Czapla zielona

Czapla zielona
	Butorides virescens
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	czaplowce
Rodzina	czaplowate
Rodzaj	Butorides
Gatunek	czapla zielona
Synonimy
	Ardea virescens Linnaeus, 1758; Ardeola virescens (Linnaeus, 1758); Ardeola striata virescens (Linnaeus, 1758); Butorides striata virescens (Linnaeus, 1758); Butorides striatus virescens (Linnaeus, 1758);
	Ardea virescens Linnaeus, 1758; Ardeola virescens (Linnaeus, 1758); Ardeola striata virescens (Linnaeus, 1758); Butorides striata virescens (Linnaeus, 1758); Butorides striatus virescens (Linnaeus, 1758);
Podgatunki
	B. v. anthonyi (Mearns, 1895); B. v. frazari (Brewster, 1888); B. v. virescens (Linnaeus, 1758); B. v. bahamensis (Brewster, 1888);
	B. v. anthonyi (Mearns, 1895); B. v. frazari (Brewster, 1888); B. v. virescens (Linnaeus, 1758); B. v. bahamensis (Brewster, 1888);
	Zasięg występowania
	; W sezonie lęgowym Zimowiska Występuje przez cały rok
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Czapla zielona^[3] (Butorides virescens) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny czaplowatych (Ardeidae). Zasiedla Amerykę Północną – od skrajnego południa Kanady po Panamę i karaibskie wyspy. Północna część populacji jest wędrowna, południowa – osiadła.

Autorzy Handbook of the Birds of the World (a tym samym IUCN) uznają czaplę zieloną za podgatunek czapli zielonawej (Butorides striata)^[4].

Znaczenie nazwy

Nazwa rodzajowa Butorides odnosi się do podobieństwa do bąka; butor jest staroangielskim słowem oznaczającym tego ptaka. Pochodzi ono od starofrancuskiego słowa nawiązującego do łacińskiego butiomenin, oznaczającego bąka. Końcówka ides pochodzi od greckiego słowa ειδος (eidos), oznaczającego podobieństwo. Nazwa gatunkowa virescens pochodzi od łacińskiego słowa viresco, oznaczającego kolor zielony^[5].

Morfologia

Wygląd

Dużo mniejsza od innych czapli, wielkości bączka. Brak dymorfizmu płciowego, jednak samice są nieco mniejsze i jaśniejsze niż samce, zwłaszcza w okresie lęgowym. Dziób dosyć długi, u góry czarny, na dole żółtawy; kantarek żółty, tęczówki złote. Ciemnoszara czapeczka sięga aż do karku. Wierzch i spód ciała w większości czerwonobrązowe, na piersi biegną jednak białe pasy. Na wierzchu ciała szpiczaste, ozdobne pióra, są szare z białymi stosinami. Wszystkie pióra skrzydeł szare z równymi, żółtawymi obrzeżeniami, wnętrza piór zielono opalizują (nazwa). Tylko lotki nie opalizują i mają jedynie żółte plamki na końcu. Spód ciała szaroczerwony, nogi długie, żółte, ogon dosyć krótki, szary. Młode bardziej szare i brązowe.

Wymiary

długość ciała: 35–48 cm
rozpiętość skrzydeł: 64–68 cm^[6]
masa ciała: około 200 g

Występowanie

Czapla zielona jest ptakiem przeważnie wędrownym, część populacji jest jednak osiadła. Populacja wędrowna lęgi wyprowadza niemal wyłącznie w Stanach Zjednoczonych, wzdłuż zachodniego wybrzeża, w całej wschodniej części oraz 3 miejscach na południu. Zasięg ten zachodzi nieco na Kanadę. Zimę spędza głównie w Meksyku. Populacje z Ameryki Środkowej, Meksyku (z wyjątkiem wysoko położonych obszarów, gdzie nie występuje) oraz południowo-wschodnich Stanów Zjednoczonych osiadłe. Sporadycznie spotykana także na Grenlandii, w Portugalii i Wielkiej Brytanii oraz na Saint-Pierre i Miquelon. Środowisko, jakie zasiedla, zależne jest od pory roku; gniazduje na obrzeżach zbiorników wodnych, zimuje głównie na wybrzeżu, szczególnie w namorzynach.

