Przejdź do zawartości

Dziedzice (powiat krapkowicki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dziedzice
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

krapkowicki

Gmina

Strzeleczki

Liczba ludności (2022)

423[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

47-370[3]

Tablice rejestracyjne

OKR

SIMC

0503480

Położenie na mapie gminy Strzeleczki
Mapa konturowa gminy Strzeleczki, po lewej znajduje się punkt z opisem „Dziedzice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Dziedzice”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Dziedzice”
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego
Mapa konturowa powiatu krapkowickiego, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Dziedzice”
Ziemia50°28′35″N 17°46′53″E/50,476389 17,781389[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Dziedzice (dodatkowa nazwa w j. niem. Sedschütz, śl. Dziedzicy[4]) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Strzeleczki w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Nazwa

[edytuj | edytuj kod]

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie używaną, polską nazwą Dziedzice, a także zgermanizowaną Dziedzütz we fragmencie "Dziedzütz (1531 Dziedzitze, 1534 Dziedzitz, polnisch Dziedzice)"[5]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Dziedzice[6].

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Pieczęć Dziedzic (1885)

Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[7]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[8]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu smolarza dokładającego drwa do ogniska, a w otoku napis: SIEGEL D. GEMEINDE SEDSCHÜTZ KR. NEUSTADT O/S. (pol. Gmina Dziedzice, Powiat Prudnicki, Górny Śląsk)[9].

Dziedzice (Dziedzitz) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 1117 mieszkańców Dziedzic 33 posługiwało się językiem niemieckim, 976 językiem polskim, a 8 było dwujęzycznych[10]. W latach 20. XX wieku we wsi działało polskie kółko śpiewackie „Echo”[11]. Pod przewodnictwem dyrektora szkoły Johanna Drehslera działała proniemiecka organizacja o nazwie Spielverein Germania-Sedschütz oraz powstała w 1920 propolska organizacja Spielverein Polonia. Od 1920 w Dziedzicach istniał również lokalny okręg organizacji Verband Heimattreuer Oberschlesier (Związek Wiernych Ojczyźnie Górnoślązaków), któremu przewodził sprzedawca Schnurpfeil[12].

W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Dziedzice znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[13], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego[12]. W lutym 1921 w Dziedzicach odbył się polski wiec oświatowy, w którym wzięło udział 300 osób. Uchwalono wówczas rezolucję protestującą przeciw tzw. „emigrantom plebiscytowym”[11]. Po stronie polskiej w III powstaniu śląskim, w 3. kompanii prudnickiej służyli mieszkańcy Dziedzic[14]. W latach 20. XX wieku w Dziedzicach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany w 1991 o tablice z nazwiskami poległych w II wojnie światowej)[15].

Cywile z Dziedzic i okolic byli wykorzystywani przez Sowietów do budowy okopów w rejonie Prężyny koło Prudnika od marca do maja 1945[16]. Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[17]. Mieszkańcom Dziedzic, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

Do 1956 roku Dziedzice należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Dziedzice zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do nowo utworzonego krapkowickiego[18].

Mieszkańcy

[edytuj | edytuj kod]
Tablica z podwójną nazwą przed wjazdem do Dziedzic od strony Prudnika

Liczba ludności wynosi 450 mieszkańców, a powierzchnia: 474 ha[19]. Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Podlesioki[20].

Liczba mieszkańców wsi

[edytuj | edytuj kod]

Pomniki i obiekty upamiętniające

[edytuj | edytuj kod]
Pomnik poległych w I i II wojnie światowej
  • Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Dziedzicach powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Umieszczono na nim motywy militarne: miecz i hełm. W 1991 dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Znajduje się na nim napis w języku niemieckim: Die Gefallen im zweiten Weltkrieg. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy[15].

Transport

[edytuj | edytuj kod]

Dziedzice posiadają połączenia autobusowe z Moszną, Opolem, Prudnikiem, Krapkowicami, Smolarnią[28].

Transport autobusowy w Dziedzicach obsługiwany był przez PKS Prudnik[29]. W 2004 prudnicki PKS został sprywatyzowany z udziałem Connex Polska[30]. W 2008, w wyniku połączenia spółek PKS Connex Prudnik i PKS Connex Kędzierzyn-Koźle, utworzona została spółka Veolia Transport Opolszczyzna[31], w 2013 przejęta przez Arriva Bus Transport Polska[32]. W 2019 Arriva wycofała się z Prudnika[33]. Wówczas organizacją przewozów pasażerskich w Dziedzicach i okolicy zajęły się ościenne PKS-y[34]. W grudniu 2021 powołano Powiatowo-Gminny Związek Transportu „Pogranicze”, mający na celu poprawę jakości transportu[35].

