Barnim IX Pobożny

Barnim IX (XI) Pobożny (Stary)
	książę pomorski
Okres	od 1523; do 1532
Poprzednik	Bogusław X Wielki,; Jerzy I pomorski; (lata 1523–1531); on sam, Filip I wołogoski; (lata 1531–1532)
Następca	podział Księstwa Pomorskiego na szczecińskie i wołogoskie
	książę szczeciński
Okres	od 1523; do 1531
Poprzednik	Bogusław X
Następca	on sam, Filip I wołogoski
	książę szczeciński
Okres	od 1531; do 1532
Poprzednik	on sam, Jerzy I pomorski
Następca	on sam
	książę szczeciński
Okres	od 1532; do 1569
Poprzednik	on sam, Filip I wołogoski
Następca	Jan Fryderyk
	książę wołogoski
Okres	od 1523; do 1531
Poprzednik	Bogusław X
Następca	on sam, Filip I wołogoski
	książę wołogoski
Okres	od 1531; do 1532
Poprzednik	on sam, Jerzy I pomorski
Następca	Filip I wołogoski
	Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	2 grudnia 1501
Data i miejsce śmierci	2 listopada 1573 ; Grabowo
Ojciec	Bogusław X Wielki
Matka	Anna Jagiellonka
Żona	Anna
Dzieci	Aleksandra, Maria, Dorota,; Anna, Sybilla, Bogusław XII,; Elżbieta

Barnim IX, znany też jako Barnim XI, w historiografii występujący z przydomkiem Stary lub Pobożny (ur. 2 grudnia 1501, zm. 2 listopada 1573 w Grabowie^[1]) – książę z pomorskiej dynastii Gryfitów, syn Bogusława X, pierwszy protestancki książę Pomorza.

Życie i panowanie

Płyta erekcyjna Barnima IX na Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie

Studiował na uniwersytetach w Greifswaldzie i Wittenberdze, między innymi pod kierunkiem Marcina Lutra^[2]. W trzy lata po objęciu władzy wespół z Jerzym I obradował w Gdańsku z Zygmuntem Starym nad przyszłością polskiego lenna nad Lęborkiem i Bytowem^[3].

Zobacz więcej w artykule Jerzy I pomorski, w sekcji Sprawa lenna nad Lęborkiem i Bytowem.

Książę pomorski był zręcznym politykiem. W 1530 na sejmie Rzeszy, w Augsburgu uzyskał całkowitą samodzielność w kierowaniu księstwem. Po śmierci jego starszego brata w 1531 przeprowadził podział księstwa, który dokonany został 21 października 1532. W drodze losowania otrzymał część wschodnią po rzekę Odrę, natomiast jego bratanek Filip I objął władzę nad księstwem wołogoskim, które zostało poszerzone o ziemie oprawy wdowiej jego macochy Małgorzaty brandenburskiej^[4]^[5].

W 1534 wprowadził w księstwie szczecińskim luteranizm, którego był zwolennikiem^[6]. Prowadził ostrożną politykę zagraniczną, współpracując z Zygmuntem Augustem, królem Polski (1552^[2]), z którym był spokrewniony przez Annę Jagiellonkę, swą matkę^[4].

Barnim IX był wielbicielem sztuki. Na dwór książęcy sprowadzał wielu artystów. Kolekcjonował dzieła sztuki, szczególnie dzieła złotników. Był inicjatorem powstania monumentalnego gobelinu zwanego Oponą Croya. Zajmował się snycerstwem i mechaniką precyzyjną. Według legendy, był twórcą ołtarza znajdującego się obecnie w kościele w Sownie. Pasjonowało go myślistwo^[7]. Był inicjatorem zreformowania cechów pomorskich, a także przyczynił się do założenia półwyższej szkoły w Szczecinie tzw. Pedagogium Książęcego (1543)^[2]^[4]. Zapoczątkował także rozwój kanalizacji w Szczecinie^[8].

W 1569 podczas zjazdu w Jasienicy (po śmierci żony Anny) abdykował na rzecz wnuka swego starszego brata, księcia Jana Fryderyka^[6]. Koniec życia spędził w swej rezydencji – Oderburgu w Grabowie pod Szczecinem, poświęcając się wyłącznie swoim pasjom^[6].

