Dynastia Jin (265–420)

Dynastia Jin

Nazwa chińska
Pismo uproszczone 晋朝 Pismo tradycyjne 晉朝 Hanyu pinyin Jìn Cháo Wade-Giles Chin Ch’ao Wymowa (IPA) /tɕîn ʈʂʰǎu/

Dynastia Jin (chiń. upr. 晋朝; chiń. trad. 晉朝; pinyin Jìn Cháo; Wade-Giles Chin Ch’ao) – dynastia rządząca Chinami po Okresie Trzech Królestw (220-265). Po stosunkowo stabilnym okresie nazywanym Zachodnią Dynastią Jin północ Chin została zaatakowana przez barbarzyńskie plemiona i Chiny podzieliły się od 317 na Szesnaście Królestw i Wschodnią Dynastię Jin. Po upadku tej drugiej nastał okres określany jako Dynastie Południowe i Północne.

Zachodnia dynastia Jin

Lu Ji (261 - 303), O powrocie do zdrowia, kaligrafia w stylu trawiastym. Muzeum Pałacowe

W 263 państwo Wei, wykorzystując swoją przewagę, podbiło leżące w Syczuanie państwo Shu Han. Wcześniej w 249 rodzina Sima przejęła władzę w Wei drogą zamachu stanu i rozpoczęła eliminację sojuszników cesarskiego rodu Cao. W 265 roku Sima Yan, syn dowódcy armii Wei, zmusił cesarza do abdykacji i sam zajął tron, przemianowując państwo na Jin. Po kilkunastoletnich wojnach, w których znaczącą rolę odgrywała flota, w 280 południowe państwo Wu także zostało podbite i dynastia Jin powtórnie zjednoczyła Chiny.

Władza cesarzy Jin okazała się dość słaba: nie zdołali oni w pełni podporządkować sobie scentralizowanej biurokracji, a ustanowiony przez Wei system „dziewięciu rang urzędniczych”, w którym zdolności i umiejętności kandydatów były oceniane przez lokalnych urzędników, podupadł i w efekcie o stanowisku decydował status rodziny kandydata. Słabość władzy centralnej pogłębiały konflikty na dworze, gdzie silne klany cesarzowych atakowały się nawzajem i zagrażały rodowi cesarskiemu, czasem nawet urządzając zamachy na następców tronu. Założyciel cesarstwa Jin, cesarz Wu (265-290), w kontraście do wcześniejszej polityki Wei przydzielił cesarskim książętom lenna, wraz z prawem do posiadania prywatnych armii. W założeniu miało to uniemożliwić obalenie dynastii przez proste dokonanie przewrotu w stolicy, tj. w sposób w jaki Sima obalili Cao. W praktyce, w sytuacji gdy ociężały umysłowo następca Wu, cesarz Hui (290-306), okazał się niezdolny do sprawowania efektywnych rządów, doprowadziło to do wyniszczającej wojny domowej. Najpierw w 290 wybuchła krótka, lecz krwawa wojna między rodziną matki cesarza, a rodziną jego żony, którą wygrała w 291 ta ostatnia. Kolejne książęce próby uzurpacji tronu ostatecznie doprowadziły do tzw. Rebelli Ośmiu Książat w roku 300 i wojny domowej, w której aktywny udział, jako sojusznicy i najemnicy, brały niechińskie ludy zamieszkujące północne Chiny.