Tryb życia i zachowanie

Ptak dzienny. Zazwyczaj spotykana na brzegach zbiorników wodnych, gdy w skupieniu wypatruje zdobyczy. Choć pospolita, czapla zielona jest płochliwa i rzadko obserwowana. Charakteryzuje się powolnym i spokojnym chodem. W locie uderzenia skrzydeł powolne i pewne. Okazjonalnie pływa, ścigając zdobycz. Ptak agresywny i terytorialny. Zarówno w niewoli, jak i na wolności maksymalna zanotowana długość życia wynosiła 11 lat i 9 miesięcy.

Głos

Charakterystycznym głosem jest „skeow”. Głosy alarmujące, ostrzegające oraz te wydawane w powietrzu są podobne, np. „skeow, skow, skyow”. Zaniepokojona wydaje „skuk”. W trakcie zalotów ptaki kłapią dziobem. Wrogo nastawiony do innej czapli lub atakujący osobnik wydaje różne rodzaje „rah”. Dźwięki oznajmiające młodym, że zbliża się rodzic, to „cuck cuck”. Przeciągające się czaple robią „aroo”. Młode proszą o pokarm „tik, tik, tik, tik”^[7]^[8].

Pożywienie

Czaple zielone są mięsożerne, zjadają głównie ryby i bezkręgowce. Są oportunistami pokarmowymi, dieta jest zależna od dostępności pokarmu. Owady, jakie zjada, to pijawki, glisty i dżdżownice, ważki, pluskwiaki, prostoskrzydłe oraz raki. Z ryb odżywia się płotkami, sumami, okoniami, węgorzami, a w terenach zurbanizowanych także karasiami ozdobnymi (złotymi rybkami). Z pozostałych składników diety wymienić można gryzonie, jaszczurki, żaby (w tym kijanki) i węże.

Ma ciężki dziób, by łatwiej schwytać zdobycz. Pożywia się niezależnie od pory, zarówno w noc, jak i w dzień. Ofiara chwytana jest przy bardzo szybkim wyciągnięciu głowy i szyi oraz nagłym wyciągnięciu całego ciała w kierunku upatrzonej zdobyczy. Potrafią również używać różnych wabików, włączając skórki od chleba, jętki i pióra.

Wśród innych północnoamerykańskich czapli, Butorides virescens mają najmniej urozmaicone zachowania łowieckie. Znanych jest ich 15–36. Najczęściej spotykanym jest siedzenie „w kucki”, naprzeciw tafli wody, z wciągniętą głową i szyją. Może siedzieć bardzo spokojnie przez długie okresy czasu, wcześniej wybierając miejsce. Takie siedzenie często przeplatane jest powolnym chodzeniem w kucniętej pozycji przy skraju. Czaple zielone używają nóg do przywabiania potencjalnej zdobyczy, poruszając nimi, a potem łapią ją. Mogą także zanurkować, ale nie jest to zbyt skuteczna metoda. Największe efekty daje polowanie w płytkiej wodzie, do 10 cm, a najmniejsze w głębokiej (>20 cm).

Lęgi

Dokładny termin okresu lęgowego zmienia się wraz z szerokością geograficzną. Zmieniają partnera w każdym sezonie, są monogamiczne. W sezonie lęgowym mogą być agresywne. W skład zalotów wchodzą różne rodzaje toków i lotów, w trakcie których czaple zielone wydają zgrzytliwe „raah-raah”. Gniazdo umieszczone jest na drzewie, około 20 metrów nad ziemią. Samiec znosi materiał na gniazdo (patyki), a samica je buduje^[9]. Składa w dwudniowych odstępach 2–4 bladozielone do niebieskawych^[6] jaja o wymiarach 37×28 mm^[8]. Inkubacja trwa 19–21 dni. Pisklęta tuż po wykluciu ważą około 16 gramów^[10], mają barwę szaro-brązową^[8]. Karmione są przez oboje rodziców. W pełni opierzone po 16–17 dniach, stają się niezależne po 30–35 dniach.

