Borek Wielkopolski (gmina)
51°55′N 17°15′E/51,916667 17,250000| gmina miejsko-wiejska | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| TERC |
0404013 | ||||
| Burmistrz |
Janusz Sikora | ||||
| Powierzchnia |
127,58 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
59,3 os./km² | ||||
| Nr kierunkowy |
65 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
PGS | ||||
Adres urzędu: Rynek 163-810 Borek Wielkopolski | |||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |||||
| 51°55′N 17°15′E/51,916667 17,250000
| |||||
| Strona internetowa | |||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||
Borek Wielkopolski – gmina miejsko-wiejska w województwie wielkopolskim, w powiecie gostyńskim na zachodnim krańcu Wysoczyzny Kaliskiej[2]. Hasłem promocyjnym gminy jest: "Przedsiębiorczość, natura, gościnność"[2].
Siedziba gminy to Borek Wielkopolski.
Według danych z 30 czerwca 2004[3] gminę zamieszkiwało 7730 osób.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Najstarsze ślady działalności człowieka z epok brązu, żelaza i wczesnego średniowiecza znaleziono we wsiach Jawory i Jeżewo[2].
Na lewym brzegu Obry koło Jaworów znajduje się grodzisko o kształcie owalnego 4-metrowego stożka z rowem i wałem. Średnica stożka to ok. 35 metrów, średnica na dole wynosi ok. 200 metrów, na górze ok. 100[2]. W roku 1918 grodzisko zostało zbadane przez profesora Józefa Kostrzewskiego. Dowiódł on, że miejsce to pełniło funkcję grodu granicznego. Został on pod koniec XIII wieku umocniony przez księcia Henryka III głogowskiego[2]. W XVII wieku obiekt był wykorzystywany przez Szwedów podczas potopu szwedzkiego[2].
W okolicy Jeżewa, nad Serawą (lewym dopływem Pogony), w miejscu gdzie dzisiaj stoi dwór myśliwski znajdował się prehistoryczny gród, a ludność koczownicza osiedliła się tam już 8 tysięcy lat temu[4].
Najstarszy rodowód spośród wsi mają Jawory, Jeżewo, Wycisłowo, Zalesie, Zimnowoda i Bruczków, które w XII i XIII wieku stanowiły dobra rycerskie. Strumiany i Siedmiorogów Pierwszy zostały założone dla sprawdzonych kolonistów z zachodniej Europy, natomiast Bolesławów, Leonów i Celestynów powstały w połowie XIX wieku w wyniku parcelizacji majątków ziemskich[4].
W 1793 roku ziemia borecka została przyłączona przez Prusy w drugim rozbiorze Polski[4]. Dopiero w 1918 roku wróciła do Polski[4].
W latach 1887–1932 Borek był częścią powiatu koźmińskiego. Od 1932 roku nieprzerwanie należy do powiatu gostyńskiego. W roku 1934 powiat został podzielony na gromady i gminy zbiorowe. Gmina Borek składała się z 13 gromad, obejmujących obszar 10 483 hektarów, a liczba mieszkańców wynosiła 6 102. Samo miasto zajmowało obszar 715 ha i liczyło 2058 mieszkańców[4].
W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie leszczyńskim[4].
Przyroda
[edytuj | edytuj kod]Mimo dominujących terenów nizinnych[5], gmina charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu[5]. Dużym urozmaiceniem są doliny rzeki Pogony i Dąbrówki, oraz zbocza pradoliny Żerkowsko-Redzyńskiej[5], które są wykorzystywane przez kanał Obry[5]. Lasy stanowią zaledwie 15 procent powierzchni gminy i są własnością nadleśnictwa Piaski[5]. W obrębie gminy znajdują się dwa leśnictwa: Stawiszyn i Siedmiorogów, obejmujące łącznie 1880 hektarów[6][5].