Rodzina

Żoną Barnima IX Pobożnego (Starego) była Anna, córka Henryka II Średniego, księcia brunszwicko-lüneburskiego i Małgorzaty saskiej^[1]. Z ich związku pochodziło siedmioro dzieci:

Aleksandra (ur. na przeł. 1525/1526 lub 1539/1540 i późn., zm. najp. 1544) – zmarła w wieku dziecięcym lub młodości,
Maria (ur. 2 lutego 1527, zm. 16 lutego 1554) – żona Ottona IV, hrabiego Holsztynu na Schaumburgu,
Dorota (ur. 7 lutego 1528, zm. 4 czerwca 1558) – żona Jana, hrabiego Mansfeld na Hinterort,
Anna (ur. 5 lutego 1531, zm. 13 października 1592) – żona Karola, księcia Anhalt-Zerbst, Henryka VII, burgrabiego Miśni oraz Josta II, hrabiego Barby na Mühlingen,
Sybilla (ur. 25 kwietnia 1541, zm. 21 września 1564) – narzeczona Ottona I, hrabiego Salm-Kyburgu, Wild i Rheingrafem,
Bogusław XII (ur. 27 sierpnia 1542?, zm. 8 lub 9 września 1542?) – zmarł w wieku niemowlęcym,
Elżbieta (ur. p. po 1544, zm. p. po 1554) – zmarła w dzieciństwie^[9].

Genealogia

Eryk II
ur. w okr. 1418–1425 lub poźn.
zm. 5 VII 1474

Zofia
ur. ok. 1434
zm. 24 VIII 1497

Kazimierz IV Jagiellończyk
ur. 30 XI 1427
zm. 7 VI 1492

Elżbieta Rakuszanka
ur. na przeł. 1436/1437
zm. 30 VIII 1505

Bogusław X Wielki
ur. 28 lub 29 V 1454
zm. 5 X 1523

Anna Jagiellonka
ur. 12 III 1476
zm. 12 VIII 1503

	Anna ur. 6 XII 1502 zm. 6 XI 1568 OO 2 II 1525	Barnim IX (XI) Pobożny (Stary) (ur. 2 XII 1501, zm. 2 XI 1573)



Aleksandra ur. na przeł. 1525/1526 lub 1539/1540 i późn. zm. najp. 1544	Maria ur. 2 II 1527 zm. 16 II 1554	Dorota ur. 7 II 1528 zm. 4 VI 1558	Anna ur. 5 II 1531 zm. 13 X 1592	Sybilla ur. 25 IV 1541 zm. 21 IX 1564

Bogusław XII ur. 27 VIII 1542? zm. 8 lub 9 IX 1542?	Elżbieta ur. p. po 1544 zm. p. po 1554

Przypisy

↑ ^a ^b E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 434–437.
↑ ^a ^b ^c K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 107.
↑ J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 87–88.
↑ ^a ^b ^c J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 87.
↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 431.
↑ ^a ^b ^c U. Scheil: Barnim IX. (XI.) Herzog von Pommern-Stettin. [dostęp 2012-02-17]. (niem.).
↑ J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 86.
↑ Encyklopedia Szczecina, ISBN 978-83-942725-0-0 – hasło „Kanalizacja” (s. 397, autorka: Ilse Gudden-Lüddecke).
↑ E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 444–449.

Bibliografia

Opracowania

KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372 .
EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056 .
Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.

Opracowania online

Scheil U., Barnim IX. (XI.) Herzog von Pommern-Stettin (niem), [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-02-17].

Literatura dodatkowa (opracowania)

Praca zbiorowa, Przewodnik po Szczecinie, wyd. „13 Muz”. Szczecin 1999, ISBN 83-908898-3-8.

Literatura dodatkowa (online)

Madsen U., Barnim IX. (niem.), [dostęp 2012-02-18].

[Rymar434-437-1] E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 434–437.

[Gryfici-2] K. Kozłowski, J. Podralski, Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, s. 107.

[3] J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 87–88.

[Szym87-4] J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 87.

[5] E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 431.

[Barnim-6] U. Scheil: Barnim IX. (XI.) Herzog von Pommern-Stettin. [dostęp 2012-02-17]. (niem.).

[7] J.W. Szymański, Książęcy ród Gryfitów, s. 86.

[8] Encyklopedia Szczecina, ISBN 978-83-942725-0-0 – hasło „Kanalizacja” (s. 397, autorka: Ilse Gudden-Lüddecke).

[9] E. Rymar, Rodowód książąt pomorskich, s. 444–449.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]