Przejdź do zawartości

Californication (album)

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ten artykuł dotyczy albumu muzycznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.
Californication
Wykonawca albumu studyjnego
Red Hot Chili Peppers
Wydany

8 czerwca 1999

Nagrywany

grudzień 1998 – marzec 1999 w Cello Studios w Los Angeles w Kalifornii

Gatunek

rock alternatywny, funk rock

Długość

56:24

Wydawnictwo

Warner Bros. Records

Producent

Rick Rubin

Oceny
Album po albumie
One Hot Minute
(1995) 		Californication
(1999) 		By the Way
(2002)
Single z albumu Californication
  1. „Scar Tissue”
    Wydany: 25 maja 1999
  2. „Around the World”
    Wydany: 14 września 1999
  3. „Otherside”
    Wydany: 11 stycznia 2000
  4. „Californication”
    Wydany: 19 czerwca 2000
  5. „Road Trippin’”
    Wydany: 2000

Californication – siódmy album studyjny Red Hot Chili Peppers wydany 8 czerwca 1999 za pośrednictwem Warner Bros. Records, którego producentem jest Rick Rubin. W nagraniu albumu wziął udział – po ośmioletniej przerwie związanej z problemami narkotykowymi – John Frusciante (wcześniej nagrał z zespołem dwie płyty: Mother’s Milk i Blood Sugar Sex Magik), który zastąpił Dave’a Navarro. Powrót Frusciante spowodował zmianę brzmienia grupy. Album był odejściem od stylu, jaki narzucił zespołowi Navarro. Temat albumu opierał się na seksualnych podtekstach i przesłankach (związanych z członkami zespołu) i poruszał kwestie pożądania, śmierci, samobójstwa i narkotyków.

Z albumu pochodzi kilka singli, m.in.: "Around the World", "Otherside", "Californication" i zwycięzca Nagrody Grammy w kategorii "Najlepszy Utwór Rockowy" w 2000, "Scar Tissue". Album uplasował się na 3. miejscu listy Billboard Top 200. Californication jest dotychczas największym sukcesem komercyjnym formacji – do lutego 2009 sprzedano na całym świecie ponad 15 milionów kopii albumu[12]. Album stymulował zmianę stylu zespołu – Greg Tate napisał: podczas gdy wszystkie dotychczasowe albumy Red Hot Chili Peppers były wysoce uduchowione, to ten album jest uduchowiony i w nadzwyczajny sposób przemawiający do wyobraźni słuchacza[13].

Kontekst

[edytuj | edytuj kod]

Gitarzysta John Frusciante opuścił zespół w połowie 1992, w trakcie trasy koncertowej promującej album Blood Sugar Sex Magik[14]. Przez ponad rok zespół szukał gitarzysty – w 1993 roku do grupy dołączył Dave Navarro, były gitarzysta zespołu Jane’s Addiction po tym, jak z zespołu został wydalony Arik Marshall (tuż po dokończeniu trasy koncertowej)[15]. Navarro zaadaptował do muzyki zespołu wiele nurtów zaczerpniętych z takich stylów jak heavy metal czy rock psychodeliczny[16], z czym zespół nigdy nie eksperymentował. One Hot Minute okazał się komercyjnym sukcesem, sprzedając się w nakładzie pięciu milionów egzemplarzy (chociaż jest to niemal połowa wielkości sprzedaży Blood Sugar Sex Magik)[17]. Album został jednak skrytykowany przez ekspertów jako słaby i nagrany bezmyślnie, bez koncentracji i wyczucia[16][18]. Krótko po wydaniu albumu Navarro odszedł z zespołu za powód podając różnice co do kierunku rozwoju zespołu[19].

W trakcie nieobecności w Red Hot Chili Peppers, Frusciante uzależnił się od heroiny oraz niemal umarł z powodu głodu i skażenia krwi[20]. Muzyk udał się na kurację odwykową w styczniu 1998[21]. W kwietniu 1998 Flea odwiedził miejsce zamieszkania Frusciante i zaprosił go do zespołu, na co gitarzysta wyraził zgodę. W ciągu tygodnia zespół w składzie sprzed wydania Blood Sugar Sex Magik zaczął przygotowywania do nagrania nowej płyty[22].

