Biała Góra (Góry Słonne)
49°34′54″N 22°13′57″E/49,581667 22,232500
 widok Białej Góry z sanockiego rynku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Pasmo | |
| Wysokość |
529 m n.p.m. |
Położenie na mapie Bieszczadów Zachodnich  | |
Położenie na mapie Karpat  | |
Położenie na mapie Beskidów Wschodnich  | |
| 49°34′54″N 22°13′57″E/49,581667 22,232500
| |
Biała Góra (518 m n.p.m.) – góra znajdująca się w paśmie Gór Słonnych, najwyższe wzniesienie grupy Orlego Kamienia Pasma Olchowieckiego w zachodniej części Gór Sanocko-Turczańskich, wznosi się bezpośrednio nad Sanokiem.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W źródłach historycznych góra wspomniana po raz pierwszy w 1549[1].
Na mapach istnieje pewna niekonsekwencja nazewnicza, przypisująca nazwę „Orli Kamień” opisywanej tu najwyższej kulminacji tego masywu, podczas gdy dotyczy ona wierzchołka 510 ok. 1 km na wschód od niego, a przede wszystkim znajdującym się tam ostańcom piaskowcowy.
Według Józefa Sulisza nazwa Biała Góra pojawiła się już w XV wieku i rzekomo pochodziła od bielejących kamieni[2].
Geografia
[edytuj | edytuj kod]W centralnej partii wzgórza zalega las liściasty o charakterze Querco-carpinetum.
Na północny zachód od Białej Góry leżą tzw. Orle Góry[3]. W lesie miejskim na Białej Górze znajduje się po północnej stronie murowana studnia, której historia zgodnie z przekazem sięga panowania królowej Bony, matki Zygmunta Augusta, i stąd Królewską Studnią (niem. Königsbrünndl) zwanej[4].
Archeologia
[edytuj | edytuj kod]Na jednej z bocznych odnóg, głównego wzniesienia, na wyraźnej kulminacji o wysokości ok. 470 m n.p.m. znajduje się dobrze zachowane grodzisko. Jest to grodzisko owalnego kształtu z rowem i wałem[5], na którym odkryto również ślady osadnictwa z XII– XIII wieku. Grodzisko nosi ślady zniszczenia w walce (ślady spalenia, liczne groty z broni miotającej) datowane na początek XIV w. kojarzone w walkami nadgranicznymi z czasów Kazimierza Wielkiego bezpośrednio przed przejęciem tych terenów przez Królestw Polskie (1340 r.)[6]. Zapewne była to pomocnicza warownia, osłaniająca przeprawę przez San[7].
Poniżej Zamczyska u podnóża góry na rozległej tarasie rzeki San i na stokach Białej Góry odkryto ślady osadnictwa z kręgu kultury celtyckiej z dużym wczesnośredniowiecznym podgrodziem. W miejscu tym położony jest obecnie park etnograficzny.
W maju 2019 nad strumieniem przepływającym przez kulminację terenową Mieczysław Skowroński współpracujący z londyńskim British Museum dokonał odkrycia depozytu wyrobów z brązu, płytek, koralików, zawieszek mogących być częścią stroju kobiecego. Odkopane przez sanockich archeologów zabytki datowane są w przybliżeniu na ok. 1000 rok p.n.e. Uszkodzone przedmioty wykonane z brązu mogły być depozytem odlewnika jako zapas surowcowy, z którego wykonywał nowe przedmioty, hipotetycznie mogły mieć również charakter wotywny[8].
Szlaki turystyczne
[edytuj | edytuj kod]
Sanok – Orli Kamień – Słonna (639 m n.p.m.) – Przysłup – Rakowa – Chwaniów – Roztoka, dalej przez Pogórze Przemyskie do Przemyśla
Sanok – Orli Kamień (510 m n.p.m.)
Szlak Architektury Drewnianej Sanok – Międzybrodzie – Orli Kamień – Mrzygłód – Ulucz – Dobra – Hołuczków – Słonna (639 m n.p.m.) – Granicka – Sanok
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ "1549 król Zygmunt August potwierdza mieszczanom [...] m.in. wolnego użytku pastwisk na górze zw. Biała Góra i na polu alias na błonie za Sanem, ..." [w:] Fastnacht. Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu: A-I, str. 41
- ↑ Józef Sulisz. Kilka zapisek z Sanoka. „Lud”. Tom 13, s. 39, 1907.
- ↑ Monografie fauny Polski. t 1-5 1973; Fragmenta faunistica, t. 12
- ↑ Lud. PTL. 1907. t. 13
- ↑ "Biała Góra, pow. Sanok. Szczyt góry zwany Zamczysko leży w łańcuchu Słonne Góry nad rzeką San, naprzeciw zamku w Sanoku. Owalna płaszczyzna otoczona wysokim wałem i rowem." [w:] Światowid. t. 23, 1955
- ↑ Tygodnik Sanocki nr 34/2014 r. str 6. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ Władysław Kowalenko. Lexicon antiquitatum slavicarum. PAN
- ↑ Skarb sprzed 3000 lat, znaleziony pod Sanokiem, 2019-05-24, Tygodnik Sanocki, Edyta Wilk.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bieszczady i Góry Sanocko-Turczańskie. Mapa turystyczna. Skala 1:75 000. Wydanie trzecie. Warszawa: PPWK SA. ISBN 83-7329-436-8.