Fryderyk Bartsch

Fryderyk Bartsch
też: Friedrich Bartsch
Fridericus Bartius
FR. Barscius Braunsbergnsis^[1]
	; Dziedziniec dawnego kolegium jezuickiego; w Braniewie, którego rektorem był Bartsch
Data i miejsce urodzenia	w kwietniu 1552 ; Braniewo
Data i miejsce śmierci	21 listopada 1609 ; pod Smoleńskiem
Miejsce pochówku	Kościół św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Wilnie
	Rektor Kolegium Jezuitów w Braniewie
Okres sprawowania	1583–1590
	Rektor Akademii Wileńskiej
Okres sprawowania	1592–1595
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Inkardynacja	jezuici
Śluby zakonne	1572

Fryderyk Bartsch (ur. w kwietniu 1552 w Braniewie, zm. 21 listopada^[a] 1609 pod Smoleńskiem) – jezuita, teolog, biblista i kaznodzieja, rektor Kolegium Jezuitów w Braniewie (1584–1590) i Akademii Wileńskiej (1590–1592), spowiednik króla Zygmunta III.

Życiorys

Fryderyk Bartsch urodził się w 1552 roku w mieszczańskiej rodzinie braniewskiego burmistrza Jana (Johanna) Bartscha i Urszuli z Kierstenów. Ród Bartschów był tu bardzo znany (zob. herb Bartschów). Jan Bartsch był nie tylko wieloletnim burmistrzem Braniewa, ale zapisał się ufundowaniem w 1583 roku szpitala w swoim ogrodzie przy drodze prowadzącej do Rudłowa. Natomiast brat Fryderyka, Jakob, stał się właścicielem Krosna i Bażyn i został zaliczony do stanu szlacheckiego. Chociaż ojciec Jan Bartsch był zwolennikiem luteranizmu, przez co był szykanowany przez dwóch kolejnych biskupów warmińskich, Hozjusza i Kromera, tak obaj synowie przeciwnie, stali się gorliwymi katolikami^[2]^[3]^[4].

Fryderyk Bartsch, przed wstąpieniem do zakonu, w latach 1569–1572 ukończył studia filozoficzne w Collegium Romanum. W 1572 wstąpił w Rzymie do zakonu jezuitów. Studiował teologię w Wiedniu. Do Polski powrócił w 1576 roku. W Braniewie kierował szkołami: seminarium diecezjalnym, seminarium papieskim oraz konwiktem szlacheckim. W okresie od września 1583^[5] do 1590 roku był rektorem Kolegium Jezuitów w Braniewie. Będąc rektorem w braniewskim kolegium dał się poznać jako doskonały organizator, dbał o poziom nauczania, opracowywał podręczniki i program zajęć szkolnych. We wszystkich publikacjach podkreślał swe braniewskie pochodzenie, podpisując się „FR. Barscius Braunsbergnsis”, czyli braniewianin. W czasie jego pracy w kolegium wzrósł poziom nauczania. W 1586 brał udział w obradach polskiej komisji nad reformą Ratio studiorum (ordynacja o szkolnictwie wprowadzająca jednolity system nauczania). W 1587 otrzymał stopień doktora filozofii Akademii Wileńskiej^[5]. W latach 1592–1595 był rektorem Akademii Wileńskiej, następnie w latach 1595–1598 superiorem i kaznodzieją w Gdańsku, a od wiosny 1598 wiceprowincjałem dla litewskiej części prowincji polskiej. W 1600 ulega diametralnej zmianie praca i posługa Bartscha, gdy król Zygmunt III Waza powołał go na swojego spowiednika, który to urząd sprawował już do końca życia. Jako królewski spowiednik i kapelan wojskowy wyruszył z królem na wyprawę moskiewską w 1609 roku. W czasie wyprawy moskiewskiej zaraził się tyfusem podczas opieki nad chorymi żołnierzami i zmarł. Uroczysty pogrzeb w Wilnie wyprawił mu na swój koszt król Zygmunt III, pochowany został w Wilnie w kościele św. Jana Chrzciciela i św. Jana Apostoła i Ewangelisty (tzw. kościół akademicki). Pozostawił po sobie prace polemiczne i estetyczne^[6].

Uwagi

↑ W opracowaniach występują różne daty dzienne śmierci: 21 listopada (Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. Ludwik Grzebień, Fryderyk Bartsch SJ (1552–1609) i jego działalność literacka w: Pamięć wieków kształtuje potomność, J. Ł. Haberkowa, 2010), 22 listopada (Kolegium Jezuickie w Braniewie i jego księgozbiór 1565-1626, Alojzy Szorc, 1998) oraz 26 listopada (Polski słownik biograficzny, t. 1, 1935, red. Władysław Konopczyński oraz Słownik polskich teologów katolickich, t. 1, red. H.E. Wyczawski, 1981)

Przypisy

↑ CERL Thesaurus [online], cerl.org [dostęp 2020-12-29] (ang.).
↑ Danuta Bogdan, Jerzy Przeracki, Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku, Olsztyn 2018, s. 156
↑ Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 161
↑ Kolegium Jezuickie w Braniewie i jego księgozbiór 1565–1626, Alojzy Szorc, Olsztyn 1998, s. 70
↑ ^a ^b Fryderyk Bartsch SJ (1552–1609) i jego działalność literacka w: Pamięć wieków kształtuje potomność. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ z okazji 70. urodzin, Kraków 2010
↑ Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach polskich 1564–1995, s. 30

[2] W opracowaniach występują różne daty dzienne śmierci: 21 listopada (Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. Ludwik Grzebień, Fryderyk Bartsch SJ (1552–1609) i jego działalność literacka w: Pamięć wieków kształtuje potomność, J. Ł. Haberkowa, 2010), 22 listopada (Kolegium Jezuickie w Braniewie i jego księgozbiór 1565-1626, Alojzy Szorc, 1998) oraz 26 listopada (Polski słownik biograficzny, t. 1, 1935, red. Władysław Konopczyński oraz Słownik polskich teologów katolickich, t. 1, red. H.E. Wyczawski, 1981)

[1] CERL Thesaurus [online], cerl.org [dostęp 2020-12-29] (ang.).

[3] Danuta Bogdan, Jerzy Przeracki, Urzędnicy Starego i Nowego Miasta Braniewa do 1772 roku, Olsztyn 2018, s. 156

[4] Stanisław Achremczyk, Alojzy Szorc, Braniewo, Olsztyn 1995, s. 161

[5] Kolegium Jezuickie w Braniewie i jego księgozbiór 1565–1626, Alojzy Szorc, Olsztyn 1998, s. 70

[:0-6] Fryderyk Bartsch SJ (1552–1609) i jego działalność literacka w: Pamięć wieków kształtuje potomność. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Ludwikowi Grzebieniowi SJ z okazji 70. urodzin, Kraków 2010

[7] Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach polskich 1564–1995, s. 30

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]