Pisanie i nagrywanie

[edytuj | edytuj kod]

Większość piosenek z albumu została nagrana w mieszkaniach członków zespołu latem 1998. Kiedis i Frusciante spędzili niejednokrotnie kilka dni w celu przedyskutowania kwestii kompozycji utworu, riffów gitarowych i treści tekstów. Gra gitary basowej i perkusji została uzgodniona i nagrana podczas indywidualnych spotkań i nagrań Balzary’ego i Smitha[23].

Teksty umieszczone na albumie napisał Anthony Kiedis – były one bazowane na jego osobistych przeżyciach i pomysłach. Utwór "Porcelain" został napisany po spotkaniu Kiedisa z pewną młodą matką w YMCA, która próbowała pokonać swój nałóg alkoholowy w czasie opieki nad niemowlęciem[24]. Wokalista zespołu bazował piosenkę na sarkazmie, na podstawie którego napisał większość swoich dotychczasowych piosenek. Jedną z jego inspiracji został Dave Navarro, którego Kiedis uważał za "Króla sarkazmu"[25]. Frusciante ułożył swoją grę na gitarze w utworze "Scar Tissue" tak, by wykorzystać nuty, które gra na dalszym planie, a jednocześnie stworzyć "fajny rytm"[26]. Muzyk wykorzystał technikę nabytą w czasie nagrywania pierwszego solowego albumu, Niandra Lades and Usually Just a T-Shirt (1994). Frusciante stwierdził, że "Scar Tissue" jest "przykładem łatwej do wyuczenia techniki, brzmi jednak dokładnie tak, jak ja. Jest to styl, który mi odpowiada". W celu wykonania dwóch partii solowych na potrzeby tego utworu, muzyk użył dwóch gitar typu slide[26].

"Get On Top", klasyczny przykład użycia wah-wah, została nagrana po sesji nagraniowej, krótko po tym, jak Frusciante zapoznał się z muzyką zespołu Public Enemy. Muzyk w jednym z wywiadów powiedział:

Właściwy rytm dla tej piosenki osiągnąłem na zasadzie prób – po prostu naciskałem nogą z całej siły[26].)

Partia solowa, która pojawia się nieszablonowo w środku utworu, została uwidoczniona w sposób wyraźny (według Frusciante, który zagrał skrzeczące, głośne solo). Gitarzysta zaczął zmieniać swój pogląd na temat partii solowej do tego utworu po wysłuchaniu gry gitarowej Steve’a Howe z zespołu Yes do piosenki "Siberian Khatru".

Frusciante powiedział:

Zespół wzniósł się na wyżyny – był naprawdę wielki. I grał bardzo szybko. I wtedy to czyste gitarowe solo na koniec. Jest to naprawdę piękne, jest na właściwej półce, po właściwej stronie. Ma to sens. W 'Get On Top' chciałem zagrać coś, co kontrastowałoby z moją grą i całą resztą, całym tłem.[26])

"Savior", piosenka napisana jako ostatnia, zawiera wiele przyspieszeń i przejść z jednego rytmu w drugi oraz wiele efektów granych na Electro-Harmonix Micro Synth z 16-sekundowym opóźnieniem[26]. Frusciante utrzymuje, że:

Kompozycja utworu jest zainspirowana grą Erica Claptona w zespole Cream. Jeśli ostrożnie posłuchasz nut i riffów, przypominają solo Claptona. Nie brzmią tak tylko ze względu na zastosowane efekty[26].)

Utwór "Around the World", będący powrotem do stylu z wcześniejszego etapu działalności zespołu (nurty funkowe) został skonstruowany przez Frusciante w jego własnym domu. Rytm i brzmienie są skomplikowane – zmusiło to gitarzystę do wykonywania piosenki z resztą zespołu po to, by "zespół lepiej ją zrozumiał"[26]. Gra basowa została ułożona w "mniej więcej 15 minut", jak powiedział Frusciante.

Flea to najlepszy gitarzysta basowy na świecie. Jego wyczucie rytmu, zdolność synchronizacji z resztą zespołu oraz sposób myślenia są zwariowane[26].)

