Centrum Ochrony Dziecka

Uniwersytet Ignatianum w Krakowie, którego Centrum Ochrony Dziecka jest jednostką międzywydziałową

Centrum Ochrony Dziecka (COD) - jednostka międzywydziałowa na Uniwersytecie Ignatianum w Krakowie, powołana 4 marca 2014 roku z inicjatywy Koordynatora KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży. Realizuje studia podyplomowe z profilaktyki wykorzystania seksualnego, opracowuje materiały edukacyjne i programy prewencyjne. Dyrektorem COD jest o. Adam Żak SJ, a zastępcą ds. programowych Ewa Kusz.

Do podstawowych zadań COD należy działalność szkoleniowa i wychowawcza w zakresie psychologicznym, pedagogicznym i duchowym w tematyce związanej z wykorzystywaniem seksualnym dzieci oraz opracowanie i rozwój programów prewencji i wzorów dobrych praktyk dla różnych środowisk duszpasterskich, formacyjnych i wychowawczych, aby pomóc im w tworzeniu bezpiecznych środowisk dla dzieci i młodzieży.

Powstanie i misja

Powstanie placówki poprzedziła w 2013 roku podróż o. Adama Żaka wraz z Ewą Kusz do USA, obejmująca spotkania z odpowiedzialnymi za ochronę dzieci i młodzieży w Kościele amerykańskim oraz wizyty w instytucjach i ośrodkach realizujących politykę episkopatu amerykańskiego zawartą w wydanej w 2002 roku Karcie Ochrony Dzieci i Młodzieży.

Przez lata swej działalności COD podjęło szereg prekursorskich działań na rzecz ochrony dzieci i młodzieży w Kościele w Polsce.

Wśród głównych systematycznych działań podejmowanych przez COD, można wymienić m.in.:

• opracowywanie nowych programów prewencji, materiałów pomocniczych itd.
• opracowywanie programów szkoleń dla różnych grup docelowych, ich prowadzenie albo merytoryczne lub kadrowe wspieranie innych podmiotów w ich prowadzeniu
• ewaluację programów szkoleniowych i szkoleń
• pomoc superwizyjną i ekspercką dla podmiotów systemu
• prowadzenie studiów podyplomowych z zakresu ochrony dzieci i młodzieży przed wykorzystaniem seksualnym
• działalność badawczą i naukową
• współpracę międzynarodową (wymiana doświadczeń)

Działalność COD jest finansowana ze środków Fundacji Świętego Józefa KEP, Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego oraz wspierana przez Fundację Ignatianum, która ma status organizacja pożytku publicznego.

Władze

Dyrektorem COD od momentu powołania w 2014 jest o. Adam Żak SJ, a wicedyrektorem Ewa Kusz.

Radę Naukową COD tworzą: dr hab. Józef Augustyn SJ, prof. Uniwersytetu Ignatianum; prof. Bogdan de Barbaro; o. dr Krzysztof Biel SJ i ks. dr hab. Piotr Majer, prof. UPJP2.

Do grona stałych współpracowników należą ks. dr Jan Dohnalik oraz ks. dr Wojciech Rzeszowski.

Działalność

Działalność COD jest jedną z instytucjonalnych reakcji Kościoła katolickiego w Polsce na wykorzystywanie seksualne małoletnich przez niektórych duchownych. W ciągu pierwszych 5 lat funkcjonowania, w różnego typu szkoleniach organizowanych przez COD wzięło udział dotąd w sumie ponad 3 tysiące księży diecezjalnych i zakonnych, nie licząc sióstr zakonnych oraz świeckich.

W czerwcu 2014 r. COD zorganizowało w Krakowie międzynarodową konferencję Jak rozumieć i adekwatnie odpowiedzieć na wykorzystanie seksualne małoletnich w Kościele. Podczas tej konferencji odbyła się pierwsza w Polsce liturgia pokutna za grzechy i przestępstwa wykorzystywania seksualnego w Kościele, której przewodniczył bp Piotr Libera.

W 2014 COD wraz z Uniwersytetem Ignatianum oraz Center for Child Protection Uniwersytetu Gregoriańskiego zorganizowało dla członków zakonów męskich i żeńskich kurs e-learningowy dotyczący prewencji i interwencji w dziedzinie ochrony dzieci w środowiskach duszpasterskich.

W 2015 Centrum Ochrony Dziecka organizowało profesjonalne szkolenia dla diecezjalnych i zakonnych delegatów ds. ochrony dzieci i młodzieży, odpowiedzialnych za przyjmowanie zgłoszeń o wykorzystaniu seksualnym małoletnich przez osobę duchowną oraz za wskazanie pomocy psychologicznej, prawnej i duszpasterskiej.

