Bilans (rachunkowość)
Bilans (łac. bilanx '(waga) o dwóch szalach (talerzach)' od bi- 'podwójny' i lanx dop. lancis 'misa; szala')[1] – zestawienie aktywów i pasywów jednostki sporządzane na początek (bilans otwarcia) i koniec (bilans zamknięcia) okresu sprawozdawczego (obrachunkowego) w organizacjach prowadzących księgowość według zasad tzw. pełnej rachunkowości. Należy do obowiązkowych elementów sprawozdania finansowego.
Bilans stanowi fotografię składników majątkowych przedsiębiorstwa i źródeł ich finansowania w określonym momencie. Jest obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego i informuje o zasobach kontrolowanych przez jednostkę oraz sposobach ich pozyskania (zobowiązaniach i kapitałach własnych)[2].
W międzynarodowych standardach rachunkowości (MSR) zamiast określenia „bilans” funkcjonuje nazwa: „sprawozdanie z sytuacji finansowej” (ang. statement of financial position). MSR nie narzucają (w przeciwieństwie do ustawy o rachunkowości[3]) sztywnego nazewnictwa oraz formy prezentacji danych finansowych jednostki w sprawozdaniu finansowym, stąd też np. spółki notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie sporządzające sprawozdania finansowe według MSR często stosują takie określenia jak w ustawie o rachunkowości, to jest „bilans” zamiast „sprawozdanie z sytuacji finansowej”[4].
Jedną z pozycji bilansu jest zysk / strata, wykazywany w drugim obowiązkowym elemencie sprawozdania jakim jest rachunek zysków i strat (rachunek wyników).
Bilans dla jednostek innych niż banki i zakłady ubezpieczeń
[edytuj | edytuj kod]Wzór według załącznika nr 1 Ustawy o rachunkowości:
| Aktywa | ||||
|---|---|---|---|---|
| A. | Aktywa trwałe | |||
| I. | Wartości niematerialne i prawne | |||
| 1. | Koszty zakończonych prac rozwojowych | |||
| 2. | Wartość firmy | |||
| 3. | Inne wartości niematerialne i prawne | |||
| 4. | Zaliczki na wartości niematerialne i prawne | |||
| II. | Rzeczowe aktywa trwałe | |||
| 1. | Środki trwałe | |||
| a) | grunty (w tym prawo użytkowania wieczystego gruntu) | |||
| b) | budynki, lokale i obiekty inżynierii lądowej i wodnej | |||
| c) | urządzenia techniczne i maszyny | |||
| d) | środki transportu | |||
| e) | inne środki trwałe | |||
| 2. | Środki trwałe w budowie | |||
| 3. | Zaliczki na środki trwałe w budowie | |||
| III. | Należności długoterminowe | |||
| 1. | Od jednostek powiązanych | |||
| 2. | Od pozostałych jednostek | |||
| IV. | Inwestycje długoterminowe | |||
| 1. | Nieruchomości | |||
| 2. | Wartości niematerialne i prawne | |||
| 3. | Długoterminowe aktywa finansowe | |||
| 4. | Inne inwestycje długoterminowe | |||
| V. | Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe | |||
| 1. | Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego | |||
| 2. | Inne rozliczenia międzyokresowe | |||
| B. | Aktywa obrotowe | |||
| I. | Zapasy | |||
| 1. | Materiały | |||
| 2. | Półprodukty i produkty w toku | |||
| 3. | Produkty gotowe | |||
| 4. | Towary | |||
| 5. | Zaliczki na dostawy | |||
| II. | Należności krótkoterminowe | |||
| 1. | Należności od jednostek powiązanych | |||
| a) | z tytułu dostaw i usług | |||
| b) | inne | |||
| 2. | Należności od pozostałych jednostek | |||
| a) | z tytułu dostaw i usług | |||