Podgatunki

Wyróżnia się następujące podgatunki^[11]^[2]:

Butorides virescens anthonyi (Mearns, 1895) – zachodnie USA, północna Kalifornia Dolna (Meksyk)
Butorides virescens frazari (Brewster, 1888) – południowa Kalifornia Dolna (Meksyk)
Butorides virescens virescens (Linnaeus, 1758) – środkowe i wschodnie USA i wschodnia Kanada do Panamy i Karaibów; populację z Karaibów (bez Bahamów) wyróżniano dawniej jako podgatunek maculata.
Butorides virescens bahamensis (Brewster, 1888) – Bahamy

Status i zagrożenia

Przez IUCN czapla zielona od 2014 roku traktowana jest jako podgatunek czapli zielonawej (Butorides striata), która ma status gatunku najmniejszej troski (LC – Least Concern)^[12]. Przed 2014 rokiem IUCN klasyfikowała czaplę zieloną jako odrębny gatunek i zaliczała ją do kategorii najmniejszej troski^[13]. Ludzkie działania źle odbijają się na czaplach. Dawniej mogły być łapane dla pożywienia. Pestycydy zbierają się w czaplich tkankach, co je zabija. Szkody w lęgach czynią m.in. cienkie skorupki jaj. Znanymi drapieżnikami szkodzącymi czapli zielonej są szopy pracze, sokołowe, węże, wrony amerykańskie oraz wilgowrony mniejsze.

Przypisy

↑ Butorides virescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f D. Lepage: Czapla zielona (Butorides virescens). Avibase – Światowa baza danych ptaków. [dostęp 2020-02-19].
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (Wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-26].
↑ Martínez-Vilalta, A., Motis, A., Christie, D.A. & Kirwan, G.M.: Green-backed Heron (Butorides striata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-19].
↑ Joel Ellis Holloway: Dictionary of birds of the United States: scientific and common names. Portland: Timber Press, 2003, s. 46-47. ISBN 0-88192-600-0.
↑ ^a ^b Green Heron, Life History. All About Birds. [dostęp 2010-07-10]. (ang.).
↑ Onomatopeje podane zostały w języku angielskim
↑ ^a ^b ^c James Anthony Kushlan, James Hancock: Herons. Oxford Univerystety Press, 2005. ISBN 0-19-854981-4.
↑ Green Heron (Butorides virescens). Nature Works. [dostęp 2010-07-11]. (ang.).
↑ AnAge entry for Butorides virescens. AnAge. [dostęp 2010-07-11]. (ang.).
↑ F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-18]. (ang.).
↑ Butorides striata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-08-26] (ang.).
↑ Butorides virescens. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [on-line]. [dostęp 2013-09-25]. (ang.).

Bibliografia

David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), Phil Benstead i inni: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 165. ISBN 978-83-01-15733-3.
T. Dewey, J. Butzbaugh: ADW: Butorides virescens: Information. Universitety of Michigan, 2001. [dostęp 2010-07-10]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Butorides virescens, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[avibase-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f D. Lepage: Czapla zielona (Butorides virescens). Avibase – Światowa baza danych ptaków. [dostęp 2020-02-19].

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Ardeidae Leach, 1820 - czaplowate - Herons (Wersja: 2020-06-25). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-26].

[hbwa-4] Martínez-Vilalta, A., Motis, A., Christie, D.A. & Kirwan, G.M.: Green-backed Heron (Butorides striata). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-19].

[5] Joel Ellis Holloway: Dictionary of birds of the United States: scientific and common names. Portland: Timber Press, 2003, s. 46-47. ISBN 0-88192-600-0.

[aab-6] Green Heron, Life History. All About Birds. [dostęp 2010-07-10]. (ang.).

[7] Onomatopeje podane zostały w języku angielskim

[herons-8] James Anthony Kushlan, James Hancock: Herons. Oxford Univerystety Press, 2005. ISBN 0-19-854981-4.

[nw-9] Green Heron (Butorides virescens). Nature Works. [dostęp 2010-07-11]. (ang.).

[aa-10] AnAge entry for Butorides virescens. AnAge. [dostęp 2010-07-11]. (ang.).

[ioc-11] F. Gill, D. Donsker, P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, hamerkop, shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-02-18]. (ang.).

[iucn-12] Butorides striata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-08-26] (ang.).

[iucnold-13] Butorides virescens. [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [on-line]. [dostęp 2013-09-25]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]