W październiku 2016, za sprawą COD, na Uniwersytecie Ignatianum rozpoczęły się pierwsze w Polsce podyplomowe studia dotyczące profilaktyki wykorzystywania seksualnego dzieci i młodzieży. Celem studiów jest zdobycie i poszerzenie wiedzy i umiejętności w rozpoznawania oznak przemocy seksualnej, organizowania działań pomocowych dla ofiar będących dziećmi, lub które doświadczyły przemocy seksualnej w dzieciństwie, a także różnego rodzaju metod i praktyk pomocowych, terapeutycznych, proceduralnych i interwencyjnych wobec ofiar.

Centrum Ochrony Dziecka opracowało zasady ochrony dzieci i młodzieży w czasie odbywających się w 2016 roku w Krakowie Światowych Dni Młodzieży.

Po tym jak w 2018 roku polscy biskupi zadecydowali, że w każdej diecezji ma powstać własny system prewencji dotyczący ochrony dzieci i młodzieży pracownicy COD przeprowadzili szkolenia dla członków zespołów roboczych ds. prewencji ze wszystkich polskich diecezji. W 2022 rozpoczęły się cykliczne szkolenia dla tych zespołów. Również w 2022 zostały przedstawione wnioski z audytów dokumentów prewencyjnych diecezji i zakonów.

Ponadto Centrum Ochrony Dziecka prowadzi projekty edukacyjne tj.:

• program profilaktyczny dla osób z niepełnosprawnością
• Bezpieczna szkoła – profilaktyka w szkołach katolickich
• kursy dla animatorów grup młodzieżowych  
• Bezpieczna parafia – profilaktyka w parafiach

Współpraca międzynarodowa

Od początku działalności Centrum Ochrony Dziecka utrzymuje regularny kontakt z biurem Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich w Watykanie. Od 2013 r. przedstawiciel COD bierze udział w corocznej Anglophone Conference w Rzymie. W lipcu 2015 odpowiedzialni za COD o. Adam Żak SJ i Ewa Kusz, odbyli podróż studyjną do Irlandii w celu zapoznania się i analizą działań tamtejszego Kościoła będących reakcją na skandale seksualne.

Centrum Ochrony Dziecka należy do Światowego Porozumienia Na Rzecz Ochrony Dzieci i Młodzieży Global Safeguarding Alliance, które powstało w listopadzie 2020 roku i  jednoczy osiem instytucji zajmujących się problematyką wykorzystywania małoletnich i ich ochrony.

Ewa Kusz i o. Adam Żak byli członkami komitetu organizacyjnego międzynarodowej konferencji Kościoła w Europie Środkowo-Wschodniej, która odbyła się z inicjatywy Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich w dniach 19-21 listopada 2021 r. w Warszawie. Podczas konferencji zaprezentowali propozycję dalszej współpracy, czego efektem jest Sieć ds. Ochrony Małoletnich w Kościołach Europy Środkowo-Wschodniej (ReteECO), koordynowana przez Centrum Ochrony Dziecka.

30 września 2022 r. Ewa Kusz została mianowana członkinią Papieskiej Komisji ds. Ochrony Małoletnich.

Publikacje

• Seksualne wykorzystanie małoletnich w Kościele. Problem – odpowiedź Kościoła – doświadczenie polskie, red. A. Żak, E. Kusz, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie 2018. ISBN 978-83-7614-357-6
• E. Kusz, M.Terlikowska, Ja ci wierzę. O zapobieganiu przemocy seksualnej wobec dzieci i adekwatnej reakcji na przypadki wykorzystywania, eSPe 2022. ISBN 978-83-8201-101-2
• Nadużycia seksualne w Kościele a tajemnica spowiedzi, praca zbiorowa, Wydawnictwo WAM, Kraków 2022 ISBN 978-83-277-3022-0
• Oblicza wiktymizacji. Ujęcie interdyscyplinarne, red. K.Nowakowski, K. Szarras-Kudzia, S. Przewoźnik, Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum w Krakowie, Kraków 2022. ISBN 978-83-7614-537-2
• Niedostępne, niedogodne, niedyskretne. Jak chronić dzieci i dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną przed przemocą seksualną?, praca zbiorowa: M. Babik, E. Twardowska-Staszek, Katarzyna Besiekierska SM, Kraków, Centrum Ochrony Dziecka, 2022.
• Niedostępne, niedogodne, niedyskretne. Jak chronić dzieci i dorosłych z niepełnosprawnością intelektualną przed przemocą seksualną? Poradnik dla rodziców, praca zbiorowa: M. Babik, E. Twardowska-Staszek,  Katarzyna Besiekierska SM, Kraków, Centrum Ochrony Dziecka, 2022.
• Profilaktyka przemocy seksualnej wobec uczniów w szkole katolickiej, praca zbiorowa: W.Bojanowski i inni, Kraków, Centrum Ochrony Dziecka, Rada Szkół Katolickich, 2022

Linki zewnętrzne

• Centrum Ochrony Dziecka (COD)
• Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę
• Akademia Ignatianum w Krakowie
• Fundacja Ignatianum