| b) | z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń... | |||
| c) | inne | |||
| d) | dochodzone na drodze sądowej | |||
| III. | Inwestycje krótkoterminowe | |||
| 1. | Krótkoterminowe aktywa finansowe | |||
| 2. | Inne inwestycje krótkoterminowe | |||
| IV. | Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe | |||
| Pasywa | ||||
|---|---|---|---|---|
| A. | Kapitał (fundusz) własny | |||
| I. | Kapitał (fundusz) podstawowy | |||
| II. | Należne wpłaty na kapitał ... (wielkość ujemna) | |||
| III. | Udziały (akcje) własne (wielkość ujemna) | |||
| IV. | Kapitał (fundusz) zapasowy | |||
| V. | Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny | |||
| VI. | Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe | |||
| VII. | Zysk (strata) z lat ubiegłych | |||
| VIII. | Zysk (strata) netto | |||
| IX. | Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego (wielkość ujemna) | |||
| B. | Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania | |||
| I. | Rezerwy na zobowiązania | |||
| 1. | Rezerwa z tyt. odroczonego podatku dochodowego | |||
| 2. | Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne | |||
| 3. | Pozostałe rezerwy | |||
| II. | Zobowiązania długoterminowe (powyżej 12 miesięcy) | |||
| 1. | Wobec jednostek powiązanych | |||
| 2. | Wobec pozostałych jednostek | |||
| a) | kredyty i pożyczki | |||
| b) | z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych | |||
| c) | inne zobowiązania finansowe | |||
| d) | inne | |||
| III. | Zobowiązania krótkoterminowe (do 12 miesięcy) | |||
| 1. | Wobec jednostek powiązanych | |||
| a) | z tytułu dostaw i usług | |||
| b) | inne | |||
| 2. | Wobec pozostałych jednostek | |||
| a) | kredyty i pożyczki | |||
| b) | z tytułu emisji dłużnych papierów wartościowych | |||
| c) | inne zobowiązania finansowe | |||
| d) | z tytułu dostaw i usług | |||
| e) | zaliczki otrzymane na dostawy | |||
| f) | zobowiązania wekslowe | |||
| g) | z tytułu podatków, ceł, ubezpieczeń i innych świadczeń | |||
| h) | z tytułu wynagrodzeń | |||
| i) | inne | |||
| 3. | Fundusze specjalne | |||
| IV. | Rozliczenia międzyokresowe | |||
| 1. | Ujemna wartość firmy | |||
| 2. | Inne rozliczenia międzyokresowe | |||
Cechy bilansu
[edytuj | edytuj kod]Bilans jednostki gospodarczej powinien posiadać następujące cechy[5]:
- zupełność,
- rzetelność,
- sprawdzalność,
- ciągłość,
- przejrzystość.
Zupełność bilansu oznacza, że obejmuje on dane dotyczące zdarzeń gospodarczych, które wystąpiły w danym okresie. Rzetelność, to prezentacja składników zgodnie ze stanem rzeczywistym co do ich rodzaju i wartości. Sprawdzalność, to możliwość porównania pozycji bilansu ze źródłami z których pochodzą pod względem kompletności i poprawności. Zasada ciągłości oznacza, że bilans zamknięcia jednego okresu jest bilansem otwarcia następnego okresu. Przejrzystość bilansu jest zachowana, gdy bilans przyjmuje odpowiednią formę prezentacji, pozycje są grupowane według treści ekonomicznej, ich ujęcie umożliwia analizę stanu środków i źródeł ich finansowania oraz orientację w sytuacji finansowej[6].
Układy bilansu
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z IV Dyrektywą Unii Europejskiej bilans może być sporządzony w układzie jednostronnym lub dwustronnym[7].
