Burgenlandzcy Chorwaci

Niemiecko-chorwacka tablica z nazwą miejscowości

Chorwaci burgenlandzcy (chorw. Gradišćanski Hrvati^[a], niem. Burgenlandkroaten) — mniejszość chorwacka żyjąca w Burgenlandzie, austriackim kraju związkowym przy granicy węgierskiej^[1].

Mieszkają rozproszeni w ok. 50 miejscowościach nie tworząc spójnego terenu zasiedlenia^[1]. Ich liczba jest określana na 35^[1]–50 tysięcy ludzi. Szacuje się, że dodatkowe 12 tysięcy mieszka w sąsiednim Wiedniu^[1]. Wg badań z 2007 r. średnia wieku mieszkańców deklarujących narodowość chorwacką była o 8 lat wyższa niż średnia krajowa Austrii^[1]. Niewielka liczba burgenlandzkich Chorwatów mieszka także na sąsiedniej Słowacji (m.in. Jarovce i Čunovo) oraz w północno-zachodnich Węgrzech (m.in. Bezenye).

Historia

Około 100 tysięcy Chorwatów^[2] osiedliło się na terenie Burgenlandu od połowy XVI stulecia, w efekcie migracji wywołanych przez turecki podbój Królestwa Węgier i będącej jego składową Chorwacji^[1]. Od 1848 (Wiosna Ludów) trwał renesans tożsamości chorwackiej^[1]. Po I wojnie światowej w czasie konferencji pokojowej w Wersalu istnienie enklaw chorwackich na pograniczu austriacko-węgierskim stało się jednym z argumentów delegacji czeskiej ku utworzeniu tzw. korytarza czeskiego, który miał rozdzielać Austrię i Węgry oraz łączyć Czechosłowację z Jugosławią^[3]. W 1934 r. powstało w Wiedniu „Chorwacko-Burgenlandzkie Stowarzyszenie Kulturalne” oraz „Chorwacki Klub Akademicki”^[1].

Od 1955 r. prawa mniejszości chorwackiej^[b] chroni artykuł 7. austriackiego traktatu państwowego, gwarantując im dostęp do edukacji we własnym języku na poziomie podstawowym i średnim, status dodatkowego języka urzędowego oraz dwujęzyczne tablice i inskrypcje na zamieszkanych przez nich obszarach^[4].

Język

Osobny artykuł: Język burgenlandzko-chorwacki.

Miejscowi Chorwaci posługują się starszą odmianą chorwackiego^[2], głównie dialektem czakawskim. Ich dialekty są jednak dosyć zróżnicowane^[5]. Widoczne są wpływy węgierskiego i niemieckiego^[2]. Imiona są zapisywane po węgiersku, co jest skutkiem madziaryzacji prowadzonej po 1867 roku, gdy Burgenland pozostawał częścią Zalitawii^[c]. W ciągu ostatnich pokoleń następuje bardzo szybki proces zaniku języka chorwackiego^[1]. UNESCO klasyfikuje burgenladzką odmianę chorwackiego jako zagrożoną^[2]^[6].

Znani

Nikolaus Berlakovich – polityk, austriacki minister ochrony środowiska^[2]
Norbert Darabos – polityk, austriacki minister obrony^[2]
Julia Dujmovits – mistrzyni olimpijska w snowboardzie^[7]
Andreas Ivanschitz – piłkarz^[2]
Barbara Karlich – prezenterka telewizyjna^[2]
Christian Keglevits – piłkarz
Milan Linzer – europarlamentarzysta,
bracia Resetarits:
- Willi i Lukas – muzycy, uczestnicy konkursu Eurowizji^[2]
- Peter Resetarits – prezenter telewizyjny
Thomas Parits – piłkarz
Lothar Rendulic – generał Wermachtu
Fred Sinowatz – kanclerz Austrii
Nicole Trimmel – mistrzyni świata w kick-boksingu^[2]
Ägidius Zsifkovics – biskup kościoła katolickiego

Uwagi

↑ Po chorwacku Burgeland określa się nazwą Gradišće.
↑ Artykuł 7. traktatu państwowego poza chorwacką odnosi się także do mniejszości słoweńskiej żyjącej w Styrii i Karyntii^[4].
↑ Tereny Burgenlandu stały się administracyjną częścią Austrii dopiero po I wojnie światowej w 1921 roku.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Bericht 2007 ↓, s. 12.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Heike Hausensteiner: Stirbt der Krowodnrock aus?. Wiener Zeitung, 2012-11-26. [dostęp 2022-02-14].
↑ Petr Jokeš: Czesi. Przewodnik po historii narodu i państwa. Kraków: Avalon, 2020, s. 288. ISBN 978-83-7730-439-6. (pol.).
↑ ^a ^b State Treaty for the re-establishment of an independent and democratic Austria. Signed at Vienna, on 15 May 1955 (ang. • fr. • niem. • ros.), 15 maja 1955, s. 5 [dostęp 2022-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-09] .
↑ Bericht 2007 ↓, s. 255.
↑ Christopher Moseley (ed.): UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger. UNESCO Publishing, 2010. [dostęp 2022-02-14]. Cytat: Definitely endangered
↑ Katharina Tyran: Identität ist nicht festgeschrieben. 2016-07-08. [dostęp 2022-06-16].

Bibliografia

Zweiter Bericht der Republik Österreich, Bundeskanzleramt Österreich, grudzień 2007 [dostęp 2022-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2012-07-09] .

[1] Po chorwacku Burgeland określa się nazwą Gradišće.

[6] Artykuł 7. traktatu państwowego poza chorwacką odnosi się także do mniejszości słoweńskiej żyjącej w Styrii i Karyntii^[4].

[8] Tereny Burgenlandu stały się administracyjną częścią Austrii dopiero po I wojnie światowej w 1921 roku.

[CITEREFBericht200712-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Bericht 2007 ↓, s. 12.

[WZ2012-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Heike Hausensteiner: Stirbt der Krowodnrock aus?. Wiener Zeitung, 2012-11-26. [dostęp 2022-02-14].

[Jokeš2020-4] Petr Jokeš: Czesi. Przewodnik po historii narodu i państwa. Kraków: Avalon, 2020, s. 288. ISBN 978-83-7730-439-6. (pol.).

[traktat-5] State Treaty for the re-establishment of an independent and democratic Austria. Signed at Vienna, on 15 May 1955 (ang. • fr. • niem. • ros.), 15 maja 1955, s. 5 [dostęp 2022-02-10] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-09] .

[CITEREFBericht2007255-7] Bericht 2007 ↓, s. 255.

[UnescoAtlas-9] Christopher Moseley (ed.): UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger. UNESCO Publishing, 2010. [dostęp 2022-02-14]. Cytat: Definitely endangered

[DiePresse2016-10] Katharina Tyran: Identität ist nicht festgeschrieben. 2016-07-08. [dostęp 2022-06-16].

[a]

[1]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[c]

[6]

[7]