Chryzyp

Chryzyp z Soloi (gr. Χρύσιππος ὁ Σολεύς Chrysippos; ur. 279, zm. między 207 a 204 p.n.e.) – ateński filozof i myśliciel, czołowy przedstawiciel i obrońca stoicyzmu.

Życie

Syn Apolloniusa(inne języki), prawdopodobnie urodził się w Soloi(inne języki) lub Tarsie. Przeprowadził się do Aten i poświęcił filozofii gdy jego ojcowizna została skonfiskowana na rzecz skarbu królewskiego. Był uczniem Kleantesa z Assos, po którym objął scholarchat(inne języki) w stoa Poikile (232 p.n.e.), nauki pobierał także u Zenona z Kition. Zwany był drugim założycielem stoicyzmu, gdyż wpłynął na rozpowszechnienie doktryny stoickiej czyniąc ją jednym z najbardziej wpływowych prądów myślowych starożytnej Grecji i Rzymu. Był znakomitym dialektykiem oraz płodnym pisarzem – pozostawił po sobie ponad 700 pism zachowanych fragmentarycznie w odpisach Cycerona, Seneki i innych. Znany był z tego, że podczas dyskusji brał pod uwagę stanowisko obu stron, szczególnie zaś swoich przeciwników. Zarzucano mu jednak powtarzanie tych samych treści oraz skłonność do cytowania. Jak wskazuje Diogenes Laertios za Apolodorem z Aten:

Gdyby z ksiąg Chryzypa usunąć obce cytaty, zostałyby czyste karty.

W „Żywotach i poglądach słynnych filozofów” Diogenes Laertios przedstawia dwie wersje jego śmierci:

Według pierwszej „uczniowie zaprosili go na uroczystości ofiarne; wypiwszy niemieszane słodkie wino, doznał zawrotu głowy i po pięciu dniach odszedł z tego świata.”
Zgodnie z drugą umarł ze śmiechu: „Gdy bowiem osioł mu zjadł figi, kazał służącej, aby dała osłu popić niemieszanego wina, i tak go to rozśmieszyło, że ze śmiechu umarł.”

Poglądy

Cnota

Chryzyp wierzył, że cnota jest cechą duszy. Złączona jest też z duszą i ciałem. W celu zachowania zdrowia winniśmy utrzymywać harmonię między nimi.
Nauczał też, że szlachectwo powinno być nabywane, a nie dziedziczne. Skoro wszyscy pochodzimy z tego samego, boskiego źródła powinno być zdobywane na drodze udowodnienia swojej cnoty.
Człowiek powinien starać się być altruistą. Powinien też starać się być życzliwym względem reszty społeczeństwa w celu utrzymania porządku.
Uważał, że ludzie powinni starać się różnić od zwierząt poprzez preferowanie typowo ludzkich cech: powściągliwości, męstwa, wiedzy i prawdomówności.

Logos i pneuma

Sądził, że logos jest kształtowany przez naturę i społeczeństwo.
Pneuma, materia czynna, jest odpowiedzialna za wzrost i jest źródłem ruchu w świecie poprzez „napinanie” i wprowadzanie w drgania „tonalne” materii biernej.

Logika

Chryzyp jest uznawany za twórcę formalnego systemu rachunku zdań.
Uważał, że zdania mogą przyjmować jedynie dwie wartości logiczne (prawdę lub fałsz).
Jest twórcą pojęcia dysjunkcji.

Fatum

Pomimo iż wielu stoickich filozofów może nie zgadzać się z nowoczesną definicją przeznaczenia, Chryzyp twierdzi, że wszystkim kieruje właśnie ono, wszystko jest od niego zależne.
Utrzymuje też drobną zmianę w tej teorii; przeszłość jest niezmienna i rzeczy które mogą się wydarzyć niekoniecznie muszą, lecz po prostu mogą się wydarzyć. Podobnie, wszystkie rzeczy które zgodnie z przeznaczeniem powinny się zdarzyć, dzieją się w określonym porządku (np. najpierw trzeba siać żeby potem zbierać).
Chryzyp uczył także o konieczności istnienia zła z uwagi na jego wzajemną zależność z istnieniem dobra, więc niektóre zło jest rezultatem dobra:

„Nie byłoby sprawiedliwości bez niesprawiedliwości, odwagi bez tchórzostwa a prawdy bez kłamstwa.”

Zobacz też

stoicyzm

Bibliografia

Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
Włodzimierz Tyburski, Andrzej Wachowiak, Ryszard Wiśniewski, Historia Filozofii i Etyki, Toruń: Dom Organizatora, 2002.
Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.

Linki zewnętrzne

John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Chryzyp w MacTutor History of Mathematics archive (ang.) [dostęp 2021-10-24].
Diogenes Laertios o Chryzypie (en). classicpersuasion.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-14)].
JeremyJ. Kirby JeremyJ., Chrysippus, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27] (ang.).