Wody powierzchniowe
[edytuj | edytuj kod]Obszar gminy jest ubogi w wody powierzchniowe z powodu braku jezior, jednak ten brak zrekompensowano poprzez budowę zbiornika retencyjnego Jeżewo[5], który znajduje się w widłach rzeki Pogony i Serawy. Zbiornik ten przy normalnym stanie zajmuje 72 hektary powierzchni[5] i ma głębokość wynoszącą 7 metrów[5]. Jego konstrukcja była jednym z największych przedsięwzięć w historii Gminy Borek Wielkopolski, oraz poprawiła warunki hydrauliczne na jej terenie. Zbiornik został oddany do użytku w 2003 roku i jest nazywany "jeziorem Łabędzim"[5]. Jest on systematycznie zarybiany i stał się łowiskiem dla wędkarzy[5]. Planowane są również kolejne funkcje rekreacyjne tego akwenu w przyszłości[6].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W gospodarce gminy przeważa rolnictwo[7][8]. Obszary użytków rolnych zajmują około 10 tysięcy hektarów, co stanowi ponad 78% ogólnej powierzchni gminy[8]. Z tego grunty orne zajmują około 9,3 ha (73%)[8]. Gleby tutaj są uznawane za jedne z najlepszych w regionie leszczyńskim, klasyfikując się głównie jako klasy 2 i 3, co stanowi niemal 61% powierzchni pól uprawnych. Podstawowe gałęzie produkcji rolnej to: 50% zasiewów, w tym pszenica stanowi 35%, rośliny okopowe 25% (w tym buraki cukrowe 15%) i rośliny pastewne 15%[8]. Produkcja zwierzęca skupia się głównie na chowie bydła, zwłaszcza mlecznego oraz trzody chlewnej[7].
W gminie Borek Wielkopolski działa około 760 gospodarstw indywidualnych[7][8] oraz dwa duże przedsiębiorstwa rolne: Gospodarstwo Rolne „Karolew” i Gospodarstwo Rolne „Mróz”[7]. W sumie funkcjonuje około 350 podmiotów gospodarczych[7], z dominacją jednoosobowych lub małych firm zatrudniających od dwóch do pięciu osób w branży usługowej. Ponadto, w gminie istnieje kilkanaście przedsiębiorstw średnich i większych związanych z handlem, usługami, budownictwem oraz transportem[7].
Struktura powierzchni
[edytuj | edytuj kod]Według danych z roku 2002[9] gmina Borek Wielkopolski ma obszar 127,58 km², w tym:
- użytki rolne: 77%
- użytki leśne: 15%
Gmina stanowi 15,74% powierzchni powiatu.
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury w Borku Wielkopolskim jest odpowiedzialny za rozwijanie życia kulturalnego na terenie gminy. Posiadają oni duży, odnowiony w 2011 roku, budynek z salą widowiskową na 250 miejsc[10]. W tym samym budynku znajduje się Biblioteka Publiczna z ponad 28 525 książek[10], 40 audiobooków oraz 28 tytułów czasopism[10]. Ośrodek Kultury oferuje różnorodne zajęcia dla dzieci, młodzieży i dorosłych, w tym tematyczne koła i zespoły, takie jak zespoły folklorystyczne i chóry. W czerwcu organizowane są dni Borku Wielkopolskiego, będące główną imprezą[11].
W Gminie są trzy znane zespoły: zespół regionalny "Borkowiacy", zespół ludowy "Studzianna" oraz koło śpiewacze "Jutrzenka". "Jutrzenka" została założona w listopadzie 1892 roku przez księdza Aleksandra Brandowskiego[12], aby podtrzymać ducha polskiego w czasach germanizacji. Zespół regionalny "Borkowiacy" działa od 1973 roku i również wnosi wielki wkład w kultywowanie tradycji[11].
Oprócz tego, przy ośrodku kultury działają grupy taneczne dla dzieci i młodzieży, oraz klub hodowców gołębi rasowych. Bractwo kurkowe stanowi niezwykle barwną i aktywną organizację, którą można śledzić od 1857 roku[12], dzięki zachowanym protokołom prowadzonym od 1905 roku[11].
Gmina może również pochwalić się długą tradycją Ludowego Klubu Sportowego "Wisła", którego piłkarze trenują na stadionie miejskim[11].
Na terenie gminy działa 13 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych[12] mająca około 350 członków.