Tytułowy utwór z albumu był zdaniem członków zespołu najtrudniejszy do ukończenia. Frusciante starał się ułożyć odpowiedni styl grania na gitarze dla tej piosenki tak, by podkreślała znaczenie tekstu i jednocześnie nie byłą trudna do zagrania[27]. Prace nad utworem wolno posuwały się naprzód i zespół rozważał zaprzestanie konstruowania piosenki[26]. Frusciante ukończył komponowanie piosenki dwa dni przed rozpoczęciem nagrań, inspirację zaczerpnął z piosenki The Cure pt. "Carnage Visors"[26][27]. Tekst "Californication" mówi o stylu życia mieszkańców Kalifornii i obala mity na ten temat, które są szczególnie popularne w Hollywood. Utwór odwołuje się do twórczości kilku muzyków rockowych (np. Kurt Cobain) i stara się zakryć ewokatywną naturę mieszkańców Kalifornii[27].

Album zmienił styl zespołu, zwłaszcza w porównaniu z One Hot Minute, który zawierał elementy hard rocka i rocka psychodelicznego. Chociaż Californication w dalszym ciągu zawiera charakterystyczne dla zespołu nurty funkowe (widoczne na utworach "Purple Stain", "Get On Top", "I Like Dirt", "Around the World" i "Right on Time"), to skupia się na melodyjnych riffach gitarowych ("Scar Tissue" i "Otherside") i poukładanej strukturze utworów[28].

Wydanie i promocja

[edytuj | edytuj kod]

Pomimo tego, że Rick Rubin wyprodukował dwa poprzednie albumy zespołu, Red Hot Chili Peppers szukali innych producentów do wydania Californication[29]. Projektem zainteresował się David Bowie i zapytał zespół o pozwolenie na produkcję albumu, zespół jednak postanowił w dalszym ciągu współpracować z Rubinem[29]. Rubin w przeszłości dawał dużą dozę swobody zespołowi, jeśli chodzi o dobór i formę materiału przeznaczonego na album (zespół twierdził, że to z tego powodu ich albumy są wyjątkowe i taki stan rzeczy może trwać tylko wtedy, gdy Rubin ponownie zajmie się produkcją ich nowego albumu)[30]. Album nagrano w Cello Studios w Los Angeles. Po zakończeniu procesu nagrywania, zespół zagrał dla Rubina i jego współpracowników "Scar Tissue", "Otherside", i "Californication" – zdecydowano, że "Scar Tissue" będzie pierwszym singlem promującym album[31]. W celu wypromowania albumu i swojego nowego składu, zespół zagrał kilka niewielkich koncertów w USA[31]. Na czas trwania tej niewielkiej trasy koncertowej zespół zorganizował konkurs dla fanów polegający na napisaniu wypracowania na temat: "Co można zrobić, by szkoły stały miejscem bezpieczniejszym, radośniejszym, lepszym tak, by uczniowie nie chodzili do szkoły wystraszeni[31]." Każdy kto napisał esej, dostawał darmowy bilet na koncert[31].

Californication został wydany 8 czerwca 1999, debiutując na 5. miejscu na liście Billboard 200. W Europie album uplasował się na 5. miejscu na liście UK Top 40, na 1. miejscu w Finlandii, Austrii, Nowej Zelandii i Szwecji oraz na drugim miejscu we Francji. Album osiągnął status złotej płyty nieco ponad miesiąc po wydaniu (22 lipca 1999) – ostatecznie album osiągnął pięciokrotnie status multiplatynowej, sprzedając się w nakładzie ponad 15 milionów na całym świecie[32][33]. W Polsce nagrania uzyskały status platynowej płyty[34]. W marcu 2006 wszystkie albumy Red Hot Chili Reppers zostały udostępnione w sklepie internetowym iTunes Store[35]. Albumy dostępne w tym serwisie zawierają niewydane na wersji tradycyjnej utwory ("Fat Dance", "Over Funk" i "Quixoticelixer").

