Przejdź do zawartości

Aspergillus

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kropidlak
Ilustracja
Budowa kropidlaków: 1 – pęcherzyk, 2 – konidia, 3 – fialidy, 4 – konidiofor, 5 – strzępka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

workowce

Klasa

Eurotiomycetes

Rząd

kropidlakowce

Rodzina

kropidlakowate

Rodzaj

kropidlak

Nazwa systematyczna
Aspergillus P. Micheli ex Haller
Hist. stirp. Helv. 3: 113 (1768)
Typ nomenklatoryczny

Aspergillus glaucus (L.) Link 1809

Multimedia w Wikimedia Commons
Aspergillus glaucus
Aspergillus niger
Aspergillus fumigatus
Główka konidialna Aspergillus clavatus

Aspergillus P. Micheli ex Haller (kropidlak) – rodzaj grzybów z rzędu kropidlakowców (Eurotiales)[1].

Charakterystyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunki z rodzaju Aspergillus to grzyby mikroskopijne powszechnie występujące na całym świecie. Spotykane są w wodzie, glebie, roślinności, owocach, żywności, w domach i w powietrzu. Kolonia zbudowana jest ze strzępek, które u różnych gatunków są hialinowe lub różnie zabarwione, nigdy jednak nie są zielone. Konidiofory powstają prostopadle do strzępki, czasami tworzą koremium. Są długie, proste, zakończone pęcherzykiem o kulistym, maczugowatym lub elipsoidalnym kształcie, zazwyczaj hialinowe i gładkie, czasami chropowate i zabarwione. Konidiofor wraz z pęcherzykiem i zarodnikami ma kształt kropidła. Komórki konidiotwórcze są butelkowate, przy wierzchołku zwężające się w krótką szyjkę. Powstają równocześnie na krótkich, cylindrycznych metulach. Mogą tworzyć się na całej powierzchni główki, lub tylko na jej części szczytowej. Powstające na nich konidia oddzielają się od góry w dół, tworząc łańcuszki. Podczas ich oddzielania się pęka zewnętrzna ściana komórki konidiotwórczej, a jej pozostałość tworzy kołnierzyk. Konidia są jednokomórkowe, hialinowe lub jasnoszare, kuliste, elipsoidalne, gruszkowate, o powierzchni suchej, mączystej lub pylącej. W masie mają u różnych gatunków różną barwę, nigdy jednak nie są zielone[2].

Opisane powyżej formy Aspergillus to formy bezpłciowe (anamorfy). Formy płciowe (teleomorfy) dawniej uznawane były za odrębne gatunki z rodzajów Emericella, Eurotium, Neosartorya, Petromyces[2], obecnie są to synonimy[1]

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Aspergillaceae, Eurotiales, Eurotiomycetidae, Eurotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].

Synonimy: Acmosporium Corda, Alliospora Pim, Aspergillopsis Speg., Aspergillus P. Micheli, Basidiella Cooke, Briarea Corda, Cladaspergillus Ritgen, Cladosarum E. Yuill & J.L. Yuill, Cristaspora Fort & Guarro, Dichotomomyces Saito, Dichotomomyces Saito ex D.B. Scott, Euaspergillus F. Ludw., Fennellia B.J. Wiley & E.G. Simmons, Gutturomyces Rivolta, Otomyces Wreden, Phialosimplex Sigler, Deanna A. Sutton, Gibas, Polypaecilum G. Sm., Raperia Subram. & Rajendran, Redaellia Cif., Arch. Rhodocephalus Corda, Rhopalocystis Grove, Royella R.S. Dwivedi, Sartorya Vuill., Sceptromyces Corda, Sterigmatocystis C.E. Cramer, Stilbothamnium Henn.[3]

Niektóre gatunki

[edytuj | edytuj kod]

Opisano ponad 200 gatunków[2]. W Polsce odnotowano występowanie następujących:

Nazwy naukowe według Index Fungorum[1]. Wykaz gatunków według W. Mułenko i in.[4] Pominięto gatunki według Index Fungorum wątpliwe.

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Są to głównie saprotrofy, nieliczne gatunki są pasożytami[2].

  • Niektóre gatunki powodują gnicie różnych części roślin, głównie owoców, miękkich warzyw. Np. A. niger wywołuje czarną pleśń kulek bawełny[2].
  • Niektóre gatunki kropidlaka (np. A. fumigatus) powodują choroby (aspergilozy) u ludzi np. grzybice skóry, grzybice płuc lub astmę oskrzelową, a także produkują aflatoksyny (np. A. flavus).
  • Niektóre gatunki Aspergillus są wykorzystywane w przemyśle. W Azji Aspergillus oryzae (jap. kōji) jest wykorzystywany w procesach fermentacji podczas produkcji alkoholu z ryżu (np. sake), a także pasty miso i sosu sojowego. Innym gatunkiem używanym w Azji podczas produkcji napojów alkoholowych jest A. awamori (tzw. czarny kōji). W biotechnologii A. niger służy do produkcji kwasu cytrynowego i różnych enzymów.
  • A. nidulans jest wykorzystywany w biologii jako organizm modelowy. Poznano cały genom tego organizmu – ma on wielkość około 30 milionów par zasad i zawiera około 9500 genów kodujących białka[5]. Zsekwencjonowano również genomy innych gatunków kropidlaka, m.in. patogennego A. fumigatus[6] i stosowanego w biotechnologii A. oryzae[7].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d Index Fungorum [online] [dostęp 2020-10-14] (ang.).
  2. ↑ a b c d e Joanna Marcinkowska, Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii, Warszawa: PWRiL, 2012, 239 - 241isbn = 978-83-09-01048-7.
  3. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2020-10-14].
  4. ↑ Wiesław Mułenko, Tomasz Majewski, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Wstępna lista grzybów mikroskopijnych Polski, Kraków: W. Szafer. Institute of Botany, PAN, 2008, 338 - 343isbn = 978-83-89648-75-4.
  5. ↑ J.E. Galagan i inni, Sequencing of Aspergillus nidulans and comparative analysis with A. fumigatus and A. oryzae., „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1105–15, DOI: 10.1038/nature04341, PMID: 16372000.
  6. ↑ W.cC. Nierman i inni, Genomic sequence of the pathogenic and allergenic filamentous fungus Aspergillus fumigatus., „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1151–6, DOI: 10.1038/nature04332, PMID: 16372009.
  7. ↑ M. Machida i inni, Genome sequencing and analysis of Aspergillus oryzae, „Nature”, 438 (7071), 2005, s. 1157–61, DOI: 10.1038/nature04300, PMID: 16372010.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Aspergillus&oldid=74778670”