W formie dwustronnej składniki majątku (aktywa) są wykazywane oddzielnie od źródeł ich finansowania (kapitału własnego i zobowiązań). W wersji jednostronnej aktywa są przedstawiane na przemian ze źródłami ich finansowania. W układzie jednostronnym uwidacznia się podejście właścicielskie: jest on tak prezentowany, aby dostarczał informację inwestorowi o wartości kapitału równoważonego aktywami netto[8]. Formę dwustronną uznaje się za tradycyjną, jest ona stosowana szerzej niż jednostronna[9].
Bilans dla organizacji opartej na wiedzy
[edytuj | edytuj kod]Tradycyjny bilans przedsiębiorstwa nie ujawnia wielu kategorii niematerialnych czynników wytwórczych charakterystycznych dla gospodarki opartej na wiedzy. Dlatego zgodnie z zasadami nowego działu rachunkowości finansowej, tj. rachunkowości aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego, zaleca się, aby obok tradycyjnego bilansu sporządzać bilans oparty na wiedzy lub bilans pełny. Bilans oparty na wiedzy stanowi logiczne rozwinięcie tradycyjnego bilansu, który został uzupełniony po stronie aktywów o część „Aktywa kompetencyjne” oraz po stronie pasywów o część „Kapitał intelektualny”. Aktywa kompetencyjne składają się z następujących pozycji sprawozdawczych: wiedza, umiejętności, doświadczenie oraz projekty badawcze. Na kapitał intelektualny składa się: kapitał intelektualny przyjęty, kapitał intelektualny wytworzony oraz kapitał doświadczenia. Z kolei bilans pełny dodatkowo zawiera części „Aktywa marketingowe” oraz „Kapitał relacji z otoczeniem”. Wprowadzenie tych kategorii sprawozdawczych nie narusza równowagi bilansowej, ponieważ wartości ekonomiczne prezentowane w nowych pozycjach bilansowych wynikają z dwustronnych zapisów operacji gospodarczych na odpowiadających im kontach księgowych. Bilans oparty na wiedzy oraz bilans pełny stanowią fakultatywny element sprawozdania finansowego, który można dołączać do informacji dodatkowej. Takie uzupełnienie sprawozdania finansowego, choć nie jest obowiązkowe, pozytywnie wpływa na jego cechy jakościowe, tj. istotność, wiarygodność, wierne odzwierciedlenie, przewaga treści nad formą oraz kompletność[10].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Słownik Wyrazów Obcych. slownik-online.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-30)]., lanx, lancis
- ↑ G.K. Świderska, Jak czytać sprawozdanie finansowe, Difin/MAC, Warszawa 2013, s. 44.
- ↑ Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 217).
- ↑ M. Krysik, Wycena przedsiębiorstwa na podstawie bilansu według MSR/MSSF, w: M. Panfil, A. Szablewski, Wycena przedsiębiorstwa. Od teorii do praktyki, Poltext, Warszawa 2011, s. 47–48.
- ↑ Halina Soczówka: Bilans jako statyczny rachunek majątku i kapitału. W: Podstawy Rachunkowości: aspekty teoretyczne i praktyczne. Bronisław Micherda (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 92. ISBN 83-01-14323-1.
- ↑ E. M. Walińska, Bilans jako fundament sprawozdawczości finansowej w kontekście zmian współczesnej rachunkowości, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa 2009, s. 43.
- ↑ Halina Soczówka: Bilans jako statyczny rachunek majątku i kapitału. W: Podstawy Rachunkowości: aspekty teoretyczne i praktyczne. Bronisław Micherda (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 93–94. ISBN 83-01-14323-1.
- ↑ E. M. Walińska, Bilans jako fundament sprawozdawczości finansowej w kontekście zmian współczesnej rachunkowości, Oficyna Wolters Kluwer business, Warszawa 2009, s. 32–33.
- ↑ M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa 2006, s. 491.
- ↑ Lesław Niemczyk: Rachunkowość finansowa aktywów kompetencyjnych i kapitału intelektualnego, nowy dział rachunkowości, Pacioli Institute, Rzeszów 2013.