Fiołek motylkowy

Fiołek motylkowy
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	fiołkowate
Rodzaj	fiołek
Gatunek	fiołek motylkowy
	Nazwa systematyczna
	Viola sororia Willd.; Hort. Berol. 1: 72 (1806)
Synonimy
	Viola alachuana Murrill; Viola allardii Greene; Viola chalcosperma Brainerd; Viola communis Pollard; Viola cucullata var. alba Torr. & A.Gray; Viola cucullata var. sororia (Willd.) Torr. & A.Gray; Viola cuspidata Greene; Viola domestica E.P.Bicknell; Viola domestica f. alba Farw.; Viola domestica var. communis Farw.; Viola familiaris Greene; Viola fletcheri Greene; Viola floridana Brainerd; Viola grandis Greene; Viola laetecaerulea Greene; Viola latiuscula Greene; Viola macounii Greene; Viola nesiotica Greene; Viola nodosa Greene; Viola palmata var. sororia (Willd.) Pollard; Viola papilionacea Pursh; Viola papilionacea var. alba (Torr. & A.Gray) Farw.; Viola papilionacea f. albiflora Grover; Viola papilionacea var. domestica Pollard; Viola papilionacea f. michaelii Creutz; Viola planifolia Greene; Viola priceana Pollard; Viola rosacea Brainerd; Viola septentrionalis Greene; Viola septentrionalis f. alba Vict. & J.Rousseau; Viola sororia f. beckwithiae House; Viola sororia var. incognita J.Lacey; Viola sororia f. priceana (Pollard) Cooperr.; Viola thompsoniae Chapm.; Viola wilmatteae Pollard & Cockerell;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Fiołek motylkowy (Viola sororia Willd.) – gatunek byliny z rodziny fiołkowatych. Występuje naturalnie w Ameryce Północnej. Rośnie w lasach i na łąkach w miejscach wilgotnych. W całym swym zasięgu jest gatunkiem najmniejszej troski, ale regionalnie – w Quebecu – jest bliski zagrożeniu^[4]. Uprawiany jest jako roślina ozdobna, także w odmianach. Gatunek jest bardzo zmienny i tworzy szereg mieszańców.

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie naturalnie w Ameryce Północnej^[3]^[5]. W Kanadzie jest obserwowany na obszarze od Kolumbii Brytyjskiej po Nową Fundlandię i Labrador. W Stanach Zjednoczonych jego zasięg rozciąga się od Montany, Utah i Nowego Meksyku po Florydę na południowym wschodzie i Maine na północnym wschodzie^[5].

Morfologia

Pokrój: Bezłodygowa bylina dorastająca do 5–50 cm wysokości^[5]. Tworzy zwarte, koliste kępy^[6]. Kłącza są grube i mięsiste^[5].
Liście: Liście odziomkowe w liczbie od jednego do ośmiu, podnoszą się lub są wyprostowane, ich blaszka liściowa ma kształt od owalnego lub szeroko owalnego do nerkowatego, mierzy 2–5 cm długości oraz 2–10 cm szerokości, jest karbowana lub piłkowana na brzegu, ma sercowatą nasadę i wierzchołek od ostrego do tępego lub zaokrąglonego, jej powierzchnia jest zielona, zazwyczaj owłosiona (sporadycznie naga). Ogonek liściowy jest owłosiony lub nagi i osiąga 2–25 cm długości. Przylistki są od równowąsko lancetowatych do szeroko lancetowatych, całobrzegie, o ostrym wierzchołku, czasami dystalnie (oddalone od środka) gruczołowate^[5].
Kwiaty: Pojedyncze, osadzone na sztywnych, nagich lub lekko owłosionych szypułkach o długości 3–25 cm, wyrastających z kątów pędów^[5]^[7]. Mają działki kielicha o kształcie od lancetowatego do owalnego. Płatki mają jasno-, ciemnoniebieską, ciemnopurpurowofioletową, czerwonopurpurową lub sporadycznie białą barwę na obu powierzchniach, zazwyczaj są białe u nasady, dwa boczne płatki są brodate i czasami mają purpurowe żyłki, najniższy płatek mierzy 15–25 mm długości, z purpurowymi żyłkami, czasami jest brodaty, posiada garbatą ostrogę o długości 2–3 mm i barwie takiej samej jak płatki. Główka słupka jest bezwłosa^[5].
Owoce: Nagie torebki mierzące 5–12 mm długości, o elipsoidalnym kształcie. Nasiona mają beżową barwę z brązowymi przebarwieniami, osiągają 1,5–2,5 mm długości^[5].
Gatunki podobne: Roślina jest podobna do fiołka dłoniastego^[5].