Przyjęcie przez krytykę

[edytuj | edytuj kod]

Californication zebrał pozytywne oceny od krytyków muzycznych w odróżnieniu od poprzedniego albumu zespołu, One Hot Minute i odniósł większy sukces na arenie międzynarodowej[36]. Rolling Stone zwrócił uwagę na zmianę w śpiewie Kiedisa:

Jego styl i jakość śpiewania był z reguły słaby ze względu na kurację odwykową. Teraz wrócił jednak z niebywałym wyczuciem rytmu i umiejętnością pokazywania uczuć[13])

Piosenki "Otherside" i "Porcelain" były uznawane za naśladownictwo stylu zespołu The Smashing Pumpkins, podczas gdy album w całości był "wyjątkowy i niezapomniany"[13]. Greg Tate napisał:

Przyjaciele z Red Hot Chili Peppers serwują słuchaczowi podobną mieszankę jak Graal: słone połączenie ezoterycznej mitologii, mistyki i niezaspokojonej, nieprzepartej muzykalności. Połączenie to sprawia, że album łączy pokolenia i społeczności, którym trudno jest się pogodzić[13].)

Część krytyków uzasadniała sukces albumu powrotem Frusciante do zespołu. Greg Prato z serwisu Allmusic napisał:

Oczywistym powodem reaktywacji RHCP i ich wielkiego sukcesu jest powrót do formacji Johna Frusciante. Jest on kluczową postacią i niezbędnym gitarzystą. Stanowi kwintesencję muzyki i wizerunku grupy. «Californication» jest klasycznym albumem zespołu podsumowującym ich twórczość[37].)

Magazyn Entertainment Weekly łączy postać Frusciante ze zmianą stylu grania zespołu na "bardziej zrelaksowany, mniej szablonowy, co uczyniło Californication najbardziej introspekcyjnym albumem zespołu[28]".

Mark Woodlief z magazynu Ray Gun napisał:

"This Velvet Glove" w skomplikowany sposób pokazuje kontrast pomiędzy bujną grą akustyczną a siarczystym rockiem. Intro do "Parallel Universe" zagrane w stylu disco jest przedsmakiem motywu w refrenie (związanego z Dzikim Zachodem) i partii solowej Frusciante wykonanej w stylu Jimiego Hendriksa w końcowych momentach utworu[38].)

Pomimo tego, że większość krytyków muzycznych doceniła album za innowacyjność, magazyn NME skrytykował zespół za zbyt rzadkie ukazywanie swojego charakterystycznego funkowego brzmienia, pytając:

Czy możemy dostać z powrotem nasze podupadłe na mózgu, na pół ubrane, funk-hopowo-rockowe zwierzęta ? Od całej tej fałszywej empatii i wrażliwości dostaję wysypki[39].)

Pitchfork, pomimo tego, że uznał album za bardziej wartościowy od One Hot Minute, uznał Californication za pozbawiony funkowego brzmienia, obecnego na Blood Sugar Sex Magik[40]. Teksty piosenek uznano za zbyt często i jednoznacznie nawiązujące do spraw seksualnych, Frusciante zaś uznano za "obecnie najlepszego gitarzystę w USA na czasie"[40]. Album został skrytykowany za, jak to określił Tim Anderson z dziennika The Guardian, "nadmierną kompresję i zniekształcenie" w procesie cyfrowego zapisywania utworów[41]. Stylus Magazine określił album ofiarą loudness war i stwierdził, że:

Album tak cierpi z powodu złego cyfrowego dopracowania utworów, że nawet ludzie nie znający się na muzyce na niego narzekają[42].)

Stworzony został bootleg albumu, z ulepszonym dźwiękiem.

Na przestrzeni lat Californication utrzymywał swoją popularność. "Scar Tissue" została laureatem Nagrody Grammy w kategorii "Najlepsza piosenka rockowa" w 2000. Album został sklasyfikowany na 399. miejscu listy 500 albumów wszech czasów magazynu Rolling Stone. W 2006 Red Hot Chili Peppers zagrał niewielki koncert na potrzeby firmy AOL – na liście utworów znalazły się "Scar Tissue" i "Californication"[43][44][45]. Album dostarczył zespołowi kilka hitów – spośród szesnastu piosenek wybranych na album Greatest Hits[46].

