Harpia papuaska
| Harpyopsis novaeguineae[1] | |||
| Salvadori, 1875[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
harpia papuaska | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5] | |||
 | |||
Harpia papuaska[6] (Harpyopsis novaeguineae) – gatunek dużego ptaka z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w rodzinie jastrzębiowatych (Accipitridae). Jedyny przedstawiciel rodzaju Harpyopsis[6][7]. Jest endemitem Nowej Gwinei.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek i rodzaj po raz pierwszy naukowo opisał w 1875 roku włoski ornitolog Tommaso Salvadori[2]. Holotyp pochodził z Andai w górach Arfak na Nowej Gwinei[2]. Nie wyróżnia się podgatunków[7].
Tradycyjnie rodzaj ten uważany był za blisko spokrewniony z Harpia i Pithecophaga[8]. Ostatnie badania filogenetyczne wykazały, że Harpyopsis, Morphnus i Harpia tworzą dobrze zdefiniowany klad, ale nie są bliżej spokrewnione z Pithecophaga[9]. Kolejne przeprowadzone niedawno badanie filogenetyczne wykorzystujące sekwencje DNA ponownie potwierdziło bliskie pokrewieństwo Harpyopsis z Morphnus i Harpia oraz zasugerowało, że wszystkie te trzy taksony powinny być połączone w jeden rodzaj, być może obejmujący nawet Macheiramphus; w tym samo badaniu stanowczo odrzucono proponowany klad obejmujący ubogie w gatunki endemiczne rodzaje zamieszkujące Australię i Nową Gwineę takie jak Hamirostra, Lophoictinia, Henicopernis, Erythrotriorchis, Megatriorchis i Harpyopsis[10].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Harpyopsis: rodzaj Harpia Vieillot, 1816 (harpia); gr. οψις opsis „wygląd”[11].
- Harpyornis: rodzaj Harpia Vieillot, 1816 (harpia); ορνις ornis, ορνιθος ornithos „ptak”[11].
- novaeguineae: łac. novus „nowy”; nowołac. Guineensis „gwinejski”, od Guinea Gwinea, Afryka Zachodnia, tj. Nowa Gwinea (pierwsza raz nazwy „Nueva Guinea” użył w 1545 roku hiszpański odkrywca Inigo Ortiz de Retes, ponieważ aborygeni spotkani w regionie Mamberamo przypominali mu ludność, którą spotkał wcześniej w afrykańskiej Gwinei)[12].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Wygląd zewnętrzny:
Harpyopsis novaeguineae jest dużym drapieżnikiem, o wielkości 76–89 cm. Ma on charakterystyczny, podnoszony czub, długi, zaokrąglony ogon, krótkie skrzydła i silne, długie nogi[13]. Stosunkowo krótkie, ale szerokie skrzydła, jak można się spodziewać u zamieszkujących lasy ptaków szponiastych, mają od 121 do 157 cm (u samicy[14]) rozpiętości[15]. Harpia papuaska ma szaro-brązowe upierzenie, jasnobrązową górną pierś oraz jaśniejszą część brzuszną[16]. Ich ogon ma 4–5 czarnych pasków, pasmo środkowe i biały koniec. Młode osobniki są znacznie jaśniejsze, a ich ogon ma 7–8 pasków. Jak inne ptaki drapieżne, Harpyopsis novaeguineae ma bardzo ostry wzrok, a jego oczy mają duże, brązowo-pomarańczowe tęczówki[17].
Rozmiary:
Długość ciała: 76–89 cm
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowisko
Lasy deszczowe Nowej Gwinei. Powszechnie występuje także w lasach galeriowych, ale odwiedza także polany i ogrody[13].
Zasięg występowania
Niewielka liczba osobników jest szeroko rozpowszechniona na obszarze obejmującym około 734 000 km²[16]. Zamieszkuje ona obszary od poziomu morza, aż do wzniesień o wysokości do 3200 m n.p.m.
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Pożywienie
Gatunek ten żywi się głównie ssakami zamieszkującymi zarówno drzewa, jak i żyjącymi na ziemi, tj. oposami, torbaczami z rodziny pałankowatych, kangurami drzewnymi, świniami oraz psami[17]. Ich pokarmem mogą być także gady i ptaki.
Sposób polowania
Harpyopsis novaeguineae poluje na sposób jastrzębia, z wysoko położonych miejsc. Przelatuje pomiędzy koronami drzew i poniżej nich w celu znalezienia zdobyczy. Potrafi ją zlokalizować za pomocą słuchu, a także dzięki obecności kryzy z piór, która najprawdopodobniej umożliwia wychwytywanie dźwięków[13]. Ze swojego stanowiska harpia papuaska atakuje ofiarę, rzucając się w gąszcz podszytu i goni ją, biegając lub skacząc z częściowo otwartymi skrzydłami, co umożliwia szybkie wzniesienie się w powietrze.
Odgłosy
Odgłosy harpii papuaskiej są krótkie i nieregularne. Pary aktywne są zazwyczaj o blasku i zmroku[17], a nocą obwieszczają swoją obecność i utrzymują kontakt wydając głośne, rezonujące okrzyki[13].
