Fritz Heitmann (architekt)

Friedrich Heitmann

Data i miejsce urodzenia	27 października 1853 Ahlen
Data i miejsce śmierci	13 sierpnia 1921 Królewcu
Zawód, zajęcie	architekt

Fritz Heitmann także Friedrich Heitmann (ur. 27 października 1853 w Ahlen, zm. 13 sierpnia 1921 w Królewcu) – architekt niemiecki związany z Prusami Wschodnimi, przedstawiciel nurtu historyzmu.

Życiorys

W latach 1890–1896 wraz z prowincjonalnym konserwatorem zabytków Adolfem Boetticherem prowadził akcję inwentaryzacyjną na terytorium Prus Wschodnich. Zaangażowany katolik, projektował szereg ceglanych kościołów na terenie ówczesnej diecezji warmińskiej, na ogół w formach neogotyckich. Twórczo wykorzystywał elementy zaczerpnięte z gotyckiej architektury Prus Krzyżackich, jak wieże kościelne zwieńczone schodkowymi szczytami i sklepienia gwiaździste, śmiało zestawiając je z elementami, które w regionie nigdy nie występowały, jak np. granitowe filary międzynawowe. Sporadycznie projektował również świątynie ewangelickie oraz stosował inne style architektoniczne. Projektował ponadto wille na terenie dzielnicy Amalienau w Królewcu (m.in. własny dom), budynki administracyjne, gimnazjum i – być może – tzw. białe koszary w Ostródzie, szpital w Morągu, rozbudowę Szpitala Mariackiego w Olsztynie (1906–1907). W 1914 otrzymał tytuł radcy budowlanego.

Informacje dotyczące jego udziału w walkach I wojny światowej, wydają się – ze względu na wiek – mało prawdopodobne. Według B. Köstera, miałoby to spowodować załamanie zdrowotne, a to z kolei krach finansowy – i ostatnie 3 lata życia architekt miałby spędzić na plebanii zbudowanego przez siebie kościoła św. Wojciecha.

Został pochowany na cmentarzu parafii św. Wojciecha w Królewcu.

Jego wnukiem jest Heinrich Heitmann, członek zarządu firmy BMW, która planuje założenie fabryki samochodów w Królewcu.

Dzieła

• 1892–1896 – neogotycki kościół w Klebarku Wielkim
• przed 1894–1896 – neogotycki kościół Brąswałdzie
• 1895–1896 – neogotycki kościół św. Katarzyny w Kętrzynie
• ok. 1893–1897 – neogotycki kościół w Dywitach
• 1897–1899 – neogotycki kościół w Kobułtach
• 1899–1901 – neoromański ewangelicki Luizy (wnętrze przekształcone)
• 1901-1902 – neogotycki budynek poczty w Królewcu
• 1902–1904 – neogotycki kaplica św. Wojciecha w Królewcu (przebudowany)
• 1904–1907 – neogotycki Świętej Rodziny w Królewcu (obecnie filharmonia)
• neorenesansowy kościół Lutra na Haberbergu w Królewcu (niezachowany)
• 1901–1903 – neogotycki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Olsztynie – największe dzieło Heitmanna; ogólna kompozycja z wysoką wieżą główną i dwiema niższymi przy prezbiterium wzorowana na katedrach w Ulm i Fryburgu Bryzgowijskim, tu jednak w wersji ceglanej, z wyraźnymi cytatami z architektury średniowiecznej państwa krzyżackiego, ale w formie znanej z XIX w.; wieża wzorowana na wieży zamku krzyżackiego w Królewcu, prezbiterium nawiązujące do kościoła zamkowego w Malborku.
• 1909 – neogotycki kościół w Pilawie niezachowany (?)
• 1912 – neogotycki kościół św. Brunona w Wystruci
• ok. 1910–1913 – neogotycki kościół w Biesowie
• 1911–1913 – neogotycki Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Ostródzie (rozbudowa)
• 1911–1913 – neobarokowy kościół w Sząbruku (rozbudowa)
• 1912–1913 – neoromański kościół św. Józefa w Olsztynie
• 1914 – neogotycki kościół w Jonkowie (rozbudowa)
• kościół w Tapiawie (?)

• 
  Budynek poczty w Królewcu
• 
  Kościół św. Wojciecha w Królewcu od strony wschodniej na starej pocztówce
• 
  Kościół Luizy w Królewcu na starej pocztówce
• 
  Kościół Świętej Rodziny w Królewcu na starej pocztówce
• 
  Kościół św. Józefa w Olsztynie
• 
  Kościół Serca Jezusowego w Olsztynie na starej pocztówce

Bibliografia

• Stanisław Łoza: Architekci i budowniczowie w Polsce. Warszawa: Budownictwo i Architektura, 1954. Brak numerów stron w książce
• Andrzej Rzempołuch: Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich. Olsztyn: Remix, 1992. ISBN 83-900155-1-X. Brak numerów stron w książce
• Kazimierz Brakoniecki (aut. katalogu i wystawy), Konrad Nawrocki: Atlantyda Północy. Dawne Prusy Wschodnie w fotografii = Die Atlanttis des Nordens. Das ehemalige Ostpreussen in der Fotografie. Olsztyn: Galeria Sztuki Współczesnej BWA, 1993. ISBN 83-901085-0-X. Brak numerów stron w książce
• Michael Antoni (oprac.): Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land. München: Berlin, Dt. Kunstverl., 1993. ISBN 3-422-03025-5. Brak numerów stron w książce
• Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen: Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation. Husum, 1998. ISBN 3-88042-849-2. Brak numerów stron w książce
• Bronisław Magdziarz (red. prow.): Kościoły i kaplice Archidiecezji Warmińskiej Tom 1 i 2. Olsztyn: Kuria Metropolitalna Archidiecezji Warmińskiej, 1999. ISBN 83-86926-07-4 (tom 1), ISBN 83-912605-0-X (tom 2). Brak numerów stron w książce
• Baldur Köster: Königsberg. Architektur aus deutscher Zeit. Husum, 2000. ISBN 3-88042-923-5. (niem.). Brak numerów stron w książce
• A. Głowacz. Fritz Heitmann, architekt warmińskich kościołów. „Warmińsko-Mazurski Biuletyn Konserwatorski”. R. 5, 2003. brak numeru strony
• Jan Przypkowski (oprac. i red. bazy danych): Prusy Wschodnie – dokumentacja historycznej prowincji. Zbiory fotograficzne dawnego Urzędu Konserwatora Zabytków w Królewcu = Ostpreussen – Dokumentation einer historischen Provinz. Die photographische Sammlung des Provinzialdenkmalamtes in Königsberg. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2006. ISBN 83-89101-44-0. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Adam Płoski: Fritz Heitmann. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Olsztynie. [dostęp 2015-09-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-17)].
• Manfred Höhne: Prominente Persönlichkeiten mit Geburt oder Wirken in Königsberg. ostpreussen.net. [dostęp 2010-07-19]. (niem.).