Trasa koncertowa

[edytuj | edytuj kod]

Krótko po wydaniu albumu zespół udał się na ogólnoświatową trasę koncertową (rozpoczynając od Stanów Zjednoczonych). Red Hot Chili Peppers został poproszony o zamknięcie festiwalu Woodstock 1999, który zasłynął z przemocy i incydentów, jakimi skutkował[47][48]. Kilka minut przed wejściem na scenę zespół został poinformowanym o bójkach i kradzieżach na widowni[47]. W trakcie wykonywania przez zespół utworu "Fire" (coveru utworu Jimiego Hendriksa o tym samym tytule, odegranego na prośbę siostry gitarzysty) kilka kobiet unoszonych przez tłum zostało zgwałconych, zaś bariera oddzielająca widownię od sceny została zniszczona[49][50][51][52]. Kiedis powiedział w jednym z wywiadów:

Zdałem sobie sprawę z tego, że zaistniała sytuacja nie ma nic wspólnego z pierwotną ideą festiwalu. Nie była symbolem pokoju i miłości. Była symbolem żądzy, chamstwa i zachłanności. Po koncercie zostaliśmy skrytykowani przez stacje radiowe za zagranie "Fire". Ale my też obwinialiśmy samych siebie[50].)

Grupa zagrała darmowy koncert na Placu Czerwonym w Moskwie 14 sierpnia 1999. Liczebność widowni oszacowano na ponad 200.000[53]. Kiedis skomentował koncert:

Plac Czerwony był wypełniony po brzegi Rosjanami. Potrzebowaliśmy policyjnej eskorty, by dotrzeć do sceny[53].)

Po zakończeniu europejskiego etapu trasy, zespół zagrał koncert w Nowym Jorku (restauracja Windows on the World w wieży północnej World Trade Center) dla zwycięzców plebiscytu zorganizowanego przez radio KROQ-FM[54]. Po zakończeniu japońskiego etapu trasy, formacja zagrała koncert na festiwalu Big Day Out w Australii[54]. W trakcie trasy Flea poprosił kolegów z zespołu o zrezygnowanie z kilku koncertów oraz uczynienie ich mniej spektakularnymi i forsownymi (przez co zespół był gorzej opłacany)[54]. Koncerty te zespół zagrał w końcowym etapie trasy[55]. Ostatni koncert przed wydaniem By the Way zespół zagrał podczas trzeciej edycji festiwalu Rock in Rio[56].

Wyróżnienia

[edytuj | edytuj kod]
Publikacja Państwo Nagroda Rok Miejsce
Robert Dimery Stany Zjednoczone 1001 albumów, które musisz usłyszeć przed śmiercią[57] 2005 *
Rolling Stone Stany Zjednoczone Lista 500 albumów wszech czasów[58] 2003 399
Classic Rock & Metal Hammer Wielka Brytania "200 najlepszych albumów lat. 90."[59] 2006 *
Mojo Wielka Brytania "100 najlepszych albumów z lat 1993–2006"[60] 2006 89
Rolling Stone Niemcy "500 najlepszych albumów wszech czasów"[61] 2005 189
Rock and Roll Hall of Fame Stany Zjednoczone "200 najlepszych albumów wszech czasów" 2007 92

Spis utworów

[edytuj | edytuj kod]

Wszystkie piosenki autorstwa Red Hot Chili Peppers.

  1. "Around the World" – 3:58
  2. "Parallel Universe" – 4:30
  3. "Scar Tissue" – 3:37
  4. "Otherside" – 4:15
  5. "Get on Top" – 3:18
  6. "Californication" – 5:21
  7. "Easily" – 3:51
  8. "Porcelain" – 2:43
  9. "Emit Remmus" – 4:00
  10. "I Like Dirt" – 2:37
  11. "This Velvet Glove" – 3:45
  12. "Savior" – 4:52
  13. "Purple Stain" – 4:13
  14. "Right on Time" – 1:52
  15. "Road Trippin’" – 3:25

Strony B singli

[edytuj | edytuj kod]
Utwór Długość Strona B
"Gong Li" 3:43 "Scar Tissue"
"Instrumental #1" 2:48
"Teatro Jam" 3:06 "Around the World"
"How Strong" 4:43 "Otherside"
"Instrumental #2" 2:34 Utwór bonusowy na australijskiej edycji albumu.
"Quixoticelixer" 4:48 Utwór bonusowy dostępny w serwisie iTunes
"Over Funk" 2:58
"Fat Dance" 3:40
"Slowly Deeply" 2:39 Wydany na singlu "By the Way".
"Bunker Hill" 3:30 Wydany na singlu "Fortune Faded"

