie chronić w rejonie swojej odpowiedzialności wiadukty, mosty kolejowe i dworce. Zadanie taki otrzymał także 11 batalion celny w Śniatynie^[12].

Sąsiednie bataliony

10 batalion celny w Kołomyi ⇔ WP – VI 1921
10 batalion celny ⇔ 22 batalion celny – IX 1921^[13]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
kpt.	Henryk Heber	VI 1921 – VI 1922^[1]
mjr	Henryk Więckowski	VII 1922^[1] – IX 1922

Struktura organizacyjna

Rozmieszczenie 11 batalionu celnego w 1921

Ordre be Bataille 11 batalionu celnego w Kołomyi na dzień 1 czerwca 1921^[7]
kompanie	1. Uścieryki	2. Horodenka	3. Kuty	4. Śniatyn
dowódcy	por. Bratanicki	por. Janicki	por. Bielecki	por. Romanowski

placówki	Hryniawa	Stecowa	Rożen Wielki	Popielniki
	Jabłonica	Rudolfsdorf	Tudiów	Tuczapy
	Fereskula	Jasieniów Polny	Kuty	Drahasymów
	Dołhopole	Serafińce	Słobótka	Kniaże
	Uścieryki	Probabin	Rybno	Załucze
	Berwinkowa			Zawale
	Chorocowa			Kułaczyn
	Huptyn			Augustów
	Roztoki

Ordre de Bataille 11 batalionu celnego w Śniatyniu na dzień 1 grudnia 1921^[7]
kompanie	1. Uścieryki	2. Horodenica	3. Kuty	4. Śniatyn
dowódcy	por. Bratanicki	por. Janicki	por. Bielecki	por. Hartaś-Trzciński

placówki	Hryniawa	Stecowa	Rostoki	Popielniki
	Jabłonica	Rudolfsdorf	Rożen Wielki	Tuczapy
	Fereskula	Serafińce	Tudiów	Drahasymów
	Donkopole	Probabin	Kuty	Kniazie
	Uścieryki		Słobódka	Załucze Górne
	Barwinkowa		Rybna	Załucze Dolne
	Horozowa			Zawale
	Hubki			Przerwa
				Kułaczyn
				Augustowo
				Dworzec kolejowy

Ordre de Bataille 11 batalionu celnego w Dzisnej na dzień 30 września 1922^[7]
kompanie	1. Dzisna	2. Dzisna	3. Kaduszki	4. Kotowicze
dowódcy	por. Czekiśniak	por. Janicki	por. Śwuszczewski	por. Bratanicki

placówki	Mazurin	Darażkowice	Polanka	Radziewszczyzna
	Łąki	Frułowo	Kopciowo	Barowszczyzna
	Dzisna	Powiamisze	Olchówka	Sielce
		Gregorowicze	Czerepy	Ostrów
		Werki		Kniazyn

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
↑ ^a ^b Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
↑ Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f OdeB batalionów celnych ↓, s. 11bc.
↑ Organizacja batalionów celnych ↓.
↑ Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
↑ Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
↑ Ochrona granicy 10 bc ↓, s. 7.
↑ WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000

Bibliografia

Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009 .
Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
Zarządzenia i wytyczne Ministerstwa Skarbu, Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Głównej Komendy Batalionów Celnych dotyczące organizacji, reorganizacji i luzowania Batalionów Celnych → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Materiały dotyczące ochrony granicy na odcinku 10 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.

[CITEREFPrengel-Boczkowska200913-1] Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.

[CITEREFBerezaSzczepański201424-2] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.

[CITEREFBerezaSzczepański201425-3] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.

[CITEREFDominiczak199275-4] Dominiczak 1992 ↓, s. 75.

[CITEREFBerezaSzczepański201426-5] Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.

[CITEREFDominiczak199274-6] Dominiczak 1992 ↓, s. 74.

[CITEREFOdeB_batalionów_celnych11bc-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f OdeB batalionów celnych ↓, s. 11bc.

[CITEREFOrganizacja_batalionów_celnych-8] Organizacja batalionów celnych ↓.

[CITEREFPrengel-Boczkowska20095-9] Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.

[CITEREFDominiczak199272-10] Dominiczak 1992 ↓, s. 72.

[CITEREFDominiczak199273-11] Dominiczak 1992 ↓, s. 73.

[CITEREFOchrona_granicy_10_bc7-12] Ochrona granicy 10 bc ↓, s. 7.

[13] WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Straż Graniczna (1918–1919)	1 p SG 2 p SG 1 d SG 2 d SG 3 d SG 4 d SG
Wojskowa Straż Graniczna	Inspektorat WSG 1 p WSG 2 p WSG 3 p WSG 4 p WSG 5 p WSG 6 p WSG 1 d WSG 2 d WSG 3 d WSG
Strzelcy Graniczni	Dowództwo Strzelców Granicznych 1 p StG 2 p StG 3 p StG 4 p StG 5 p StG 6 p StG 9 p StG 10 p StG 11 p StG 1 sd StG
Bataliony Wartownicze	3/I 6/I 1/II 1/III 4/III 1/V 2/V 3/V 4/V 8/VI 1/VII 2/VII 3/VII 4/VII 5/VII 1/VIII 2/VIII 4/VIII
Bataliony Etapowe	I Wbe II Wbe III Wbe IV Wbe V Wbe VII Wbe I Kbe II Kbe III Kbe IV Kbe I Krbe II Krbe III Krbe IV Krbe V Krbe I Lbe II Lbe III Lbe IV Lbe V Lbe VI Lbe VII Lbe I Lwbe II Lwbe III Lwbe IV Lwbe V Lwbe VI Lwbe II Łbe III Łbe IV Łbe V Łbe VI Łbe I Pbe II Pbe III Pbe IVPbe V Pbe I LBbe II LBbe III LBbe IV LBbe