Gdy walki frakcyjne doprowadziły do upadku prestiżu władzy cesarskiej i osłabiły centrum polityczne, wodzowie Xiongnu utworzyli koalicję, skupioną wokół Liu Yuana, który twierdził, że jest potomkiem cesarskiego rodu Han. W II i III wieku Xiongnu byli osadzani w północnych Chinach jako podporządkowane władzy chińskiej ludy pogranicza, stanowiąc strefę buforową zabezpieczającą przed najazdami nomadów z północy i służąc jako oddziały pomocnicze w armii chińskiej. W 304 Liu Yuan ogłosił się królem Han i wraz ze swymi mniej lub bardziej zsinizowanymi sojusznikami wystąpił przeciwko znajdującej się w rozsypce dynastii Jin. W 311 spustoszyli oni stolicę Jin, Luoyang, a pięć lat później opanowali równiny północnych Chin i zdobyli drugą ze stolic – Chang’an. Po utracie Chang’an Jin uszli na południe, gdzie założyli tzw. Wschodnią dynastię Jin, a północ stała się areną wojen między licznymi niezbyt dużymi państwami, rządzonymi przez nie-Chińczyków. Te tzw. Szesnaście Królestw panowało nad północnymi Chinami aż do roku 439.

Wschodnia dynastia Jin

Rękopis z Altany Orchidei Wang Xizhi – kopia sporządzona przez Feng Chengsu (617-672) znajdująca się w Muzeum Pałacowym w Pekinie

Po upadku władzy dynastii Jin na Północy przeniosła się ona na Południe, ustanawiając stolicę w Jiankangu (dzis. Nankin). Władza cesarzy tej nowej, Wschodniej dynastii Jin, była słaba, zaś państwo rozsadzał konflikt pomiędzy miejscową arystokracją a przybyszami z Północy. Żeby przeciwstawić się zagrożeniu z Północy kładziono duży nacisk na rozbudowę armii, czego ubocznym skutkiem był jednak wzrost wpływów wojskowych, takich jak Huan Wen, który przejął faktyczne rządy w państwie. W 402 syn Huan Wena, Huan Xuan, ogłosił się cesarzem, i dynastię uratował jedynie bunt jednego z jego podwładnych, Liu Yu (późniejszy cesarz Wu (420-422), który z powrotem osadził na tronie marionetkowego cesarza. Liu Yu przygotowywał się do przejęcia władzy w sposób dużo bardziej metodyczny niż Huan Xuan i ostatecznie ogłosił się cesarzem w 420, zakładając tym samym nową dynastię Song. Trwałym dziedzictwem Wschodniej dynastii Jin był dalszy wzrost chińskiego Południa - pomiędzy rokiem 280 a 464 zarejestrowana populacja tego regionu miała zwiększyć się pięciokrotnie, w dużej mierze w wyniku migracji z niespokojnej Północy. Jednocześnie Południe, w sytuacji opanowania Północy przez barbarzyńców, stało się swoistym repozytorium chińskich tradycji i ważnym centrum kultury. To wówczas mieli działać pierwsi znani z imienia chińscy artyści, których dzieła pozostały punktem wyjścia dla całej późniejszej sztuki, tacy jak kaligraf Wang Xizhi i malarz Gu Kaizhi. Poddanym Jin był także jeden z najczęściej czytanych chińskich poetów wszystkich czasów, Tao Yuanming.

• 
  Lustro z brązu z przedstawieniem Xiwangmu. Wschodnia dynastia Jin. Cleveland Museum of Art
• 
  Napomnienia instruktorki dla dam dworu (fragment), tradycyjnie przypisywane Gu Kaizhi. British Museum
• 
  Plakietka dekorująca nakrycie głowy. Wschodnia dynastia Jin. Metropolitan Museum of Art
• 
  Ceramiczny skraplacz w kształcie owcy. Wschodnia dynastia Jin. Muzeum Sztuki Matsuoka

Bibliografia

• Patricia Buckley Ebrey: The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge: Cambridge University Press, 1999. ISBN 0-521-43519-6.
• Mieczysław Jerzy Künstler: Dzieje Kultury Chińskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1994. ISBN 83-04-03773-4.
• Mark Edward Lewis: China Between Empires. The Northern and Southern Dynasties. Cambridge, Massachusetts; London, England: The Belknap Press of Harvard University Press, 2009. ISBN 0-674-02605-5.
• Victor Cunrui Xiong, Kenneth J. Hammond: Routledge Handbook of Imperial Chinese History. New York: Routledge, 2019. ISBN 978-1-315-72687-8.