Skład

[edytuj | edytuj kod]

Pozycje na listach przebojów

[edytuj | edytuj kod]

Album

[edytuj | edytuj kod]
Lista Pozycja
Billboard 200[62] 3
UK Top 40[63] 5
Australia[64] 1
Swedish Top 60[65] 1
Nowa Zelandia[66] 1
Francja[67] 2
Finlandia[68] 1
Norwegia[69] 1
Szwajcaria[70] 3

Single

[edytuj | edytuj kod]
Rok Singel Pozycja
US
[71] 		US Mod
[71] 		US Main
[71] 		UK
[63] 		SWE
[65] 		NZ
[66] 		FR
[67] 		SWI
[70]
1999 "Scar Tissue" 9 1 1 15 3 66
1999 "Around the World" 7 16 35 35
2000 "Otherside" 14 1 2 33 19 5 65
2000 "Californication" 69 1 1 16 37 8
2000 "Parallel Universe" 37
2000 "Road Trippin’" 30 44 91

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Album of the Year: Red Hot Chili Peppers – Californication. Album of the Year. [dostęp 2024-06-13]. (ang.).
  2. ↑ allmusic ((( Californication > Overview )))
  3. ↑ Robert Christgau: Red Hot Chili Peppers. robertchristgau.com. [dostęp 2024-06-13]. (ang.).
  4. ↑ Californication | Music | EW.com. [dostęp 2009-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-14)].
  5. ↑ Martin Mengele: Red Hot Chili Peppers – Californication. laut.de. [dostęp 2024-06-13]. (niem.).
  6. ↑ Sandy Masuo: Record Rack. Los Angeles Times. [dostęp 2024-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-09)]. (ang.).
  7. ↑ Brent DiCrescenzo: Californication: Red Hot Chili Peppers. Pitchfork. [dostęp 2024-06-13]. (ang.).
  8. ↑ Tom Doyle: Red Hot Chili: Peppers Californication. Q. [dostęp 2024-06-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (1999-11-16)]. (ang.).
  9. ↑ Californication : Red Hot Chili Peppers : Review : Rolling Stone. [dostęp 2009-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-16)].
  10. ↑ (red.) Nathan Brackett, (red.) Christian Hoard: The New Rolling Stone Album Guide. Wyd. 4. New York: Simon & Schuster, 2004, s. 681. ISBN 0-7432-0169-8. LCCN 2004058905. (ang.).
  11. ↑ Californication - Album Reviews - NME.COM
  12. ↑ Chili Peppers' album tops survey. BBC. [dostęp 2009-02-24].
  13. ↑ a b c d Tate, Greg: Californication review. Rolling Stone magazine. [dostęp 2009-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-03-16)].
  14. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 295.
  15. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 307.
  16. ↑ a b Stephen Thomas Erlewine: One Hot Minute review. Allmusic. [dostęp 2009-02-24].
  17. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 344, 358, 401.
  18. ↑ Red Hot Chili Peppers Biography. Rolling Stone. [dostęp 2011-03-07].
  19. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 361–377.
  20. ↑ Skanse, Richard: Red Hot Redux. RollingStone.com. [dostęp 2009-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-28)].
  21. ↑ Biography of John Frusciante. Allmusic. [dostęp 2009-02-24].
  22. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 389–400.
  23. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 401–406.
  24. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 404.
  25. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 409.
  26. ↑ a b c d e f g h i j Blackett, Matt (wrzesień 1999). "Return of the Prodigal Son." Guitar Player.
  27. ↑ a b c Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 407
  28. ↑ a b David Browne: Californication. Entertainment Weekly, 1999. [dostęp 2009-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-14)].
  29. ↑ a b Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 420
  30. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 230–232, 320–321, 344, 424.
  31. ↑ a b c d Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 422
  32. ↑ Gold and Platinum: Diamond Awards. Recording Industry Association of America (RIAA), undated.
  33. ↑ Gold and Platinum: Searchable Database. RIAA, undated. [dostęp 2009-02-24].
  34. ↑ Platynowe płyty CD przyznane w 2000 roku [online], ZPAV [dostęp 2020-07-10].
