Galaktyka Południowy Wiatraczek
 Zdjęcie M83 wykonane przez ESO | |
| Odkrywca | |
|---|---|
| Data odkrycia |
1751 lub 1752 |
| Dane obserwacyjne (J2000) | |
| Gwiazdozbiór | |
| Typ |
spiralna z poprzeczką (SAB(s)c)[1][2] |
| Rektascensja |
13h 37m 00,9s[2] |
| Deklinacja |
–29° 51′ 57″[2] |
| Odległość | |
| Przesunięcie ku czerwieni |
0,001733[1] |
| Jasność obserwowana | |
| Rozmiary kątowe |
12,9′ × 11,5′[2] |
| Charakterystyka fizyczna | |
| Wymiary |
∅ 40 000 ly |
| Alternatywne oznaczenia | |
| Messier 83, NGC 5236, UGCA 366, PGC 48082, ESO 444-81, MCG -5-32-50, IRAS13342-2933 | |
 Położenie M83 w gwiazdozbiorze Hydry | |
Galaktyka Południowy Wiatraczek (zwana inaczej Messier 83, M83 lub NGC 5236) – duża galaktyka spiralna z poprzeczką[5] (SAB(s)c), zwrócona płaszczyzną dysku w naszą stronę[6]. Jej poprzeczka jest utworzona z gwiazd i gazu[7]. Znajduje się w konstelacji Hydry w odległości około 14,7 milionów lat świetlnych. Została odkryta w 1751[8] lub 1752[9] roku przez Nicolasa de Lacaille. Średnica galaktyki wynosi około 40 000 lat świetlnych[10]. Galaktyka ta należy do grupy galaktyk M83 i jest jedną z jej głównych galaktyk.
W Polsce widoczna wiosną i latem. Odnajdziemy ją w końcowym odcinku ogona Hydry, około 5° pod linią łączącą gwiazdy trzeciej wielkości γ i π Hydrae[9] (na granicy z Centaurem)[7].
Jest to galaktyka gwiazdotwórcza[5]. Jej nazwa pochodzi od ramion uformowanych z obłoków gazowych, które kształtem przypominają wiatrak. Jest to jedna z najbliżej położonych i najjaśniejszych galaktyk spiralnych spoza Grupy Lokalnej Galaktyk[6]. Jest na tyle jasna, że można ją zaobserwować przez lornetkę. Ma niewielkie jasne jądro i ślady poprzeczki, podobnie jak nasza Galaktyka. Galaktyka Południowy Wiatraczek została zaobserwowana już w połowie XVIII wieku, lecz dopiero znacznie później zorientowano się, że jest to obiekt bliźniaczo podobny do naszej Drogi Mlecznej (a więc do niej nie należący).
Jak dotąd w M83 zaobserwowano sześć wybuchów supernowych: SN 1923A, SN 1945B, SN 1950B, SN 1957D, SN 1968L i SN 1983N[11]. W galaktykach z katalogu Messiera więcej supernowych (8) odnotowano tylko w M61[12][13]. W M83 odkryto ponadto prawie 300 pozostałości po supernowych oraz około 3000 gromad gwiazd[14]. Niektóre z tych gromad są bardzo młode i liczą poniżej 5 milionów lat[14].
W centrum M83 odkryto intrygujący podwójny pierścień wokół jądra[15]. Jądro galaktyki również jest podwójne – oprócz supermasywnej czarnej dziury znajduje się tu okrążający ją asymetryczny dysk złożony z gwiazd, sprawiający wrażenie drugiego jądra[14].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Galaktyka Południowy Wiatraczek w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d NASA/IPAC Extragalactic Database. [w:] Results for NGC 5236 [on-line]. [dostęp 2006-12-08].
- ↑ SIMBAD-M83. SIMBAD Astronomical Database. [dostęp 2009-11-29].
- ↑ Gil de Paz Armando, Boissier, Madore, Seibert i inni. The GALEX Ultraviolet Atlas of Nearby Galaxies. „Astrophysical Journal Supplement Series”. 173 (2), s. 185–255, 2007. DOI: 10.1086/516636. arXiv:astro-ph/0606440. Bibcode: 2007ApJS..173..185G.
- ↑ a b c K. Foyle et al.. The dust and gas properties of M83. „Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”. 421 (4), s. 2917-2929, 2012-04-21. DOI: 10.1111/j.1365-2966.2012.20520.x. (ang.).
- ↑ a b Ian Ridpath: Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 162. ISBN 978-83-7073-928-7.
- ↑ a b Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświat. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 378-379. ISBN 978-83-01-14848-5.
- ↑ Courtney Seligman: NGC 5236. [w:] Celestial Atlas [on-line]. [dostęp 2014-12-14]. (ang.).
- ↑ a b Ciekawostki wiosennego nieba: Wiatraki monsieur Messiera. „Urania - Postępy Astronomii”. 2, s. 68, 2015.
- ↑ Zdjęcie klasycznej galaktyki spiralnej w podczerwieni. [w:] Astronomia.pl [on-line]. 2010-05-31. [dostęp 2015-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-16)].
- ↑ List of Supernovae. [w:] IAU Central Bureau for Astronomical Telegrams [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna. [dostęp 2014-12-14]. (ang.).
- ↑ Hartmut Frommert, Christine Kronberg: Messier 61. [w:] SEDS [on-line]. 2014-12-09. [dostęp 2015-05-14]. (ang.).
- ↑ Gianluca Massi: Supernova SN 2020jfo in Messier 61: fireworks again!. The Virtual Telescope Project 2.0, 2020-05-09. [dostęp 2020-05-12]. (ang.).
- ↑ a b c A galaxy with two hearts. [w:] Hubble [on-line]. ESA, 2014-01-09. [dostęp 2016-05-25]. (ang.).
- ↑ Galaktyka spiralna M83: Wiatraczek Południowy w serwisie APOD: Astronomiczne zdjęcie dnia
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Messier 83 w SEDS.org (ang.)
- Galaktyka Południowy Wiatraczek w serwisie SEDS.org (Revised NGC and IC Catalog) (ang.)
- Galaktyka Południowy Wiatraczek w bazie SIMBAD (ang.)
- Galaktyka Południowy Wiatraczek w NASA/IPAC Extragalactic Database (ang.)