Biologia i ekologia

Rośnie w suchych lub średnio wilgotnych siedliskach w lasach, zaroślach, na brzegach strumieni lub wilgotnych łąkach. Występuje na wysokości do 3000 m n.p.m. Kwitnie od marca do czerwca^[5].

Liczba chromosomów 2n = 54^[5].

Zastosowanie

Roślina ozdobna, czasami uprawiana w ogrodach. Nadaje się na rabaty i do ogrodów skalnych. Jest to gatunek cieniolubny, rośnie dobrze na północnych stokach skalniaków, ale jeśli ma dobre podłoże i zapewnioną stałą wilgoć, to rośnie również w pełnym słońcu. Zdobi nie tylko ładnymi kwiatami, ale również liśćmi. W Polsce możliwe jedynie wegetatywne rozmnażanie przez podział, nie zawiązuje płodnych nasion^[6]. Lubi gleby próchniczne i niezbyt suche^[7].

Zmienność

Fiołek motylkowy wykazuje się wysoką plastycznością fenotypową. Takson V. septentrionalis czasami był uważany za osobny gatunek ze względu na odrębną morfologię torebki i nasion. Jednak wysoka zmienność V. sororia sprawia, że ich rozdzielenie jest trudne lub niepraktyczne. Według autorów Flora of North America nie ma uzasadnionego powodu, aby uznawać V. septentrionalis za odrębny gatunek^[5].

Fiołek motylkowy podobno hybrydyzuje z V. cucullata(inne języki) (= V. ×bissellii House), V. hirsutula (= V. ×cordifolia (Nuttall) Schweinitz), V. pedatifida (= V. ×bernardii Greene) oraz fiołkiem strzałkowatym (= V. ×conjugens Greene)^[5].

Ponadto wyhodowano kultywary jak między innymi:

V. sororia 'Albiflora' – kwiaty białe z żółtym gardłem z brązowymi żyłkami^[8]
V. sororia 'Freckles' – o białych, fioletowopurpurowo nakrapianych kwiatach^[9]

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Viola sororia Willd.. Plants of the World Online. [dostęp 2021-04-12]. (ang.).
↑ Viola sororia / Woolly Blue Violet. NatureServe Explorer 2.0. [dostęp 2021-04-12]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Viola sororia. Flora of North America. [dostęp 2021-04-12]. (ang.).
↑ ^a ^b Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.
↑ ^a ^b GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
↑ Violette sororia 'Albiflora'. Le Jardin du Pic Vert. [dostęp 2021-04-12]. (fr.).
↑ Violette vivace - Viola sororia Freckles, pensée. Promesse de fleurs. [dostęp 2021-04-12]. (fr.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-01] (ang.).

[pow-3] Viola sororia Willd.. Plants of the World Online. [dostęp 2021-04-12]. (ang.).

[ns-4] Viola sororia / Woolly Blue Violet. NatureServe Explorer 2.0. [dostęp 2021-04-12]. (ang.).

[fna-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m Viola sororia. Flora of North America. [dostęp 2021-04-12]. (ang.).

[Radziul-6] Eugeniusz Radziul: Skalniaki. Warszawa: PWRiL, 2007. ISBN 978-83-09-01013-5.

[E-7] GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .

[jardindupicvert-8] Violette sororia 'Albiflora'. Le Jardin du Pic Vert. [dostęp 2021-04-12]. (fr.).

[promessedefleurs-9] Violette vivace - Viola sororia Freckles, pensée. Promesse de fleurs. [dostęp 2021-04-12]. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]