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Dziedzicach[36].

Bezpieczeństwo

[edytuj | edytuj kod]

Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Dziedzicach było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[37].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[38].

Teren wsi, jak i całej gminy Strzeleczki, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[39]. Gminę Strzeleczki obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[40].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 28604
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 243 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Tabela pt. Miejscowości parafii Racławiczki po śląsku, [w:] Geudka - dwugłoska "eu" w dialekcie głogóweckim, https://www.facebook.com/geudka/posts/pfbid0yk52T2RkXkSo1Wsk2gQppfedMvt6Zp5Ho79BMxNLibJAMAd1gBzQHdBXUeM2Cymel
  5. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1104.
  6. ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  7. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  8. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  9. ↑ 1030 Sedschütz (Dziedzice) III [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  10. ↑ a b Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  11. ↑ a b Z powiatu prudnickiego, „Gazeta Opolska”, Bronisław Koraszewski – redaktor naczelny, 45, Opole: Nakładem i drukiem wydawnictwa „Gazety Opolskiej”, 25 lutego 1921, s. 3.
  12. ↑ a b Hellfeier 2014 ↓, s. 100.
  13. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  14. ↑ Hellfeier 2014 ↓, s. 104.
  15. ↑ a b Pomniki upamiętniające żołnierzy niemieckich, którzy zginęli w II wojnie światowej podlegające kontroli komisji wojewody opolskiego (29.10.2002 r., 5 i 12.11.2002 r.), „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 6 (636), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 5 lutego 2003, s. 12, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ Robert Hellfeier, Prężyńskie okopy, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 11 (1263), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 marca 2015, s. 9, ISSN 1231-904X.
  17. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  18. ↑ Andrzej Dereń, Historia Powiatu Prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2022-04-17] (pol.).
  19. ↑ Dziedzice. Urząd Gminy Strzeleczki, 19 kwietnia 2006. [dostęp 2009-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2 października 2011)].
  20. ↑ Robert Hellfeier, Chrzelicka mowa? cz. I, „Panorama Bialska”, Rafał Magosz – redaktor naczelny, 6 (279), Biała: Gminne Centrum Kultury, czerwiec 2018, s. 8, ISSN 1232-7352.
  21. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  22. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  23. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-14] (niem.).
  24. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt [online], treemagic.org [dostęp 2024-04-18] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-13] (niem.).
  25. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 100.
  26. ↑ a b c d e Dziedzice [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-04-18], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  27. ↑ Największe Strzeleczki, najmniejsze Urszulanowice, „Tygodnik Prudnicki”, 11 (1055), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 16 marca 2011, s. 15, ISSN 1231-904X.
  28. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Dziedzice Wieś, gm. Strzeleczki [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-11-24].
  29. ↑ PKS Connex Prudnik / Przewozy pasażerskie / Rozkład jazdy [online], pks-prudnik.com.pl [dostęp 2024-04-08] [zarchiwizowane z adresu 2006-10-23].
  30. ↑ Damian Wicher, Nowy PKS, „Tygodnik Prudnicki”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, 49 (732), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 grudnia 2004, s. 5, ISSN 1231-904X.
  31. ↑ Zbigniew Taylor, Ariel Ciechański, Deregulacja i przekształcenia przedsiębiorstw transportu lądowego w Polsce na tle polityki spójności UE: Deregulation and transformation among Poland’s surface-transport companies against the background of the EU cohesion policy, IGiPZ PAN, 29 grudnia 2017, s. 126, ISBN 978-83-61590-74-3 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  32. ↑ Arriva przejmuje Veolia Transport Polska. infobus.pl, 2013-06-06. [dostęp 2024-04-08].
  33. ↑ Arriva zamyka komunikację lokalną w sześciu ośrodkach [online], transport-publiczny.pl, 28 listopada 2018 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  34. ↑ Maciej Dobrzański, Kto od lipca obsłuży przewozy pasażerskie? [online], Prudnik24, 16 lutego 2019 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  35. ↑ Maciej Dobrzański, Powołują związek, który ma ułatwić komunikację [online], Prudnik24, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-04-08] (pol.).
  36. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  37. ↑ Kasza 2020 ↓, s. 581.
  38. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Krapkowicach [online], krapkowice.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  39. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  40. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Gmina Strzeleczki
Miasto
Wsie
Część miasta
Przysiółki wsi
Uroczysko-dawna
miejscowość

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Dziedzice_(powiat_krapkowicki)&oldid=74977004”