Rozród
Sezon rozrodu harpii papuaskiej trwa od kwietnia do sierpnia[17], a rozmnażają się prawdopodobnie rzadziej niż raz w roku. Swoje gniazda budują z patyków oraz epifitów i mogą one osiągać 3 metry na szerokość i w głąb. Gniazda lokalizują na koronach wysokich drzew o niewielkiej ilości niskich gałęzi. Gniazdo Harpyopsis novaeguineae mieści jedno jajo[17]. Harpia papuaska jest gatunkiem niemigrującym, jedynie młode osobniki rozprzestrzeniają się tuż po rozrodzie.
Znaczenie w ochronie środowiska
[edytuj | edytuj kod]W czerwonej księdze Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) Harpyopsis novaeguineae klasyfikowany jest jako gatunek narażony (VU – Vulnerable) nieprzerwanie od 1994 roku. Harpia papuaska została dodatkowo wymieniona w Załączniku Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES), co zapewnia kontrolę nad każdym międzynarodowym handlem tym gatunkiem. Rozpowszechnienie lokalnych polowań dla pozyskania ogonów i piór lotnych powoduje zmniejszenie populacji gatunku[16]. Ludzie mogą także wpłynąć na populację harpii papuaskiej, zwiększając konkurencję międzygatunkową o duże ssaki, będące jej pożywieniem oraz przez deforestację na nizinach Nowej Gwinei, która może powodować stopniowe zmniejszanie miejsca dla gniazd oraz dostępność pożywienia.
Znaczenie dla gospodarki
[edytuj | edytuj kod]Ogon i pióra lotne wykorzystywane są przez ludność lokalną Nowej Gwinei do wyrobu ceremonialnych nakryć głowy[16].
Aktualne kierunki badań naukowych charakteryzowanego gatunku
[edytuj | edytuj kod]Badania naukowe przeprowadzane na Harpyopsis novaeguineae opierają się na odkryciu metod ochrony gatunku. Środki ochrony związane się między innymi ze śledzeniem poziomu polowań, ustaleniem wielkości terytorium zamieszkałego przez ptaka, zlokalizowaniem gniazd, pogłębieniem wiedzy na temat jego ekologii oraz egzekwowaniem obowiązujących praw w istniejących rezerwatach[17]. Planuje się także zwiększenie świadomości istotności zachowania fauny Nowej Gwinei poprzez lepsze poznanie morfologii i ekologii jej gatunków.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Harpyopsis novaeguineae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d T. Salvadori. Descrizione dell’Harpyopsis novae guineae, nuovo genere e nuova specie di rapace della sottofamiglia degli Accipitrini, raccolta dal Sig. L. M. D’Albertis nella Nuova Guinea. „Annali del Museo civico di storia naturale di Genova”. 7, s. 682, 1875. (wł.).
- ↑ Harpyopsis, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-01-02] (ang.).
- ↑ G. Madarász. Fenichel Samuel ornithologiai gyűjtése az uj-guineai Finisterre-hegységben (1892–93) (Samuel Fenichel’s Ornithologische Ergebnisse aus dem Finisterre-Gebirge in Neu-Guinea (1892-93)). „Aquila”. 1, s. 83, 88, 1894. (węg. • niem.).
- ↑ BirdLife International, Harpyopsis novaeguineae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-08-13] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (wersja: 2018-08-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2018-08-13].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-15]. (ang.).
- ↑ S. Debus, G.M. Kirwan & J.S. Marks: Papuan Eagle (Harpyopsis novaeguineae). W: Handbook of the Birds of the World Alive. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.). Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2018-08-13]. (ang.).
- ↑ H.R.L. Lerner & D.P. Mindell. Phylogeny of eagles, Old World vultures, and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 37 (2), s. 327–346, 205. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.04.010. (ang.).
- ↑ G.F. Barrowclough, J.G. Groth, J.E. Lai & S.M. Tsang. The phylogenetic relationships of the endemic genera of Australo-Papuan hawks. „Journal of Raptor Research”. 48 (1), s. 36–43, 2014. DOI: 10.3356/JRR-13-33.1. (ang.).
- ↑ a b The Key to Scientific Names ↓, Harpyopsis [dostęp 2018-08-13].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Novaeguinae [dostęp 2018-08-13].
- ↑ a b c d Chris Perrins, Ilustrowana encyklopedia ptaków – przewodnik po świecie ptaków, 1993.
- ↑ Rob Bieeregaard, Handbook of the birds of the world, 1994.
- ↑ Ferguson-Lees, J., & Christie, D. A. (2001). Raptors of the World. Christopher Helm, London, UK.
- ↑ a b c d Papuan Eagle (Harpyopsis novaeguineae) – BirdLife species factsheet [online], datazone.birdlife.org [dostęp 2017-04-24].
- ↑ a b c d e f New Guinea Harpy Eagle – Harpyopsis novaeguineae, [w:] The Eagle Directory [online] [zarchiwizowane z adresu 2017-04-24].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Species factsheet: Harpyopsis novaeguineae. BirdLife International. [dostęp 2020-08-15]. (ang.).