Boleń pospolity

Boleń pospolity
	Leuciscus aspius
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	karpiokształtne
Rodzina	karpiowate
Rodzaj	Leuciscus
Gatunek	boleń pospolity
Synonimy
	Alburnus iblioides Kessler, 1872; Aspius aspius aspius (Linnaeus, 1758); Aspius aspius iblioides (Kessler, 1872); Aspius aspius taeniatus (Eichwald, 1831); Aspius aspius taeniatus iblioides phragmiteti Berg, 1932; Aspius erytrostomus Kessler, 1877; Aspius linnei Malm, 1877; Aspius rapax Agassiz, 1835; Aspius rapax jaxartensis Kessler, 1874; Aspius transcaucasius Warpachovski, 1896; Aspius vulgaris Leiblein, 1853; Cyprinus aspius Linnaeus, 1758; Cyprinus rapax Leske, 1774; Cyprinus rapax Pallas, 1814; Cyprinus taeniatus Eichwald, 1831;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Boleń pospolity^[3], boleń^[4], chwat^[5], rap^[4], rapa^[6] (Leuciscus aspius) – gatunek ryby z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).

Występowanie

Europa Środkowa na wschód od Renu i na północ od Dunaju po Ural i Morze Kaspijskie, również w południowej Skandynawii. Podgatunek Aspius aspius taeniatus jest rybą wędrowną, żyjącą w południowych rejonach Morza Kaspijskiego.

Występuje w większych i średnich rzekach nizinnych, a także w zbiornikach zaporowych, w wodach płynących, w większych jeziorach i zatokach. Młode ryby żyją w małych stadach, w pobliżu brzegów. Rosnąc stają się coraz bardziej samotnikami, trzymającymi się nurtu rzeki.

Charakterystyka

Długość 50–75 cm i 6–8 kg masy ciała, maksymalnie 120 cm (masa ciała do 12 kg). Długie, wyciągnięte, bocznie nieco spłaszczone ciało. Brzuch lekko zaokrąglony, za płetwami brzusznymi biegnie pozbawiony łusek kil. Głowa spiczasta, oczy małe. Szeroki, końcowo położony otwór gębowy sięgający poza przednią krawędź oka. Nieco wysunięta szczęka dolna ma na końcu garbikowate zgrubienie, chowające się we wgłębieniu szczęki górnej. Łuski małe, 64–76 wzdłuż linii bocznej. W płetwie grzbietowej 10–11 promieni, w odbytowej 15–18. Krawędź płetwy odbytowej głęboko sierpowato wcięta, płetwy piersiowe ostro zakończone, płetwa grzbietowa stosunkowo wysoka. Zęby gardłowe dwurzędowe. Ubarwienie grzbietu oliwkowozielone ze stalowoniebieskim połyskiem. Boki jaśniejsze, żółto lśniące. Strona brzuszna srebrzyście biała. Płetwy piersiowe, brzuszne oraz odbytowa są czerwonawe, pozostałe szarawe lub szarawoniebieskie z ciemniejszymi krawędziami.

Podgatunki

Boleń południowokaspijski (Aspius aspius taeniatus)^[3] – zasiedla wody południowej części Morza Kaspijskiego.

Odżywianie

W okresie młodzieńczym – wrotki, skorupiaki i larwy owadów. Po osiągnięciu długości około 9 cm zaczyna odżywiać się rybami. Są to przede wszystkim ukleje, a także płocie oraz okonie, karasie i cierniki. W wieku starszym może atakować żaby, ptaki wodne i małe ssaki (gryzonie). Jedyny typowo drapieżny przedstawiciel rodziny karpiowatych. Często jego polowanie daje się zaobserwować na nizinnych rzekach w postaci mocnych, widowiskowych uderzeń ogona o powierzchnię wody.

Rozmnażanie

Boleń na wystawie *Subaqueous Vltava* w Pradze

Dojrzewa płciowo w czwartym roku życia, przy długości około 30 cm. Tarło odbywa się od III do V w temperaturze od 5 do 14 °C w rzekach w miejscach o szybkim nurcie i kamienistym lub żwirowatym dnie. Forma wędrowna trze się w III i IV. U samców występuje wysypka tarłowa na wieczkach skrzelowych i płetwach piersiowych. Ikra składana jest zazwyczaj na kamieniach, rzadziej na roślinach wodnych lub zatopionych korzeniach. Inkubacja trwa około 14 dni. Narybek po wykluciu ma około 7 mm długości. Napełnienie pęcherza pławnego następuje po tygodniu, pełne ułuszczenie przy długości 3 cm. W wieku 6 lat ma około 43 cm. Żyje zazwyczaj około 12 lat. Czasem krzyżuje się z jaziem.

Znaczenie gospodarcze

Największe znaczenie gospodarcze ma boleń we wschodniej Europie. Mięso nie posiada większych walorów smakowych. Dość popularny wśród wędkarzy (lecz ciężki do złowienia), łowiony głównie na spinning lub trolling, rzadziej na żywą lub martwą rybę.

Rekord Polski wagowy: 8,49 kg i 89 cm (2014)^[7].

Ochrona w Polsce

Wymiar ochronny	40 cm^[8]
Okres ochronny	od 1 stycznia do 30 kwietnia^[8]

Zobacz też

ryby Polski

Przypisy

↑ Leuciscus aspius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Leuciscus aspius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
↑ ^a ^b Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
↑ Witold Doroszewski: chwat. sjp.pwn.pl. [dostęp 2018-06-19]. (pol.).
↑ Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
↑ Wiadomości Wędkarskie
↑ ^a ^b Regulamin Amatorskiego Połowu Ryb. Polski Związek Wędkarski, obowiązuje od 1 stycznia 2011.

[itis-1] Leuciscus aspius, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Leuciscus aspius, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Nikolski-3] G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.

[KRR-4] Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973

[5] Witold Doroszewski: chwat. sjp.pwn.pl. [dostęp 2018-06-19]. (pol.).

[Reichholf-6] Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.

[7] Wiadomości Wędkarskie

[regulamin-8] Regulamin Amatorskiego Połowu Ryb. Polski Związek Wędkarski, obowiązuje od 1 stycznia 2011.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]