Oświata
[edytuj | edytuj kod]W gminie działają różne placówki edukacyjne, w tym przedszkole samorządowe "Pod Dębem" w Karolewie[13], Zespół Szkolno-Przedszkolny w Borku Wielkopolskim[13] oraz jego filie w Wycisłowie[13] i Zalesiu[13]. W Zimnowodzie działa Zespół Szkolno-Przedszkolny, oraz Zasadnicza Szkoła Zawodowa i Liceum Ogólnokształcące w Zespole Szkół w Borku Wielkopolskim[14].
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]Przez teren gminy biegną różne drogi: droga krajowa nr 12 (Jarocin - Borek - Gostyń - Leszno)[15], dwie drogi wojewódzkie (numer 437 Dolsk - Borek i numer 438 Borek - Koźmin[15]), kilkanaście dróg powiatowych i kilkadziesiąt gminnych[16][15]. W 2007 roku wybudowano obwodnicę miasta na drodze krajowej nr 12, co ułatwiło ruch i zmniejszyło natężenie ruchu ciężarówek w mieście[16].
W roku 2004 oddano do użytku oczyszczalnię ścieków[15].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane z 30 czerwca 2015
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 7730 | 100 | 3885 | 50,3 | 3845 | 49,7 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
60,6 | 30,5 | 30,1 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Borek Wielkopolski w 2014 roku[1].
Sołectwa gminy Borek Wielkopolski
[edytuj | edytuj kod]Do gminy należą miasto Borek Wielkopolski i 34 wsie tworzące 22 sołectwa[17],
- Bolesławów – wieś
- Borek Wielkopolski – miasto, siedziba gminy
- Bruczków – wieś
- Celestynów – wieś
- Domanice-Majątek – osada
- Dąbrówka – wieś
- Ustronie – wieś
- Głoginin – wieś
- Grodnica – wieś
- Osówiec – wieś
- Jawory – wieś
- Jeżewo – wieś
- Karolew – wieś
- Dorotów – osada
- Trzecianów-Osiedle – wieś
- Koszkowo – wieś
- Leonów – wieś
- Maksymilianów – wieś
- Siedmiorogów Drugi – wieś
- Cielmice – wieś
- Siedmiorogów Pierwszy – wieś
- Skoków – wieś
- Skokówko – wieś
- Strumiany – wieś
- Studzianna – wieś
- Trzecianów – wieś
- Wycisłowo – wieś
- Zalesie – wieś
- Zimnowoda – wieś
Na terenie gminy znajduje się też leśniczówka Wroniny, brak danych o przynależności sołeckiej.
Sąsiednie gminy
[edytuj | edytuj kod]Dolsk, Jaraczewo, Koźmin Wielkopolski, Piaski, Pogorzela
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Gmina Borek Wielkopolski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-17], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b c d e f Wolski 2011 ↓, s. 4.
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ a b c d e f Wolski 2011 ↓, s. 5.
- ↑ a b c d e f g h i j k Wolski i Drozd 2017 ↓, s. 4.
- ↑ a b Wolski 2011 ↓, s. 6.
- ↑ a b c d e f Wolski 2011 ↓, s. 10.
- ↑ a b c d e Wolski i Drozd 2017 ↓, s. 8.
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ a b c Wolski i Drozd 2017 ↓, s. 16.
- ↑ a b c d Wolski 2011 ↓, s. 12.
- ↑ a b c Wolski i Drozd 2017 ↓, s. 17.
- ↑ a b c d Wolski i Drozd 2017 ↓, s. 10.
- ↑ Wolski 2011 ↓, s. 16.
- ↑ a b c d Wolski i Drozd 2017 ↓, s. 6.
- ↑ a b Wolski 2011 ↓, s. 8.
- ↑ Wolski 2011 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Edmund Wolski, Borek Wielkopolski: miasto i gmina, Piła: Wydawnictwo "Media", 2011, ISBN 978-83-60546-62-8 [dostęp 2023-07-30] (pol.).
- Edmund Wolski, Renata Drozd, Borek Wielkopolski: miasto z 625-letnią historią, Piła: Wydawnictwo "Media", 2017, ISBN 978-83-60546-01-7 [dostęp 2023-08-27].
