Grupa alkilowa

Cząsteczka octanu etylu, zawierająca grupy alkilowe: metylową −CH₃ (jako fragment grupy acetylowej) i etylową −CH₂CH₃

Grupa alkilowa, potocznie alkil – fragment organicznego związku chemicznego, jednowartościowa grupa utworzona formalnie przez oderwanie jednego atomu wodoru od cząsteczki alkanu. Oznacza się ją często literą R (symbol „R”, od ang. residue, nie jest jednak dla niej zarezerwowany i może symbolizować dowolną grupę funkcyjną), a jej wzór ogólny to C_nH_2n+1.

Najprostszą z nich jest grupa metylowa (−CH₃):

(W tym wzorze R to pozostała część związku chemicznego.)

Podobnie jak alkany, grupy alkilowe mogą być liniowe, rozgałęzione oraz cykliczne. W przypadku alkilowych grup cyklicznych wzór ogólny przedstawia się następująco: C_nH_2n−1.

Grupy alkilowe występują powszechnie w ogromnej większości związków organicznych, stanowiąc ich podstawowy budulec.

Grupy alkilowe są niereaktywne w większości reakcji chemicznych, jednak ze względu na stosunkowo duże rozmiary ich obecność decyduje o konformacji cząsteczek, a także stereochemii i kinetyce reakcji chemicznych.

Przykłady prostych grup alkilowych

• grupa metylowa (metyl, Me), −CH₃
• grupa etylowa (etyl, Et), −CH₂CH₃ lub −C₂H₅
• grupa propylowa (n-propylowa, propyl, n-propyl, Pr), −CH₂CH₂CH₃ lub −C₃H₇
• grupa izopropylowa (izopropyl, i-Pr, Prⁱ), −CH(CH₃)₂ lub −C₃H₇
• grupa butylowa (n-butylowa, butyl, n-butyl, Bu), −CH₂CH₂CH₂CH₃ lub −C₄H₉
• grupa tert-butylowa (t-butylowa, t-butyl, Bu^t), −C(CH₃)₃ lub −C₄H₉
• grupa cykloheksylowa −C₆H₁₁

Zobacz też

• alkilowanie i dealkilowanie
• grupa acylowa
• grupa arylowa