  35. ↑ Jonathan Cohen: Billboard Bits: Coachella, Red Hot Chili Peppers, Zakk Wylde. Billboard, 2006-03-21. [dostęp 2009-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-12)].
  36. ↑ One Hot Minute Album Review – Stephen Thomas Erlewine. Allmusic. [dostęp 2009-02-25].
  37. ↑ Greg Prato: Californication Review. Allmusic. [dostęp 2009-02-25].
  38. ↑ Mark Woodlief (sierpień 1999) "Red Hot Chili Peppers Funking: The Power of Positive." Ray Gun.
  39. ↑ Californication Review. [w:] NME [on-line]. [dostęp 2009-02-25].
  40. ↑ a b Californication Review – Brent DiCrescenzo. Pitchfork Media. [dostęp 2009-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-19)].
  41. ↑ How CDs are remastering the art of noise. The Guardian. [dostęp 2009-02-29].
  42. ↑ ''Californication'' Sound Quality, [w:] Stylus Magazine [online] [zarchiwizowane 2006-06-12].
  43. ↑ AOL Sessions. AOL Music. [dostęp 2009-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-21)].
  44. ↑ The RS 500 Greatest Albums of All Time. [w:] Rolling Stone [on-line]. [dostęp 2009-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-11)].
  45. ↑ Accolades. AcclaimedMusic.net. [dostęp 2009-03-01].
  46. ↑ Red Hot Chili Peppers: Greatest Hits. AllMusic. [dostęp 2009-02-29].
  47. ↑ a b Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 423
  48. ↑ Red Hot Chili Peppers bio. VH1. [dostęp 2009-02-30].
  49. ↑ Alona Wartofsky: Woodstock '99 Goes Up in Smoke. [w:] Washington Post [on-line]. 1999-07-27. [dostęp 2009-03-02].
  50. ↑ a b Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 424
  51. ↑ Police investigate alleged rapes at Woodstock '99. [dostęp 2009-02-30].
  52. ↑ Repeated Violence: Large Block Parties Need Supervision. [w:] The Lantern [on-line]. 2001-05-02. [dostęp 2009-02-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-25)].
  53. ↑ a b Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 426
  54. ↑ a b c Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 427
  55. ↑ Kiedis i Sloman 2004 ↓, s. 435
  56. ↑ "Really Randoms" 1 listopada 2000 (akapit 9). Rolling Stone. [dostęp 2009-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-14)].
  57. ↑ Dimery, Robert - 1001 albumów, które musisz usłyszeć przed śmiercią; s. 856
  58. ↑ The 500 Greatest Albums of All Time. Rolling Stone. [dostęp 2007-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-19)].
  59. ↑ Acclaimed Music - Classic Rock and Metal Hammer 200 List. AcclaimedMusic.net. [dostęp 2007-06-05].
  60. ↑ A Selection Of Lists From Mojo Magazine. Mojo. [dostęp 2007-06-05].
  61. ↑ (Germany) The 500 Greatest Albums of All Time. Rolling Stone (Germany). [dostęp 2007-04-07].
  62. ↑ Red Hot Chili Peppers album chart history. Billboard. [dostęp 2007-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].
  63. ↑ a b everyhit.com. everyhit.com. [dostęp 2009-02-24].
  64. ↑ Red Hot Chili Peppers - Californication. australian-charts.com. [dostęp 2009-02-24].
  65. ↑ a b Swedish album chart archives. hitparad.se. [dostęp 2009-02-24].
  66. ↑ a b New Zealand album chart archives. charts.org.nz. [dostęp 2009-02-24].
  67. ↑ a b French Chart Archives. lescharts.com. [dostęp 2009-02-24].
  68. ↑ Finnish Chart Archives. finnishcharts.com. [dostęp 2009-02-24].
  69. ↑ Norwegian Chart Archives. vg.no. [dostęp 2009-02-24].
  70. ↑ a b Swiss Chart Archives. hitparade.ch. [dostęp 2009-02-24].
  71. ↑ a b c Red Hot Chili Peppers single chart history. Billboard. [dostęp 2009-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-29)].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Red Hot Chili Peppers
Albumy studyjne
Minialbumy
Albumy koncertowe
Kompilacje
Box sety
Wideo
Single
John Frusciante
Albumy studyjne
EP
Współpraca
Red Hot Chili Peppers
Ataxia
Filmografia
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Californication_(album)&oldid=75204097”